Maraqlıdır
Diplomatik söz oyunun bariz bir nümunəsi kimi
Birinci Dünya Müharibəsinin əvvəllərində baş vermiş bir
hadisəni göstərmək olar. 1914-cü il, avqust. Müharibənin
başlaması ilə əlaqədar Almaniya hərbi sənayesinin xarici
sifarişləri icra etməsinə qadağa qoyulur. Hələ kimin
tərəfində çıxış edəcəyini bəyan etməyən Yaponiyanın səfiri
alman hökümətindən ölkədə saxlanılan Yaponiyanın sifariş
etdiyi silah və zirehlərin istisna hal olaraq çıxarılmasına
icazə verilməsini xahiş edir. Səfirin «Yaponiya qüdrətli bir
dövlətlə müharibəyə hazırlaşır» sözləri mənalı gülüşlə
müşayiət olunur. Yaponiyanın Rusiya ilə müharibəyə
başlayacağını düşünən almanlar xahişə müsbət cavab
verirlər.
Bir neçə gündən sonra yapon səfiri kobud ifadələrlə
zəngin olan notanı (notadakı təhqiredici ifadələrin
22
ə
ksəriyyəti 1895-ci ildəki Almaniyanın Yaponiya qarşı irəli
sürdüyü ultimatumdan götürülmüşdü) alman hökümətinə
təqdim edir: almanlardan Çində tutduqları əraziləri dərhal
boşaltmaqları tələb edilir. Alman imperatoru II Vilhelmin
yapon diplomatiyasının bu kələyindən hiddətlənsə də, qarşı
tərəf yalan danışmadıqlarını bildirdilər: səfir qüdrətli
dövlətlə müharibəyə başlayacaqlırını bildirdi. Məgər
Almaniya qüdrətli dövlət deyil?!
9
Lakin bu kimi hallar diplomatik sözün nüfuzu və
gücünü inkar etmir. Diplomatik söz güllə kimi, qalxan kimi
də istifadə olana bilər. Buna görə diplomat dilini
mükəmməl səviyyədə bilməli, ondan ən səmərəli şəkildə
yararlanmağı bacarmalıdır. Və necə ki, söz dünyası ucsuz-
bucaqsız bir məkandır, eləcə də diplomat heç vaxt özünü
tam kamil dil bilicisi saymamalı, daima mütaliə etməli, öz
dili, söz ehtiyatı, yazma qabiliyyəti üzərində çalışmalıdır.
Diplomatik arsenaldakı düşünülmüş, cilalanmış sözlər,
kəlmələr – dövlətin «qızıl ehtiyatıdır».
9
Kovalyov A.Q. Göst. Əsər. S. 68-69.
23
Bəzən diplomatiyada nəinki söz, hətta durğu
işarələrinin rolu belə əhəmiyyətli olur. Sovet diplomatı
A.Q.Kovalyov L. .Brejnevin dövründə SSR ilə Fransa
arasında əməkdaşlıq haqqında sənədlə bağlı ikitərəfli görüş
zamanı son detalların müzakirəsinin gərgin keçdiyini qeyd
edir. Fransız tərəfi ifadələrin birindən sonra vergülün
qoyulmasına qəti etiraz edirdilər. Axırda mübahisələrdən
usanan SSR -nin xarici işlər naziri A.A.Qromıko «mən bu
vergülü fransızlara hədiyyə edirəm» deyə bildirir.
Fransızlar bu təklifə həmin an reaksiya vermədilər.
Sonradan, L. .Brejnevin Fransaya rəsmi səfəri zamanı,
ə
məkdaşlıq
müqaviləsinin
imzalanmasından
öncə,
danışıqların sənəd hissəsinə cavabdeh olan A.Q.Kovalyov
Fransa X N baş katibinin yanına dəvət edilir və sovet
diplomatına onu «Qromıkonun hədiyyə etdiyi vergülü
qaytarmaq üçün» dəvət etdikləri bildirilir
10
.
Zəngin söz ehtiyatından diplomatik yazışma
çərçivəsində məqsədəuyğun şəkildə istifadə etmək üçün
diplomatik dilə yiyələnməli, onun üslüb özəlliklərini
10
Ковалев А.Г. Азбука дипломатии. М., 1993. С.41
24
öyrənmək, mənimsəmək lazımdır. Elmi dövriyyədə
«diplomatik dil» dedikdə, aşağıdakılar başa düşülür:
1)
Diplomatlar tərəfindən beynəlxalq müqavilələrin
hazırlanması və bağlanmasında, rəsmi diplomatik
danışıqlarda istifadə olunan dil;
2)
Tarixən formalaşmış, ümumi diplomatik lüğətin
tərkibini təşkil edən xüsusi termin və ifadələr;
3)
Mürəkkəb vəziyyətlərdə diplomatların istifadə etdiyi
ehtiyatlı, nəzakətli, sətiraltı məna daşıyan ifadələr.
1)
Orta əsrlərdə feodal pərakəndlilik şəraitində bir
müddət dini institutlar dövlət qurumları üzərində üstünlüyə
sahib olurlar. Bunun nəticəsi olaraq, beynəlxalq
münasibətlər sahəsində Avropada latın dili, islam Şərqində
isə ərəb dili hökmranlıq edirdi. Avropada ilk beynəlxalq
sistemin təməlini qoyan Vestfal sülh sazişləri (1648 il) latın
dilində yazılmışdı. XVIII əsrin ilk yarısında Avropada
beynəlxalq müqavilələrin yazılması zamanı həm latın, həm
fransız dillərindən istifadə olunurdu. Eyni zamanda islam
Şə
rqində Osmanlı imperiyasının hökmranlıq etməsi
şə
raitində türk dilinin beynəlxalq nüfuzu artır. Təsadüfi
25
deyil ki, həmin dövrün venesiyalı diplomatı Ottaviano
Maco diplomatlara latın, yunan, fransız və ispan dilləri ilə
yanaşı türk dilini də öyrənmələrini tövsiyyə edirdi
11
.
XVIII əsrin ortalarından beynəlxalq ünsiyyət dili
kimi fransız dili qəbul edilir (bunun digər tərəflərin
hüquqlarının tapdalanması kimi başa düşülməməsi şərti
ilə). Bütün Avropada diplomatik kadrların əsas təminatçısı
olan aristokratlar sinfi arasında fransız dilini uşaq
vaxtından öyrənmək bir dəb şəklini alır. Məsələn, hətta
Napoleon Fransası ilə müharibə apardığı dövrdə belə
Rusiyada fransız dilini öz doğma dilindən yaxşı bilən
aristokratlar kifayət qədər çox idi. Oxşar vəziyyət Osmanlı
imperiyasında da mövcud idi. Məhz bunun nəticəsində
vaxtilə Rusiya, Türkiyə və Qərbi Avropada təhsil almış,
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin baniləri fransız dilində
sərbəst danışır, yazır və mübaliğəsiz söyləmək olar ki,
Versal sülh danışıqları prosesində müvəffəqiyyətlə dövlət
11
Eyyubov A. K. Diplomatiyanın əsasları. B., 2009, S. 14.
26
maraqlarımızı
müdafiə
olunmasında
bu
amilin
özünəməxsus rolu var idi
12
.
Birinci Dünya müharibəsindən sonra tədricən
beynəlxalq dil qismində ingilis dili möhkəmlənir. Hal-
hazırda da beynəlxalq ünsiyyətdə ingilis dilinin müəyyən
üstünlüyə sahib olmasına baxmayaraq, rəsmi şəkildə
dillərin bərabərhüquqluğu elan edilib və rəsmi yazışma,
xüsusən də diplomatik sənədlər mübadiləsi hər ölkənin öz
dövlət dilində aparılır. Azərbaycan dili bir diplomatik dil
olaraq gənc olsa da, artıq müəyyən təcrübəyə və
özünəməxsus xüsusiyyətlər və cizgilərə malikdir.
Bəzən ictimaiyyətdə eyni zamanda həm doğma
dilini, həm də xarici dili mükəmməl səviyyədə bilən və
tətbiq etməyi bacaran kadrların az olması ilə bağlı
məzəmmətlər, narazılıqlar səslənir. Lakin tarixən gənc
dövlətlərin əksəriyyəti, xüsusən də böyük bir imperiyaların
parçası olmuş ölkələrin bir çoxu bu problemi yaşamışdır və
bu zamana ehtiyacı olan təbii bir prosesdir. O ki qaldı
12
Maraqlananlara nümunə qismində AXC yaradıcısı Məmməd Əmin Rəsulzadənin
fransız dilindəki məqalələri və onlara rus dilində şərhləri olan kitaba müraciət
etməyi məsləhət görürəm: М.Э. Расулзаде. Сборник произведений и писем. М.,
2010.
27
diplomatik sənədlərin düzgün və aydın tərcüməsi
məsələsinə… Ümumiyyətlə, hazırda istənilən ixtisas
sahəsində (hüquqi, tibbi, ədəbi və s.) identik tərcümə ilə
bağlı problemlər mövcuddur. Dilimizin adı ilə yanaşı, onun
söz
ehtiyatı
və
bu
söz
ehtiyatının
inkişaf
qanunauyğunluqları, istiqaməti və hətta sürətinə dair həm
«sıravi» vətəndaşlar, həm də mütəxəssislər arasında
diskussiyalar davam etməkdədir. Tibbi, hüquqi terminlər,
ifadələr kimi, bəzi diplomatik ifadələr də bizə bir az yad,
qeyri-düzgün görsənə bilər. Əminəm ki, necə ki ilk illərin
doğma dilində cümlə qura bilməyən bəzi diplomatlarımızı
və rəsmi şəxslərimizi bu günün rəsmi şəxsləri ilə müqayisə
etmək olmaz, eləcə də sabahın mütəxəssisləri bu sahədə
daha da peşəkar olacaqlar.
2)
Diplomatik dilin ikinci anlamına aid xüsusi
termin və ifadələr bizim əsas tədqiqat obyektimiz
olmadığına görə, onların üzərində ayrıca dayanmaq
fikrində deyilik. Sadəcə qeyd edək ki, diplomatik dilin
inkişaf tarixi onlara da təsir etmiş və bu terminlərin böyük
ə
ksəriyyəti latın (ad HOC, akklamasiya, de-yure,
28
delimitasiya, konsul, memorandum və s.), fransız (demarş,
duayen, aqreman, denonsasiya və s.), qismən ingilis (non
paper, centlmen sazişi və s. ) mənşəli sözlərdir və
beynəlxalq statuslu, üstmilli sözlər olaraq, demək olar ki,
dəyişilmədən dünyanın əksər dillərində diplomatlar, rəsmi
şə
xslər tərəfindən tətbiq olunurlur. Ümumən dil inkişaf
etdiyi kimi, diplomatik dil də inkişaf edir, bəzi terminlər,
diplomatik ifadələr öz əhəmiyyətini itirir yaxud
məzmununu dəyişir (məsələn, draqoman, «şimal sarayları»
və ya Türkiyəyə dair «Porta» sözündən istifadə və s.
13
),
yeniləri (assosiativ üzvlük, yumşaq güc) yaranıb tətbiq
edilməkdədir.
3)
Hər bir peşənin nəinki özünəməxsus termin
bazası, həmçinin kənar adam üçün adi səslənən, lakin
həmin peşə dünyası daxilində ayrı məna kəsb edən ifadələr,
cümlələr
mövcuddur.
Məsələn,
həkimlər
«ziyan
vurmamaq» prinsipindən çıxış edərək pasiyentə xəstəliyə
ilə bağlı elə ifadələrlə məlumat verirlər ki, sonuncu çox
vaxt vəziyyətinin nə dərəcədə pis olub-olmadığını anlamır
13
Г.Никольсон. Дипломатия. – М., 1941. С. 88-89.
29
və yalnız «həkim dili» ilə tanış olanlar real vəziyyətin
nədən ibarət olduğunu dərk edirlər. Diplomatlar da kəskin
ifadələrdən, «qapını çırpmaqdan» yayınmağa çalışırlar,
lakin bu heç də onların eyni məna kəsb edən sətiraltı
kəlmələrlərdən istifadə etmədikləri anlamına gəlmir. Gəlin
bəzi nümunələrə nəzər salaq
14
:
Məsələyə etinasız yanaşa
bilmərik
Məsələyə mütləq müdaxilə
ediləcək
Bu halda hökümət öz
mövgeyinə yenidən
baxmağa məcburdur
Dostluq istənilən an
düşmənçiliyə çevrilə bilər
Mənim hökümətim hərəkət
etməkdə tam sərbəstdir
Diplomatik əlaqələrin
kəsilməsi nəzərdə tutulur
Hökümət bu hüququ özündə
saxlamağı lüzum bilir
Hökümət imkan
verməyəcək
Nəticələrə görə cavabdeh
deyil
Müharibəyə səbəb ola
biləcək hadisə törətməyə
hazırdır
14
V. .Popov. Gösğ.əsər. S. 433.
30
Yuxarıda qeyd olunan ifadələr və onlara diplomatik
müstəvidə verilən məna da birdən-birə yanamamış və
uzunəsrli təkamül yolunu keçmişdi. Müharibələrlə zəngin
olan Qədim Dövr və Orta əsrlərdə, Yeni dövrün ilkin
mərhələsində dövlət nümayəndələri təhdidlərini və təzyiq
cəhdlərini daha kobud, açıq şəkildə ifadə edirdilər. Hətta
XIX-XX əsrin əvvəllərində belə, müəyyən sətiraltılığa
keçidə baxmayaraq, bu ənənə davam etməkdə idi. Gəlin
stanbuldakı rus elçisinin 1826-cı ildə osmanlı sultanının
rəis-əfəndisinin adına ünvanladığı ultimatumdakı son
abzasa nəzər salaq:
«Hökmdarının təlimatlarından irəli gələn vəzifəni
icra etmək üçün aşağıda imza atan Osmanlı dövlətinə
bəyan edir ki, mperatorun qanuni gözləntilirinə zidd
olaraq, hazırkı sənədi təşkil edən üç tələbdə göstərilən
tədbirlər altı həftəlik müddət ərzində tam şəkildə həyata
keçirilmədikləri təqdirdə, o, dərhal stambulu tərk edəcək.
Ali həzrətin nazirləri bu hadisənin yaxın fəsadlarını
asanlıqla təsəvvür edə bilərlər»
15
.
15
Сатоу Э. Руководство по дипломатической практике. М., 1961. С. 106.
31
Gördüyünüz kimi, təhdid kifayət qədər açıq şəkildə
verilib. Müasir dövrdə bu cür kəlmələrə çox nadir hallarda
rast gəlmək olar və hətta ən kəskin etirazlarda belə
qarşılıqlı diplomatik ehtirama, kiçildici, hərbi əzələ
nümayişindən qaçmağa, yaxud bunu ustalıqla misal
gətirdiyimiz cümlələr vasitəsilə pərdələməyə çalışırlar.
Belə şərti formanın tətbiqi ictimaiyyəti təşvişdən qoruyur,
diplomatlara, hökümətə isə düşünülmüş reaksiyanı
nümayiş etdirmək üçün vaxt qazandırır. Diplomat
diplomatik dilin bu özünüməxsusluğunu da yaxşı
öyrənməli, həm düzgün və yerində tətbiq etməyi, həm də
«düzgün oxumağı» bacarmalıdır.
Maraqlıdır
Diplomatik praktikaya sətiraltı mənanı daha orijinal
şə
kildə ifadə etmə halları da məlumdur. 1915-ci ildə
Yaponiya Çinə ultimatum verir. «21 tələb» kimi də tanınan
bu sənəd faktiki olaraq Çinin Yaponiyanın iqtisadli əsarəti
altına keçməsni nəzərdə tuturdu. Çin prezidenti Yuan
Ş
ikayın cavab verməkdə tərərrüd etdiyini görən yapon
32
səfiri ultimatumun çap olunduğu kağıza işıqda baxmağa
tövsiyyə edir.
ş
ıqda kağızın fonunda yapon hərbi
gəmilərinin siluetləri sezilirdi
16
.
16
Борунков А.Ф. Дипломатический протокол в России. М., 2000. С.82.
Йапонийанын Чиня ултиматумун мятнин яслиндян (21 тяляб)
33
YOXLAMA SUALLAR:
1.
Diplomatın söz ehtiyatına dair tələbləri açıqlayın.
2.
Beynəlxalq diplomatik təcrübədən diplomatik sözün
gücünü göstərən misallar gətirin.
3.
İşğal faktını ört-basdır etməyə çalışan tarixi şəxslər
və dövlətlərə dair öz misallarınızı göstərin.
4.
Diplomatik dil dedikdə nə başa düşülür?
5.
Tarixən hansı dillər beynəlxalq ünsiyyət vasitəsi
kimi istifadə olunub?
6.
Dillərin bərabərhüquqluğu prinsipi nəyi ehtiva edir?
7.
Bildiyiniz diplomatik terminləri sadalayın və onların
mənasını açıqlayın.
8.
Diplomatik
ünsiyyətdə
mənasını
dəyişən
ifadələrdən hansılarını söyləyə bilərsiniz?
34
3. Stil (üslub) anlayışı,
diplomatik üslubun özəllikləri
Zəngin söz ehtiyatına sahib olmaq tələbi yalnız
diplomatlar qarşısında durmur. Jurnalistika, yazıçılıq, elmi
fəaliyyət sahələrində də geniş söz bazasına malik olmaq və
sözdən məharətlə, yerində, düzgün istifadə etmək
zəruriyyəti mövcuddur. Diplomatik yazışma diplomatik
stilə (üsluba) tam yiyələnməyi, onu adları yuxarıda qeyd
edilən digər üslublarla səhv salmamağı ehtiva edir.
»Stil» sözü qədim yunan mənşəlidir və hərfi mənada
çubuq mənasını daşıyır. Qədim dövrdə üstü mumlu taxta
lövhələr üzərində yazırdılar. Çubuğun iti ucu ilə yazır, bel
şə
klində olan ucu iləsə səhvləri «pozub düzəldirdilər».
Funksional stil dedikdə, ünsiyyətin bu və ya digər
sahəsində istifadə edilən, peşəkar fəaliyyəti bu və ya digər
sahəsi ilə bağlı olan, tarixən formalaşmış və sosial
dərketmədən keçmiş nitq vasitələri sistemləri başa düşülür.
Bu mənada diplomatik üslub rəsmi-işgüzar üslub
növlərindən (qanunverici, metodik göstərişlər və təlimatlar,
35
sərəncamverici, statistika, texniki informasiya) biridir və
bu stilə aid olan ümumi cizgilərə malikdir:
1)
Nisbi dayanıqlılıq
2)
frat quruluq;
3)
Emosional çalarlı leksikanın yoxluğu;
4)
Neytrallıq;
5)
fadetmənin yığcamlığı və kompaktlığı.
6)
Hazır dil ştampları və klişelərdən istifadə
Rəsmi-işgüzar üslub fərdi deyil, sosial
təcrübəni əks etdirdiyi üçün ümumiləşdirilmiş leksikaya
malikdir və çoxmənalı sözlərdən qaçmağa meyillidir. Bunu
yazanın yaxud qəbul edənin söz kasadlığı deyil, stil
özəllikləri tələb edir.
Lakin diplomatik üslubun sırf quru, cansıxıcı görünə
biləcək ifadələrdən ibarət olduğunu da düşünmək yanlış
olardı. Qeyd etdiyimiz yeni terminlər, ifadələr mühafizəkar
ə
ləkdən keçirilir və ən uğurlu tapıntılar qəbul edilir.
Epitetlərdən qaçılsa da, ən «layiqliləri» diplomatik dilin
ayrılmaz parçasına çevrilirlər. Razılaşaq ki, «soyuq
müharibə», «dəmir pərdə», «zərif güc» kimi ifadələr ədəbi
36
bənzətmələr tək də gözəl səslənir, sadəcə olaraq siyasi
proseslərdə tətbiqi onlara yeni məna verdi və diplomatik
lüğətin arsenalına daxil etdi. Bəzən böyük diplomatlar
ordusundan seçilərək siyasi tarixdə qalmaq üçün belə bir
yeniliyin, ifadənin tapıntısı kifayət edir. Məsələn, 1963-cü
ildə amerikan nüvədaşıyıcı sualtı qayıqlarının Aralıq
dənizində yerləşməsinə SSR -nin etiraz notasında «Aralıq
dənizin ölü dənizə çevrilməsi təhlükəsi var.» cümləsi var.
«Aralıq dənizin ölü dənizə» ifadəsi öz mənalığı və təsir
gücünə görə ədəbi əsərlədəki ən gözəl nümunələrdən geri
qalmır (həm təbii dənizin məhv olması təhlükəsini
yaşadığını göstərmə, həm də Ölü dənizə işarə etməklə
Yaxın Şərqdəki gərgin vəziyyətə və bu vəziyyətin Aralıq
dənizi regionunda yarana bilməsi ehtimalına işarə)
17
.
Ümumiləşdirsək, diplomatik, rəsmi stilin qısa ifadəsi
kimi Böyük Britaniyada işlədilən «5C» qaydasını qəbul
etmək olar:
clear
Aydın
17
Kovalyov A.Q. Göst. əsəri. S. 145.
37
complete
tam, dolğun
Concise
yığcam
Courteous
nəzakətli
Correkt
düzgün
Bu qaydaların ayrı-ayrılıqda tətbiqi nə qədər
asandırsa, onları bir yerdə (dolğun və yığcam, aydın və
nəzakətli) bir sənəddə tətbiq etmək, doğrudan da, böyük
diplomatik məharət, yazışma təcrübəsi tələb edir.
Maraqlıdır
38
Diplomatik stildə yazmaq üçün digər üslublara
xas olan bəzixüsusiyyətlərdən qaçmaq, özünü saxlamaq
lazımdır. Elmi üsluba xas olan mürəkkəblikdən qaçmalı,
qəliz və anlaşıdmaz xüsusi terminlərə meyl etməməli;
publisistik üsluba xas olan sərbəstlik və şişirtmələrdən
uzaq olmalı; ədəbi üslubun uzunçuluğu, qeyri-müəyyənliyi,
orijinal bənzətmələrindən yayınmaq lazımdır. Qeyd
edilənlər heç də diplomatın adıçəkilən sahələrdən bixəbər
olmasına dəlalət etmir. Əksinə, bəlkə də, həmin peşə
fəaliyyətləri, onların yazma üsulu ilə yaxşı tanış olmaq
lazımdır ki, eyni stildən diplomatik yazışmada istifadə
Италийалы А.Данте Ф.Петрарка
Ж.Боккаччо
39
etməyəsən. Təsadüfi deyil ki, bir çox diplomatlar həmçinin
ş
air, yazıçı, publisist kimi də tanınıblar və bəzi hallarda
xobbi kimi yanaşdıqları bu istiqamətlər onları tarixdə daha
çox tanıdıb, nəinki diplomatik fəaliyyətləri. Məşhur italyan
ş
air və yazıçıları Aligyeri Dante (
Ravenna hökmdarının
səfiri qismində çalışmışdı), Françesko Petrarka (XIV əsrin
ortalarında elmi fəaliyyətdən imtina edərək, Milan
arxiyepiskopun yanında katib, natiq və emissar olaraq
çalışır və müxtəlif diplomatik missiyalarda iştirak edir, o
cümlədən Praqada çar IV Karlla görüşür), Covanni
Bokaçço (
XIV əsrin ortalarında Ravennanın elçisi olaraq,
çar V Lyudoviq Brandenburqlu, roma papaları VI
nnokenti və V Urbanla diplomatik danışıqlar aparmışdı),
Рус Д.Фонвизин А.С.Грибойедов Ф.Тйутчев
40
rus D.Fonvizin (
XVIII əsrin ortalarında Rusiya xarici
kollegiyasında çalışmışdı), A.S.Qriboyedov, F.Tyutçev
(
XIX əsrin ikinci rübündə Münhen, Genuya ə Turindəki
rus missiyalarında, sonralar bilavasitə Rusiya X N
tərkibində müşavir qismində çalışmışdı),
azərbaycanlı Molla Pənah Vaqif, A.Bakıxanov, gözəl
publisist Ə.M. Topçubaşov, ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı
almış U.Çörçill, XX əsrin ikinci yarısında Sudanın əvvəl
xarici işlər, sonra baş naziri olmuş Məhəmməd Əhməd əl
Məhcub və digərləri bunu öz həyat, peşə fəaliyyətləri və
yaradıcılıqları ilə sübut edirlər. Daha müasir dövrdən də
А.БакыхановМолла Пянащ Вагиф Я.М.Топчубашов
41
belə misallar gə tirmə k olar: XX ə srin sonlarında
Bolqarıstanıın X N ə mə kdaş ı olmuş ş air, tə rcümə çi,
diplomat,
ə
slə n
azə rbaycanlı
Xalid
Qiyasbə yli
(
diqqətəlayiqdir ki, həmyerlimiz, eyni zamanda 4 dildə şeir
yazır, həmçinin elmi fəaliyyətlə məşğuldur
18
), şə rqş ünas-
alim, fövqə ladə və sə lahiyyə tli sə fir Elman Araslı, Bakıdakı
Rusiya sə firliyinin baş müş aviri, ş air A.Qladkov və b.
Dostları ilə paylaş: |