Dərs vəsaiti Bakı 2023

4.7. Metal ovuntuları və onlardan metal - keramik 
məmulatların istehsal prosesləri
Ovuntu metallurgiya üsulunun mahiyyəti. 
Ovuntu 
metallurgiyası metal ovuntularının alınması, həmçinin onlardan 
və ya onların qeyri-metallaria qatışıqlarından məmulatın 
hazırlması üzrə istehsal sahəsini əhatə edir. 
Hazırda dünya miqyasında metal (dəmir, mis, nikel, xrom, 
kobalt, volfram, titan və b.) və onların ərintilərindən, həmçinin 
metalabənzər birləşmələrdən (karbidlər, boridiər, nitridlər və s.) 
hissəciklərinin öiçüləri 1 mm-ə qədər olan ovuntu istehsalının 
miqdarı ildə 1 mln. tondan artıqdır. 
Adi emal üsullarlı (tökmə, döymə, qaynaq) ilə istehsal 
edilən materiallar yeni texnikanın artan tələblərinə uyğun 
xassələri təmin edən yeni ərintiiərin aiınmasına imkan vermir. 
Belə ərintilər ovuntu metallurgiya üsulları ilə alınır; istehsalın 
mahiyyəti metal ovuntuların hazırlanma, şixtənin tərtib edilmə, 
ovuntuların qarışdırılma, preslənmə, bişirilmə və bəzi hallarda 
alınmış məmulata ölçü dəqiqliyi vermək üçün aparılan, 
mexaniki emal və ya kalibrləmə poseslərindən ibarətdir. 
Ovuntu metallurgiya üsulu ilə müxtəlif fiziki-mexaniki 
xassələrə (sıxlıq, bərklik, möhkəmlik, korroziyaya, yeyilməyə 
və odadözümlüyə və b.) malik müxtəlif konstruksiyalı hissələr 

---

hazırlanır. Onları kimyəvi və kimyəvi-termiki emal etmək, 
səthinə antikorroziya örtükləri çəkmək, maşın yağları, maye 
metal, polimerlərlə hopdurmaq mümkündür. 
Adi üsullara nisbətən ovuntu metallurgiya üsuliarı ilə 
məmulatın hazırlanması bir sıra üstünlüklərə malikdir: 
- ovuntunun tərkibindən və onun alınma üsuiundan asılı olaraq 
məmulat xüsusi xassələrə malik və dəqiq ölçüdə atmır; 
- məmulata metal sərfi azalır; adi texnologiyada tullantı 
30...40%, ovuntu metallurgiya üsulunda - 3...4% olur; 
- istehsalın tuilantı metalından (yonqar, sıçrantı; axıntıiar) 
istifadə edifmə imkanr yaranır; 
- məmulatın hazırlanmasında ümumi əməktutumu azalır; 
- metal və qeyri-metal qatışığından məmulat hazıriamaq imkanı 
yaranır; 
- mexaniki emalın həcmi xeyli azalır; 
- məmulatın ömüruzunluğu (məsaməli yastıqlar, oksidləşdirici 
mühitlərdə işlədilən məmulatlar) artır. 
Kiçik ölçüiü məmulatın böyük miqyasda istehsalında 
ovuntu metallurgiya üsuiunun iqtisadi səmərəsi daha əlverişli 
olur.