•davr nashriyoti* t o s h k e n t

gusenitsali shassi 
o'ylab topildi, 
u odatdagi g'ildirakka qaraganda anchagina og'ir bo'lsa ham par­
voz vaqtida yig'ishtirilar edi. Gusenitsa bilan jihozlangan B-29 hattoki 
yupqa muz qatlamidan ham, tundra yuzasidan ham botib qolmas- 
dan yoki qulab tushmasdan uchib ketishi va unga kelib qo'nishi 
mumkin edi.
Havo to ‘ldirilgan yostiqli shassi bilan
jihozlangan « Pchyolka» A n-14 sam olyoti
Havo to'ldirilgan yostiqli univer­
sal shassi samolyot qorin qismiga 
mahkamlangan 
elastik 
rezina 
aralashtirilgan materialdan qilin­
gan «yubka»dan iborat. Uchishdan 
oldin, kompressor orqali «yubka»ga 
havo to'ldirila boshlanadi, u appa­
ratni ko'taradi va samolyotni no- 
tekis joylardan va to'lqindan ay­
lanib o'tib, yerdan yoki suvdan bir 
necha santimetrgacha siljishiga 
imkon beradi.
Istalgan tekis
sathdan, h a tto ­
k i suvdan uchish im kon ini
be ru vch i havo to'ldirilgan
yo stiq li universal shassi
1939-yilda sove t m uhan-
dislari N. I. Yefremov va
A. D. N adiradzelar to m o n i­
dan ishlab chiqilgan.

---

Uchuvchi uchun xavfsizlik vositalari
Uchuvchi apparat parvoz paytida shikastlanib, yerga qulayotgan 
bo'lsa uchuvchi nima qilishi kerak? Qanday qilib qulashni sekinlatish 
mumkin? Bu savolga javobni 1475-yildayoq Leonardo da Vinchi ber- 
gan edi. Uning eskizlaridan birida matodan qilingan, bir necha pishiq 
arqonlar bilan kamarlar tizimiga birlashtirilgan yengil qubba tasvirlan- 
gan, kamarlar tizimiga tushayotgan yuk osilgan. Qubbaning maydoni 
yetarlicha bo'lganda u tushayotib havo qarshiligini yuzaga keltiradi, bu 
qarshilik yukning tushishini sekinlashtirish va yerga yumshoq qo'nish 
uchun yetarli bo'ladi. Da Vinchining loyihasi faqatgina XVIII asrga ke­
libgina amalda qo'llanildi. Birinchi marta parashutda (grekcha so'z 
para -
«qarshi» va franzuscha 
chute -
«tushish») sakrash 1783-yilda 
amalga oshirildi. Uni fransuz fizigi Lui Lenorman observatoriya bino- 
sining tomidan sakrash orqali bajardi. Birinchi parashutning qubbasi 
kit mo'ylovidan qilingan anchagina mustahkam karkasga ega edi.
Biroq 
sam olyotlar 
pay­
do 
bo'lishi 
bilan 
avvalgi 
ko'rinishdagi parashutlardan 
foydalanish mumkin bo'lm ay 
qoldiqubbani anchagina ix- 
cham roq qilish talab etilardi. 
Birinchi, yelkaga osiladigan 
safarxaltagataxlangan holda 
joylangan parashut rus mu- 
handisi