Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elm və

Qobustanda (1,18), Neftçalada (1,23) olmuşdur. Bütövlükdə ölkə üzrə bu rəqəm hər adama orta hesabla 0,42 
ha təşkil etmişdir. 
İkinci. Bankların iri torpaq mülkiyyətçisinə çevrilməsi təhlükəsinin də heç bir əsası yoxdur. Belə ki, 
qanunvericiliyə görə müvafiq bank ancaq, girov qoyulmuş əmlakın dəyərindən öz pulunu götürmək hüququna 
malikdir. Lakin bu əmlaka mülkiyyət hüququ əldə etmir. 
Üçüncü. Torpaq sahələri ilə alverin qarşısını  aşağıdakı kimi alına bilər.  Əvvəla, torpağa sahiblik 
müddətindən asılı olaraq torpaq sahələrinin satışından differensasiya olunmuş verginin tutulması müəyyən oluna 
bilər. Məsələn, AFR-da torpaq sahəsinin satışından alınan gəlir müstəsna olaraq ümumi illik gəlirə  nəzərən 
hesabatda vergitutma bazasına birləşdirilir və onun əldə edilməsindən sonra iki il ərzində özgəninkiləşdirilir, 
ABŞ-da 1930-cu ildən bir ilə qədər mülkiyyətdə olan torpaqların satışından əldə edilən gəlirə 100 %-li vergi, iki 
ilə qədər mülkiyyətdə olana – 80%-li vergi, beş ilə qədər – 60 %-li vergi, on ilə qədər – 40 %-li vergi, iyirmi ilə 
qədər – 30 %-li vergi qoyulmuşdur. 
Torpaq sahələrinin alveri ilə mübarizə problemini, həmçinin bazar infrastrukturu institutlarının 
formalaşdırılması, xüsusən də torpaqların peşəkar qiymətləndirilməsi institutu həll edə bilər. Belə fəaliyyət üçün 
hüquqi baza rolunu 11 iyul 1999-cu ildən qüvvədə olan “Torpaq bazarı haqqında” Azərbaycan 
Respublikasının Qanunu oynaya bilər. Belə ki, torpaq bazarı torpaq dövriyyəsi proseslərində torpaq sahələrinin 
alqı-satqısı, girov qoyulması, bağışlanması, habelə mülkiyyət, istifadə  və icarə hüquqlarının digər formalarda 
dəyişməsi ilə bağlı dövlət orqanları, bələdiyyələr, fiziki və hüquqi şəxslər arasında yaranan iqtisadi və hüquqi 
münasibətlər olub, onların tənzimlənməsi göstərilən qanunla həyata keçirilir. 
Bu qanuna görə torpaq bazarında qiymətlər  əqdlərin növündən, satışın formalarından, satış obyektinin 
təyinatından, hüquqi statusundan, rejimindən, torpaqların normativ qiymətindən, habelə tələb və təklifdən asılı 
olaraq formalaşır. 
Xüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələri bilavasitə satıldıqda qiymətlər tərəflərin razılığı, bazar 
məzənnəsi nəzərə alınmaqla müəyyənləşdirilir. 

---

65 
 
Bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələri bilavasitə satıldıqda qiymətlər normativ qiymətdən az 
olmamaq şərtilə bazar məzənnələri nəzərə alınmaqla bələdiyyələr tərəfindən müəyyən edilir. 
Bələdiyyələrin kənd təsərrüfatına azyararlı  və yararsız torpaqları  kənd təsərrüfatı  məqsədləri üçün 
satıldıqda torpaq qanunvericiliyindəki güzəştlər nəzərə alınır. 
Bələdiyyə  və xüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin hərrac və müsabiqə vasitəsilə satışında ilkin 
qiymət (müsabiqədə isə qiymət), bazar məzənnəsini nəzərə almaqla, mülkiyyətçi ilə satışın təşkilatçıları 
arasında razılaşma əsasında torpağın normativ qiymətindən az olmamaq şərti ilə müəyyən edilir. 
Torpaq sahələri dövlət və ictimai ehtiyacları ödəmək məqsədilə mülkiyyətçilərdən  əvəzi ödənməklə 
alındıqda onların qiyməti, müstəqil qiymətləndiricilərin (ekspertlərin) rəyi nəzərə alınmaqla, tərəflərin razılığı 
əsasında müəyyənləşdirilir. Tərəflər arasında mübahisə məhkəmə qaydasında həll olunur. 
Torpaq üzərində istifadə  və icarə hüquqlarının qiyməti, bazar məzənnələri nəzərə alınmaqla, bilavasitə 
satışı zamanı qarşılıqlı razılaşma  əsasında, hərrac (və ya müsabiqə) vasitəsilə satıldıqda isə ilkin qiymət kimi 
mülkiyyətçilərlə satışın təşkilatçıları arasında razılaşma əsasında müəyyən edilir. 
Torpaq sahələri üzərində istifadə və icarə hüquqları (xüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlar istisna olmaqla) 
bağışlandıqda, dəyişdirildikdə və vərəsəliyə verildikdə onlar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya bələdiyyələr 
tərəfindən müəyyən edilən qaydada normativ qiymətlərdən az olmamaq şərti ilə qiymətləndirilir (“Torpaq bazarı 
haqqında” AR Qanunu, maddə 16). 
Bununla belə torpaq sahələrinin peşəkarlıqla müstəqil olaraq qiymətləndirilməsi eyni zamanda, həm 
torpaq sahələri ilə alverin qarşısının müvəfəqiyyətlə alınmasında, həm də  həddən artıq kiçildilmiş qiymətlə 
onunla  əqdlərin bağlanmasına yol verilməməsində istifadə oluna bilər. Peşəkar müstəqil qiymətləndirmədən 
istifadənin hüquqi mexanizmi belə ola bilər. Əqdin qeydiyyatı zamanı satılan torpaq sahəsinin həqiqi qiymətinə 
şübhə yarandığı halda müvafiq orqanlara əqdin predmeti olan torpaq sahəsinin məcburi qiymətləndirilməsi 
haqında məsələni qoymaq hüququ verilməlidir. Satılan torpaq sahəsinin müstəqil subyektlərin qiymətləndirmə 
fəaliyyəti ilə müəyyən etdikləri qiymət müvafiq müqaviləyə daxil edilməlidir. Müəyyən olunmuş qiymətlə 
müqavilə  tərəflərinin razı olmadığı halda məsələ qanunvericiliyə uyğun olaraq öz həllini tapmalıdır.  Əgər, 
müqavilədə göstərilən satılan torpaq sahəsinin qiyməti  əhəmiyyətli dərəcədə kiçildilmişdirsə, o zaman torpaq 
sahəsini almaqda üstünlük hüququ bələdiyyə və ya dövlət qurumlarına verilə bilər. 
Torpağın dəyərinin obyektiv təyin olunması dövlət torpaq kadastrının tərkibində olan bu və ya digər 
torpaq sahəsi haqqında məlumatlar toplusu olmadan mümkün deyildir. Dövlət torpaq kadastrı – torpaq