edən sənədləri aid etdiyini bildirir
43
.
NÜMUNƏLƏR
1)
Azərbaycan Respublikası Xarici şlər Nazirliyinin 13
42
http://az.trend.az/news/politics/2135582.html
43
A.N.Kovalyov. Göst. əsəri. s. 104-105. .
105
noyabr 2011-ci il tarixində Gürcüstanın Tsxinvali
regionunda - Cənubi Osetiyada keçirilmiş qondarma
prezident seçkiləri ilə bağlı Bəyanatı, 18 noyabr 2011-ci
il
Azərbaycan Respublikasının Xarici
ş
lər Nazirliyi
Gürcüstanın ərazi bütövlüyünü və suverenliyini qəti
şə
kildə dəstəklədiyini bir daha bildirərək, Gürcüstanın
Tsxinvali regionunda - Cənubi Osetiyada 13 noyabr 2011-
ci il tarixində keçirilmiş qondarma prezident seçkilərini
tanımadığını bəyan edir.
Azərbaycan Respublikasının Xarici
ş
lər Nazirliyi
münaqişənin öz mümkün həllini tapması üçün hazırkı
danışıqlar
prosesinin
konstruktiv
şə
kildə
davam
etdirilməsinin vacibliyinə qətiyyətlə inanır
44
.
2)
44
http://mfa.gov.az/index.php?options=news&id=14&news_id=147&language=az
106
Azərbaycan Respublikasının Xarici şlər Nazirliyinin
Liviyadakı vəziyyətlə bağlı Bəyanatı, 02 sentyabr 2011-
ci il
Azərbaycan Respublikası Liviya xalqının iradəsinə
hörmətlə yanaşır və Milli Keçid Şurasını Liviyanın
hakimiyyət təmsilçisi kimi tanıdığını bəyan edir
45
.
Beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edən tədbirlərin
keçirildiyi yaxud keçirilməsinin planlaşdırıldığı barədə
məlumatlandıran sənədlərin xüsusi izahatına ehtiyac
olmadığına görə bəzi nümunələri təqdim etməklə
kifayətlənəcəyik:
NÜMUNƏLƏR
1)
Qəbələ Radio Lokasiya Stansiyasının istismarının
45
http://mfa.gov.az/index.php?options=news&id=14&news_id=150&language=az
107
dayandırılması ilə bağlı AR X N-in Bəyanatı
Azərbaycan Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasında
Qəbələ Radio Lokasiya Stansiyası (RLS) ilə əlaqədar
intensiv danışıqlar aparılmışdır.
Azərbaycan Respublikası danışıqlarda Qəbələ RLS-in
icarə müddətinin uzadılması ilə bağlı Rusiya tərəfi ilə
ə
məkdaşlığı davam etdirməyə hazır olduğunu nümayiş
etdirmişdir. Danışıqlar zamanı adı çəkilən stansiyanın icarə
haqqı ilə bağlı razılaşmanın əldə olunması mümkün
olmamışdır.
“Azərbaycan
Respublikası
Hökuməti
və
Rusiya
Federasiyası Hökuməti arasında Qəbələ RLS-in statusu,
istifadə prinsipləri və şərtləri haqqında Saziş”in 9 dekabr
2012-ci il tarixindən qüvvədən düşməsi ilə bağlı Rusiya
Federasiyası tərəfindən stansiyanın istismarının 10 dekabr
2012-ci il tarixindən etibarən dayandırılması barədə
Azərbaycan tərəfinə Nota təqdim edilmişdir
46
.
46
http://mfa.gov.az/index.php?options=news&id=14&news_id=1219&language=a
z
108
2)
Türkdilli ölkələrin dövlət başçılarının IX zirvə
toplantısının Naxçıvan bəyannaməsi
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti lham Əliyev,
Qazaxıstan
Respublikasının
Prezidenti
Nursultan
Nazarbayev, Qırğız Respublikasının Prezidenti Kurmanbek
Bakiyev və Türkiyə Respublikasının Prezidenti Abdullah
Gül 2-3 oktyabr 2009-cu il tarixində Azərbaycan
Respublikasının Naxçıvan şəhərində keçirilmiş Türkdilli
ölkələrin dövlət başçılarının IX Zirvə Toplantısında iştirak
etdilər.
Arqument hissəsindən sonra
1. Naxçıvan şəhərində yüksək səviyyədə keçirilmiş
Türkdilli ölkələrin dövlət başçılarının IX Zirvə
Toplantısının Türkdilli dövlətlər arasında müxtəlif
109
sahələrdə çoxtərəfli və ikitərəfli əlaqələrin və əməkdaşlığın
daha da inkişaf etdirilməsi və dərinləşdirilməsinə
ə
həmiyyətli töhfə verəcəyini qeyd etdilər.
2. Türkdilli ölkələr arasında ortaq tarix, dil və mədəniyyət
yaxınlığından irəli gələn münasibətləri və həmrəyliyi
qarşılıqlı maraqlar əsasında davam etdirmək niyyətlərini
ifadə etdilər.
3. Demokratiya, insan hüquqlarına hörmət və iqtisadiyyatın
inkişafı, qanunun aliliyi və səmərəli idarəçilik prinsiplərinə
sadiqliklərini bir daha təsdiqlədilər.
4. Ticarət-iqtisadi sahədə qarşılıqlı münasibətlərin inkişaf
etdirilməsi və əməkdaşlığın, xüsusilə sənaye, kənd
təsərrüfatı, nəqliyyat, rabitə və digər sahələrdə bərabərlik
və qarşılıqlı fayda prinsipləri əsasında genişləndirilməsi
niyyətlərini ifadə etdilər.
5.
Türkdilli
dövlətlərin
dinamik
inkişaf
edən
iqtisadiyyatlarının bir çox sahələrdə əməkdaşlıq üçün
110
zəmin yaratdığını vurğuladılar, Türkdilli dövlətlər arasında
ticarət-iqtisadi, elmi-texniki və humanitar əməkdaşlığın
onların potensialına uyğun olaraq genişləndirilməsi və
dərinləşdirilməsi üçün impulsun verilməsi məqsədilə əlavə
tədbirlərin görülməsinin vacib olduğunu bildirdilər.
6. Xəzər regionundakı enerji ehtiyatlarının Avropanın
enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində artan rolunu
təsdiqlədilər. Bakı-Tiflis-Ceyhan və Bakı-Tiflis-Ərzurum
strateji neft və qaz kəmərlərinin qlobal enerji təhlükəsizliyi
və region ölkələrinin davamlı iqtisadi inkişafına xidmət
etdiyinə əminliklərini ifadə etdilər. Bununla əlaqədar, onlar
Bakı-Tiflis-Ceyhan
kəmərinin
nəql
qabiliyyətinin
artırılmasının vacibliyini qeyd etdilər və Aktau limanı ilə
Bakı-Tiflis-Ceyhan neft kəməri arasında əlaqəyə xüsusi
ə
həmiyyət verdilər.
7. Avropa və Asiya arasında yük daşımalarının həcminin
artırılmasına yönəlmiş, Şərq-Qərb dəhlizinin bir hissəsi
olan Bakı-Tiflis-Qars yeni birləşdirici dəmiryolu xəttinin
111
yaradılmasının
beynəlxalq
nəqliyyat-kommunikasiya
ə
laqələrinin genişlənməsinə və regionun iqtisadi inkişafına,
təhlükəsizliyinə və sabitliyinə töhfə verəcəyini qeyd
etdilər.
8. Türkdilli dövlətlər arasında bütün sahələrdə əlaqələrin
dərinləşdirilməsinə və bu məqsədlə qarşılıqlı səfərlərin
həyata keçirilməsinə, təcrübə mübadiləsinə və əməkdaşlığa
xüsusi əhəmiyyət verdiklərini bildirdilər. Türkdilli
ölkələrin xalqları arasında ikitərəfli və çoxtərəfli
ə
məkdaşlığın möhkəmləndirilməsinə, eləcə də ictimai
ə
laqələrin
inkişaf
etdirilməsinə
xidmət
edəcək
parlamentlər, mərkəzi və yerli hakimiyyət və mətbuat
orqanları
arasında
ə
laqələrin
genişləndirilməsini
dəstəklədiklərini ifadə etdilər.
9. Elm, təhsil, mədəniyyət, incəsənət, turizm, idman və
digər sahələrdə əlaqələrin genişləndirilməsində qarşılıqlı
maraqlı olduqlarını təsdiq etdilər, Türkdilli xalqlar arasında
mənəvi və humanitar əlaqələrin saxlanılması və
112
möhkəmləndirilməsinə tərəfdar olduqlarını bildirdilər.
10. Elm təşkilatları və elm xadimləri arasında əlaqələrə, o
cümlədən müvafiq sahədəki konkret layihələrə dəstəklərini
ifadə etdilər və təhsil sahəsində əməkdaşlığın əhəmiyyətini
bir daha təsdiqlədilər...
47
Sazişi yaxud əldə olunmuş razılıq səviyyəsini şəxsi
və verbal notalar, şəxsi müraciətlər vasitəsilə təsdiqləmək,
rəsmiləşdirmək hallarına da az təsadüf edilmir:
NÜMUNƏ
D PLOMAT K MÜNAS BƏTLƏR N QURULMASINA
DA R NOTALAR MÜBAD LƏS
ABŞ prezidentinin SSR -nin Xarici şlər üzrə
Xalq komissarı M.M.Litvinova notası
Ağ ev, Vaşinqton
16 noyabr 1933 il
Hörmətli Cənab Litvinov,
47
http://mfa.gov.az/index.php?options=news&id=14&news_id=671&language=az
113
Böyük sevinclə sizi məlumatlandırıram ki, bizim
danışıqların nəticəsiolaraq Birləşmiş Ştatların Höküməti
Sovet Sosialist Respublikalar ttifaqının Höküməti ilə
normal diplomatik münasibətləri qurmaq və Səfirlər
mübadiləsini həyata keçirmək qərarına gəldi.
nanıram ki, xalqlarımız arasında qurulmuş
münasibətlərin daima normal və dostcasına qalmağına və
bizim millətlərin qarşılıqlı fayda və ümumi sülhün
qorunması istiqamətində əməkdaşlıq etməsinə nail
olunacaq.
Cənab M.M.Litvinova ən səmimi arzularla
Franklin D. Ruzvelt
SSR -nin Xarici şlər üzrə Xalq Komissarının
ABŞ-ın prezidenti Franklin D.Ruzveltə notası
Hörmətli Cənab Prezident,
Böyük sevinclə sizi məlumatlandırıram ki, Sovet
Sosialist Respublikalar ttifaqının HökümətiBirləşmiş
Ş
tatların Höküməti ilə normal diplomatik münasibətləri
114
qurmaq və Səfirlər mübadiləsini həyata keçirmədən
məmnunluğunu ifadə edir.
Mən də sizin ümidlərinizi bölüşürəm ki,xalqlarımız
arasında qurulmuş münasibətlərin daima normal və
dostcasına qalmağına və bizim millətlərin qarşılıqlı fayda
və ümumi sülhün qorunması istiqamətində əməkdaşlıq
etməsinə nail olunacaq.
Cənab Prezidentə ən səmimi arzularla
Maksim Litvinov
Sovet Sosialist Respublikaları ttifaqının
Xarici şlər üzrə Xalq Komissarı
48
Diplomatik sənədin həcminə mühüm dərəcədə təsir
edən onun arqument hissəsidir. Ümumi məlumat,
mövgeyi əks etdirən sənədlərdə çox vaxt arqument hissəyə
ehtiyac duyulmur. Lakin qarşı tərəfə, sənədin ictimaiyyətə
açıqlanması nəzərdə tutulduqda isə bütövlükdə həm yerli,
həm beynəlxalq dairələrə yanaşmanızı aydınlaşdırmaq,
izah etmək, əsaslandırmaq lazım gəldikdə, arqumentlərsiz
keçinmək mümkün deyil. Təbii ki, bir sıra məsələlərdə əks
48
МуратовЕ
.Н.Göst. əsəri.s. 63-64.
115
mövgedən çıxış edənlər üçün digər tərəfin arqumentləri
ə
saslı görünməyə bilər. Buna baxmayaraq, məntiqə,
faktlara əsaslanan arqumentlər dövlətin mövgeyinə, bu
mövgedən irəli gələn addımlara hörmətlə yanaşmağa vadar
edir. Məsələ nə qədər mürəkkəb və ziddiyətlidirsə, gətirilən
səbəblər, əsaslar bir o qədər daha düşünülmüş, çoxsaylı və
hərtərəfli (siyasi, iqtisadi, tarixi, hüquqi, mənəvi və s.) olur.
Ə
vvəlki
nümunələrin
birində
biz
Türkdilli
dövlətlərin dövlət başçılarının IX Zirvə toplantısının
Naxçıvan
bəyannaməsinin
məna
nüvəsi
hissəsini
gətirmişdik (s.52-53). ndi onun arqument hissəsinə nəzər
salaq:
«Dövlətbaşçıları,
Tarix, dilvə mədəniyyətyaxınlığına, dostluq, bərabərlikvə
qarşılıqlı
faydaya
ə
saslanan,
bütünsahələrdə
mövcudolanyüksəksəviyyəli əlaqələrinvə əməkdaşlığın
ə
həmiyyətiniqeydedərək,
Türkdilli
ölkələrindövlətbaşçılarınınZirvə
Toplantılarınınfaydasını
və
2006-cı
ildə
Türkiyə
116
Respublikasındakeçirilmiş
Zirvə
Toplantısındaqəbuledilmiş
AntalyaBəyannaməsidə
daxilolmaqla
ə
vvəllərkeçirilmiş
Zirvə
Toplantılarındaqəbuledilmiş Bəyannamələrinmüddəalarını
təsdiqedərək,
Türkdilli ölkələrarasındaikitərəflivə çoxtərəfli əlaqələrinvə
mövcudhəmrəyliyinmöhkəmləndirilməsininAvrasiyaregion
undakı əməkdaşlığı dərinləşdirdiyinə əminolaraq,
2-3 oktyabr 2009-cuiltarixində Naxçıvan şəhərində
keçirilmiş Türkdilli ölkələrindövlətbaşçılarınınIXZirvə
Toplantısında
“Türkdillidövlətlərin
ə
məkdaşlıq
Ş
urasınınyaradılması
haqqındaNaxçıvanSazişi”ninimzalanmasını
məmnuniyyətlə qeydedərək,
Müasirbeynəlxalqmünasibətlərdə
iqtisadiyyatvə
ticarətinaparıcı rolunuqeydedərək,
Birləşmiş
MillətlərTəşkilatının
(BMT)
Nizamnaməsininməqsədvə
prinsiplərinə,
HelsinkiYekunAktı başdaolmaqlaAvropada Əməkdaşlıqvə
117
TəhlükəsizlikTəşkilatınınsənədlərinə sadiqolduqlarını ifadə
edərək,
Suverenlik, ərazibütövlüyü və sərhədlərintoxunulmazlığı,
bir-birinindaxiliişlərinə qarışmamaq, zorişlətməməkvə
yazorişlədəcəyiilə
hədələməkprinsipləri
ə
sasındadövlətlərinsiyasivə
iqtisaditəhlükəsizliyininmöhkəmləndirilməsinə
çalışaraq,…
49
Gördüyümüz kimi, bəyannamənin məna nüvəsi bir
sıra aspektdən müəyyən ardıcıllıq prinsipi ilə əsaslandırılır
və burada nəinki mövge izah edilir, həmçinin mümkün
ə
ksarqumentlərə cavab verilir, maraqlı tərəflərin səsləndirə
biləcək ittihamları, müxtəlif ikimənalı yozmaları və
şə
rhlərini neytrallaşdıran əsaslar gətirilir: toplantının məhz
bu formatda olmasının tarixi, mədəni və digər səbəbləri,
qeyd edilən əməkdaşlığın digər dövlətlərə qarşı
yönəlmədiyi, ümumən bütün regionun inkişafına xidmət
49
http://mfa.gov.az/index.php?options=news&id=14&news_id=671&language=az
118
etməsi və beynəlxalq qurumların prinsiplərinə müvafiq
olduğu və s.
Diplomatik sənədin faktları açıqlayan hissəyə
gəldikdə, ilk növbədə faktın dəqiq və tutarlı olmasına
diqqət yetirmək lazımdır. Faktla bağlı istənilən, kiçik belə
ş
işirtmə, yanlışlıq qarşı tərəfə faktları alt-üst etmək və
bütün diplomatik səylərin nəinki puç olmasına, əvvəlki
vəziyyətdən də geriyə düşməsinə gətirib çıxara bilər. Məhz
buna görə diplomatik sənəddə əks olunacaq faktlar, ən
aşkar görünənləri belə, dəfələrlə yoxlanılır, işlədilən
ifadələrin həm mənaca, həm ölçülərinə görə faktlara
müvafiqliyinə nəzarət edilir. V. .Popov buna dair belə bir
misal gətirir: Londona diplomatik vəzifəyə keçdikdə ilk
məsələlərdən biri 1968-ci ildə XX əsrin əvvəllərində
Müvəqqəti hökümətin sədri olmuş A.Kerenskinin
mühacirətdən Moskvaya dönməyə hazır olduğu barədə
sənədi araşdırmaq idi. Sənəddə əks olunanlar öz təsdiqini
tapdığı halda, Siyasi Büro üçün maraq kəsb etdiyi üçün
məlumat təcili olaraq şifrəli teleqramm vasitəsilə Mərkəzə
çatdırılmalı idi. Lakin yoxlama zamanı məlum oldu ki,
119
sənədi konsulluğun təcrübəsiz, gənc bir əməkdaşı
hazırlamış və fakt kimi qeyd edilənlər xaricdəki rus
pravoslav kilsəsinin keşişi ilə söhbət əsnasında ehtimal
kimi söylənən fikirlərinə əsaslanırdı
50
.
Maraqlıdır
2013-cü ilin sonunun diplomatik skandalları
arasında diqqəti cəlb edənlərdən biri, sözsüz ki, ABŞ-da
çalışmış və çalışan 25 rusiyalı diplomatın tibbi sığortalarla
bağlı fırıldıqlarda ittiham edilmələridir. Xatırladaq ki,
Nyu-York şəhərinin Cənub dairəsinin prokuroru Prit
Bhararanın itthamlarına əsasən, rusiyalı diplomatlar və
onların xanımları, aldıqları məvacibləri qəsdən kiçildərək,
aztəminatlı ailələr üçün nəzərdə tutulmuş tibbi sığorta
güzəştlərindənyararlanaraq
ABŞ
dövlət
büdcəsindən
onminlərlə dollar pul oğurlamışdılar
51
. ttihamları şərh
edən Rusiyanın xarici işlər naziri Sargey Lavrov cavab
olaraq qeyd etdi ki, Rusiya ərazisində fəaliyyət göstərən
50
V. .Popov. Gösğ.əsər. S. 412-413.
51
http://www.newizv.ru/politics/2013-12-11/194013-nashi-shtirlicy-pogoreli-na-
strahovke.html
120
xarici diplomatlar, o cümlədən, amerikalılar, mütəmadi
olaraq rusiya qanunvericiliyini pozurlar, lakin onlar
bundan informasiya şousu yaratmır və məsələləri səs-
küysüz, diplomatik kanallar vasitəsilə həll edirlər
52
.
S.Lavrovun reaksiyası göstərir ki: 1) ABŞ tərəfin
ittihamlarının faktoloji hissəsi o qədər dəqiq və əsaslıdır ki,
onu inkar etmək mümkün deyildi. 2) Lakin açıq etiraf
ə
vəzinə rusiyalı nazir əvəzinə əkshücuma keçməyə çalışıb.
Amma digər ölkələrin diplomatlarına qarşı ittihamları
ümumi
xarakter
daşıdığına,
yəni
real
faktlarla
ə
saslandırılmadığına görə, onlar bir daha bu məsələdə rus
tərəfin acizliyinin nümayişinə çevrildi (əminliklə söyləmək
olar ki, Rusiya ərazisində fəaliyyət göstərən amerikalı
diplomatların yerli qanunları pozduqlarına dair hansısa
tutarlı faktlar olsaydı, rus tərəfi çoxdan onları
açıqlamışdı).
Qeyd olunan misal bir daha sənədin faktoloji
hissəsinə diqqətli, əhatəli araşdırma və dəqiqləşdirmə ilə
yanaşmağın vacibliyini sübut edir. Faktlar inkaredilməz
52
http://argumenti.ru/politics/2013/12/305236
121
olduğu halda qarşı tərəf nə qədər məsələdən yayınmaq
istəsə belə, bəzi məsələləri etiraf etməyə məcbur olur.
YOXLAMA SUALLAR:
1.
Protokol formullarına daxil olanları qeyd edin?
2.
Diplomatik yazışmada standart müraciət
ifadələrini sadalayın.
3.
Məna nüvəsi üzrə diplomatik məktubların
təsnifatına hansı kateqoriyalar daxildir?
4.
Etiraz ifadə edən sənəd nümunələrindən
misal gətirin.
5.
Diplomatik məktubun arqument hissəsinin
yeri və əhəmiyyətini açıqlayın.
122
ƏLAVƏ
Şə
xsi nota –bir qayda olaraq, mühüm və prinsipial
ə
həmiyyətli məsələlərə aid olur və ya hər hansı hadisə ilə
bağlı rəsmi informasiya qaydasında, yerli diplomatik
protokolun tələblərinə uyğun şəkildə və ya şəxsi notaya
cavab olaraq göndərilir. Blankda çap edilir, üstündə ünvan
göstərilir, möhür qoyulur.
Dostları ilə paylaş: |