Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elm və

Torpaq sahələri ilə  əqdlər. Bazar torpaq dövriyyəsi və ya torpaq bazarının təşəkkül tapması torpağa 
dövlət mülkiyyətinin inhisarının ləğvi və torpağa Azərbaycan Respublikasında xüsusi mülkiyyət hüququnun 
müəyyən olunması ilə birbaşa bağlıdır, çünki mülkiyyətçinin  əsas səlahiyyətlərinin – sərəncam hüququnun 
həyata keçməsi labüd şəkildə torpağın mülki (bazar) dövriyyəsinə (doğrudur, bəzi məhdudiyyətlərlə) 
birləşdirilməsini tələb edir. 
1995-ci il noyabrın 12-də torpağın bazar dövriyyəsinin təşəkkül tapması üçün konstitusiya əsasları 
yaradıldı. Konstitusiyanın mühüm hissəsi vətəndaşların iqtisadi hüquq və azadlıqlarına aid olub - 13-cü, 15-ci 
və 29-cu maddələrdə cəmiyyətimizin iqtisadi əsasını dövlət, bələdiyyə və xüsusi mülkiyyət formalarının təşkil 
etdiyi təsbit olunmuşdur. 
Eyni zamanda dövlətimiz bu mülkiyyət növlərinin bərabərliyini tanıyır və müdafiə edir. Mülkiyyətin bu 
müxtəlif formaları üçün eyni hüquqi şərait yaradılır və bütün mülkiyyətçilərin hüquq bərabərliyini eyni qaydada 
nəzərdə tutaraq, mülkiyyət növünün azad seçilməsinə, azad sahibkarlıq fəaliyyətinə zəmanət verilir. 

---

63 
 
Torpaq da daşınmaz  əmlak kimi mülkiyyət hüququnun obyektidir. Torpaq sahəsinin  ərazi sərhədləri 
daşınmaz əmlakın dövlət reyestrinin səlahiyyətli şəxsinin mülkiyyətçiyə verdiyi sənədlər əsasında təyin edilir. 
Odur ki, bütün kateqoriyadan olan torpaq sahələri, o cümlədən də  kənd təsərrüfatı  təyinatlı torpaqlar xüsusi 
mülkiyyət hüququn obyekti olub, bütün mülki-hüquqi əqdlərin predmeti kimi təşəkkül tapır. 
Torpaq sahələrinin mülki dövriyyəyə birləşdirilməsi ilə  əlaqədar torpaq dövriyyəsinin dövlət tərəfindən 
müəyyən olunmuş  fəaliyyət qaydaları yolu ilə müəyyən məhdudiyyətlərə onun məruz qala bilməsi və ya bu 
dövriyyənin mütləq azadlığı haqqında sual ortaya çıxır. 
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının, həmçinin həm mülki, həm də torpaq qanunvericiliyinin 
analizi göstərir ki, torpaq dövriyyəsi müəyyən ölçüdə müvafiq dövlət tənzimlənməsinə məruz qala bilər və artıq 
məruz qalmışdır. Torpaq dövriyyəsinin azadlığı, fikrimizcə özünü onda göstərir ki, torpaq sahəsinin 
mülkiyyətçisi öz torpaq sahəsi ilə öz iradəsinə görə hər hansı əqdi bağlaya bilər. 
Torpaq bazarı dövriyyəsinin (torpaq bazarının) fəaliyyətinin hüquqi mexanizminin yaradılması torpaq 
sahələrinin bir  subyektdən digərinə, xüsusən də onların kənd təsərrüfatından iqtisadiyyatın digər sahəsinə və ya 
sosial sahəyə keçməsi prosesində bu dövriyyənin iştirakçılarının davranış azadlığı ölçülərinin qanun 
çərçivəsində dövlət tərəfindən müəyyən olunmasından başqa bir şey deyildir. Torpaq dövriyyəsinin dövlət 
tənzimlənməsinin  əsas məqsədi bazar torpaq dövriyyəsi iştirakçılarının ictimai maraqlara uyğun olaraq bazar 
torpaq münasibətlərində onların hüquqlarının və qanuni mənafelərinin  əsaslan-dırılmamış dövlət 
müdaxiləsindən qorunması, həmçinin torpaq sahələri ilə əlaqədar bağlanmış əqdlərin neqativ sosial-iqtisadi və 
ekoloji nəticələrinin aradan qaldırılması, müxtəlif subyektlər və iqtisadiyyatın sahələri və sosial sahələr arasında 
torpağın səmərəli yenidən paylanmasını təmin etməkdir.