Davlatiy moliya

 
Bu yerda:
𝑵
𝒂
- amortizatsiya qilinayotgan mol-mulk obyektining boshlang’ich (tiklash) 
qiymatiga nisbatan amortizatsiya normasi (foizda); 
𝒎
 
- amortizatsiya qilinayotgan mol-mulk shu obyektining foydali 
foydalanish muddati (oyda). 
Nochiziqli metod asosida amortizatsiya normasini hi-soblash quyidagicha 
amalga oshiriladi: 
𝑵
𝒂
=
𝟏
𝒎
∗ 𝟏𝟎𝟎%
 
 
Bu yerda
: 2 – tezlashtirish koeffitsienti. 
Asosiy kapitalning doiraviy aylanish jarayonida vujudga keladigan o’z 
moliyaviy resurslarining tarkibiga, amortizatsiya fondidan tashqari, yana 
quyidagi daromadlar va turli tushilmalar ham kiradi: 

foyda, shuningdek, moliyaviy operatsiyalar va boshqa tashkilotlarda
aktsiyador sifatida ishtirok etishdan olina-digan daromadlarni ham qo’shib 
hisoblaganda tadbirkorlik faoliyatidan kelib tushuvchi pul mablag’lari; 

mulkni samarali boshqarish hisobidan olinadigan pul mablag’lari; 

XYSga tegishli bo’lgan ijara haqi, lizing to’lovlari, dividendlar, 
aktsiyalar, obligatsiyalar va boshqa qimmatli qog’ozlar bo’yicha foizlar, 

---

438 
sotishdan tashqari boshqa daromadlar, asosiy fondlarni sotishdan olingan 
daromadlar; 

ishlab chiqarish quvvatlaridan samarali foydalanish hisobidan erishilgan 
foyda. 
Ish tartibini o’zgartirish va dastgohlarni yuklash koeffitsientining oshirilishi, 
intensiv foydalanishning o’sishi va asosiy vositalar tarkibiy tuzilmasidagi 
progressiv o’zgarishlar, kiritilgan quvvatlarning tez o’zlashtirilishi, innovatsion 
yangiliklarni joriy etish fond qaytimi va boshqa ishlab chiqarish-iqtisodiy 
ko’rsatkichlarni oshiradi. 
Asosiy fondlarni shakllantirish uchun jalb qilina-digan pul mablag’larining 
manbalarini ikki guruhga bo’lish mumkin:

maqsadli moliyalashtirish va tushilmalar; 

banklarning o’rta va uzoq muddatli kreditlari hamda XYS tomonidan 
texnikaviy qayta qurollantirish va rekonstruktsiya qilish, yangi asosiy ishlab 
chiqarish fondlarini yaratish (qurish) uchun milliy va xorijiy valyutada olingan 
qarzlar. 
Birinchi guruhning tarkibiga quyidagi manbalar kiradi: 

hukumat organlaridan subsidiyalar shaklida olingan pul mablag’lari; 

taraqqiyotning strategik yo’nalishini amalga oshiruvchi maqsadli 
dasturlar asosida investitsiyalar ko’rinishidagi byudjet mablag’lari; 

kichik tadbirkorlikni moliyaviy qo’llab-quvvatlovchi byudjetdan tashqari 
fondlarning mablag’lari; 

hamkorlikdagi loyihalarni amalga oshirishda ishtirok etuvchi boshqa XYS 
va tashkilotlardan moliyaviy tushil-malar. 
Ikkinchi guruhga kiruvchi jalb qilingan moliyaviy resurslarning tarkibida 
kreditorlik qarzlari ham muhim o’rinni egallaydi. 
Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi jarayonida ishtirok etadigan moliyaviy 
resurslardan foydalanishning samaradorligi olingan samara va uni qo’lga kiritish 
uchun sarf qilingan moliyaviy resurslar o’rtasidagi nisbat orqali ifodalanadi. Shu 
munosabat bilan moliyaviy resurslardan foydalanishning sifat natijasini quyidagi 
formula orqali ko’rsatish mumkin: 
𝑴
𝒔
=
∆𝑭
𝑴
𝒓
∗ 𝟏𝟎𝟎%