Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Özünütanıma və özünüdəyərləndirmə
Yüklə 1,65 Mb.
|
|
Özünütanıma və özünüdəyərləndirmə
etməklə yardım et. Rolların oynanılması iĢində oğlanın, yaxud qızın kuklasından istifadə et. Dramatik oyun mərkəzində uĢaqlara rolları bölmək iĢində müstəqillik ver. lazım olduğu halda hər hansı bir fəaliyyət növü ilə məĢğul olmaqda onları həvəsləndirmək məqsədilə uĢaqlara spesifik suallar ver: «Səhər çağı məktəbə gəlmək üçün ilk əvvəl nə edirsən?
adlandırılması uĢaqlara ətraf aləmin öyrənilməsində yardım göstərir. «Hər Ģey mənim haqqında» (məktəbdə və evdə ən sevimli əyləncə növləri yemək növləri və rənglər, dostlar və s.) və «Mənim ailəm» (ailə üzvləri, yaxud ailənin bazar günü məĢğul olduğu fəaliyyət növü) kimi fərdi, yaxud sinif kitablarının təĢkil edilməsi. UĢaqlara özlərinə və digərlərinə qarĢı müsbət münasibət nümayiĢ etdirməkdə kömək et.
Avtoportretin yaradılması. Üzərində bədən hissələri çəkilmiĢ kağız parçalarının birləĢdirilməsi. Diqqəti bədən hissələrinə yönəldən mahnı və oyunların yaradılması və bu yolla uĢaqda müsbət ideyalara meylin artırılması: «Sən özün haqqında nə fikirləĢirsən». Bayram ənənəsini nümayiĢ etdirmək məqsədilə musiqidən istifadə edilməsi: «Bu mahnını bilirsənmi? Bu mahnı ailədə oxuduğunuz mahnının eynidir, yaxud ondan fərqlidir?» Səhər çağı elə etmək lazımdır ki, uĢaq yavaĢ-yavaĢ valideynin müĢayiəti olmadan yoluna davam edə bilsin. Valideyn və uĢaq hər səhər ayrılmazdan əvvəl birlikdə kitab oxuya bilər, yaxud Ģəkil çəkə bilər. 155
Bəzən yola düĢməzdən qabaq bu, ev iĢlərinin paltarların asılması, hər bir fəaliyyətin seçilməsi və s. birlikdə görülməsi ilə müĢayiət oluna bilər. UĢaq valideyn üçün Ģəkil çəkə bilər və günün sonunda evə aparmaq üçün məktub yaza bilər. UĢağa zamanın, müddətin nədən ibarət olmasını öyrətmək üçün təqribən belə demək olar. «Anan sənin yanında getməmiĢdən qabaq on dəqiqə qalacaqdır». UĢağın cədvəl dəqiq Ģəkildə bilməyinə əmin ol və valideynin onu aparmağa vaxtında gəlməsini təmin et. Lazım olduqda, uĢağa cədvəlin tutulmasında köməklik göstər. UĢaq evdən oyuncağı, yaxud digər Ģeyləri gətirdikdə, heç bir maneçilik törətmək lazım deyildir. Lazım olduqda uĢaq ailəsinin fotosunu cibində gəzdirə bilər və gün ərzində istədiyi vaxt cibindən çıxarıb o Ģəklə baxa bilər. Müəllim valideyni, yaxud digər yaĢlı Ģəxsi inandırmaq üçün münasib informasiyaya malik olmalıdır. Bəzi uĢaqlar məktəbdə dostlarının olub-olmayacağı ilə maraqlanırlar- sadəcə bir yerdə, oturmaq, oynamaq və s. üçün. UĢağın Ģəkil çəkmək, yaxud Ģəkilləri kəsmək fəaliyyətindən hansını xoĢladığını bilərək, buna müvafiq fəaliyyət növlərini, rəngi, yeməyi seçin və Ģəkillərdən kollag yaradın. Özünəinamın yaradılması Kağız qutunun düzəldilməsi. Ġstənilən vaxt uĢaq hər hansı yeni vərdiĢ və ya bacarığı öyrənir, yaxud sinifdə müəyyən bir uğur qazanır, bütün bunları, zolaqlı kağızın üzərinə qeyd edərək onları bir-birinə sancaqlamaq lazımdır. «Emosiya müqəvvaları»nı yarat. UĢaqlar müvafiq müqəvva sifətindən öz emosiyalarını ifadə etməkdə çətinlik çəkdikləri zaman istifadə edə və onları göstərə bilərlər. Müəllim gün ərzində «emoosiya etiketlərindən» istifadə edə bilər və gün ərzində .zünü necə hiss etdiyini bu yolla büruzə verə bilər. UĢaq da hissiyatını büruzə verə bilmədikdə, belə emosiya etiketlərindən istifadə edə bilər və nəticə etibarilə müəllim hansı konkret problemin olduğunu müəyyənləĢdirəcək. Tapmaca oyunundan istifadə et, məsələn «Bu kimin səsidir?» - bu oyunda uĢaq gizlənir və digər uĢaq səs eĢitməklə kimin gizləndiyini tapmalıdır. Hansı səsdən Ģən, qəmgin, yaxud qorxulu səsdən istifadə edilməsi haqqında spesifik göstəriĢlər ver.
156
Ġndividual uĢaq üçün kitablar, yaxud emosiyalar haqqında sinif kitabını hazırla.
ĠnkiĢaf baxımından uyğun gələn oyun fəaliyyətinin təmin edilməsi. AzyaĢlı uĢaqlar tək, yaxud heç bir ünsiyyətə girmədən uĢaqlarla oynaya bilər. UĢaq yetkinləĢdikcə, onlar digər uĢaqlarla oyun fəaliyyətinə cəlb olunacaqdır və burada hər bir Ģəxsin üzərinə hansı vəzifələrin düĢdüyü müəyyənləĢəcəkdir (dramatik oyunda rolların müəyyənləĢdirilməsi kimi). UĢağın inkiĢafını, yaxud artımını əks etdirən fəaliyyətdən və manipulyasiyadan istifadə et – deyək ki, Duplos və Leqos üçün: qrup daxilində partnyorla xüsusi rəqsin oynanılması; yaxud düyməni və zəncirli paltarların geyindirilib soyundurulması.
Fəaliyyət növləri uĢaqların inkiĢaf səviyyələri ilə uyğunlaĢmalıdır. AzyaĢlı uĢaqlar digər uĢaqlarla ünsiyyət prosesində dildən istifadəyə hazır olmaya bilərlər, ancaq bu zaman nisbətən yaĢlı uĢaqlar öz fikirlərini ifadə etmək üçün sözlərdən istifadə edə bilirlər. AzyaĢlı uĢaqlar üçün nəzərdə tutulan fəaliyyət növlərinəoyun üçün lazım olan qənaətbəxĢ atributlar (məsələn, bir kukla, yaxud dramatik oyunda hər bir Ģəxs üçün müvafiq bir əĢya) daxildir. UĢaq yetkinləĢdikcə, o, bu atributlardan istifadə etməyə uyğunlaĢır. UĢaq tək oynayırsa və qrup daxilində oynamağa çətinlik çəkirsə, «Bu gün kiminlə oynamaq istərdim?» tipli suallar verə bilərsən. Sonra bu uĢağın əlindən tutub digər uĢaqların yanına gətir. «Con bu gün səninlə dost olmaq istərdi. O, səninlə oyun oynamaq istəyir. Xahiş edirəm, elə et ki, onun heç bir çətinliyi olmasın.» Oyuncaqların bölüĢdürülməsində narahatlıq yarandıqda, müvafiq əməliyyatı sözlə təkrar-təkrar izah et. «Ġndi Bobun növbəsidir». O, oyunu qurtardıqda, öz yerini sənə verəcəkdir.» Sonra siz Bobun bir daha yadına salmalısınız ki, onun növbəsi qurtarır və bu halda o, öz yerini digər uĢağa verməlidir. UĢaqlar materialları növbə ilə götürməkdə çətinlik çəkdikdə, proses getdiyi zaman onlara müvafiq izahat iĢini apar. Ġki uĢağı bir yerdə oyunda iĢtirak etməyə həvəsləndir (növbə gözləmək əvəzinə ikilikdə oxumaq), yaxud onları öz ehtiyaclarına uyğunlaĢdırmaq üçün qaydaları yaxĢı mənimsəmək üçün həvəsləndirmək.
|