Dərs vəsaiti Bakı 2023

Metal-keramik 
məmulatın 
hazırlanma üsulları. 
Ovuntu metallurgiyası ilə xüsusi fiziki-kimyəvi və xidməti 
xassələrə malik müxtəlif konstruksiya və digər materiallar 
alınır. Istehsal olunan məsaməli metal-keramik materiallarda 
qalıq məsaməlik 15...50% həddində olur. Bu qrupa antifriksion 
materiallar, süzgəclər və «tərləyən» materiallar daxildir. 
Ovuntu qatışığını s
oyuq presləmə
və sonradan
 bişirmə
ilə 
metal-keramik məmulatın hazırlanmasında ən geniş yayılmış 
üsullardan biridir. Prosesin mahiyyəti şixtənin hazırlanması, 
dozalaşdırma və şixtənin pres-qəlibə tökülmə, presləmə, pres-
pəstahın qə- libdən çıxardılma əməiiyyatlarından ibarətdir. 
Şixtənin nazırianması ovuntuiarı iç qatışıqlar dan təmizləmək, 
onları siniflərə ayırmaq, həmçinin qatışdırmaq və 
dənəvərləşdirməkdən ibarətdir. Şixtənin hazırlanma keyfiyyəti 
alınan məmulatın mexaniki xassələrinə təsir göstərir. Pres-
qəlibə doldurulan şixtənin dozalaşdırılması kütlə və ya həcm 
üzrə aparılır. Soyuq presiəmə birtərəfli və ikitərəfli aparılır. 
 

---

Birtərəfli presləmə
(şəkil
 
4.22.a) ilə sadə konfiqurasiyalı 
bütöv en kəsikii hündürlüyünün en kəsiyinə nisbəti ikidən az, 
oymaq şəkilli məmulat üçün isə hündürlüyünün divannın 
qalınlığına nisbəti üçdən az olan pres-pəstahlar hazırlanır. 
Təzyiqin təsiri ilə ovuntunun hissəcikləri sıx yığılma ilə 
yenidən paylanır, elastiki deformasiyaya uğrayır və son anda 
plastiki deformasiya və ya kövrək dağılma ilə həcm üzrə 
sıxlaşması baş verir. Ovuntunun pres-qəlibin divariarı iiə 
sürtünmə qüvvəsinin təsiri ilə presiəyici təzyiq hissənin 
hündüriüyü üzrə qeyribərabər payiana bilər. Bunun sayəsində 
pres-pəstah qeyrabərabər sıxlaşır və onun keyfiyyəti pişləşir; 
hündürlüyün diametrə nisbəti nə qədər böyük olsa, sıxiığın 
dəyişməsi bir o qədər fərqli alınır. 
Şək. 4.22. Presləmə sxemləri: a və
 b -
bir- və ikitərəfli 
presləmə:
 1
- puanson; 2 - metal ovuntu;
 3
- pres-qəlib;
c - müşdüklü presləmə: 
1
- puanson; 2 - konteyner;
 3
– matrisa 
İkitərəfli presiəmə (şəkil 4.22.b) bir-birinə tərəf qarşılıqli 
hərəkət etdiriiən puansonlar ilə aparılır. Bu üsul, sıxlığın 
hündüriük üzrə paylanma bərabərliyini artırır və bunun 
sayəsində hündürlüyünün diametrinə nisbəti ikidən böyük olan 
pres-pəstahların almmasına imkan verir. İkitərəfli presləmədə 
pres-pəstahlarda eyni orta sıxlığı təmin etmək üçün sərf olunan 

---

qüvvəni birtərəfli presləmədəkinə nisbətən 30...40% azaimaq 
mümkündür. Mürəkkəbşəkilli və hündürlüyü üzrə dəyişən en 
kəsikli pres-pəstahları presləmək üçün ovuntunu bütün həcmi 
üzrə bərabər dərəcədə sıxmaq lazımdır. Belə şərait sərbəst 
hərəkətli bir neçə puanson ilə preslənmədə təmin olunur. 
Hidrostatik presləmə
ilə sadə şəkilli qeyri-dəqiq ölçülü 
metal-keramik pəstahlar hazırlanır. Bu halda elastik rezin və ya 
metal qabıqcığa qablaşdırılmış metai ovuntusu maye mühit 
içərisində hərtərəfii sıxıimaya uğradılır. Alınan məmulatın 
möhkəmliyi və sıxlığı presləmə təzyiqindən (100... 300 MPa) 
asılı olur.
Hidravlik presləmə
üçün qurğu, konstruksiyasının sadə 
olması və baha başa gələn
; 
pres-qəlibə ehtiyacın olmaması ilə 
fərqlənir. Bu üsul ilə sıxiığı yüksək və bərabər ölçüdə 
paylanmış, həmçinin böyük ölçüdə və sadə şəkilli məmulatlar 
almaq mümkündür. Mürəkkəb şəkilli hissələr əlavə mexaniki 
emala uğradılmaqla hazırlanır.