Dərs vəsaiti Bakı 2023

MM1-CuDHP 
(fosforla oksigensizləşdirilmiş mis). Bu 
materialın keyfiyyətləri yaxşı məlumdur. Pəstahların fasiləsiz 
tökülməsi üçün kristallaşdırıcıların gilizlərinin istehsalında ən 
geniş istifadə olunan material indiyədək DHP mis sayılır, bu, o hal 
üçündür ki, termiki axınlar mülayimdir və gilizin divarının 
qalınlığı böyük deyil. Bu, xırda çeşidli pəstahların tökülməsi üçün 
xasdır, hardakı maye poladın gilizin divarına təzyiqi o qədər 
yüksək deyil. 
MM2-CuAg
(gümüşlə mis). Misə 0,10 küt.% gümüşün 
əlavə edilməsi rekritasllaşma temperaturunu təxminən 100
0
C 
artırır. Öz xüsusi keyfiyyələri sayəsində bu ərinti ortaçeşidli 
pəstahın tökülməsi üçün gilizlərin istehsalında istifadə olunur, 
hardakı meniskin temperaturu 300
0
C-ə çatır onu üstələyir. Belə 
yüksək temperatur kristallaşdırıcının daxilində yüksəkaktiv istilik 
axınları və ərimiş poladın yüksək təzyiqini saxlamağa qadir qalın 
divarlarla izah olunur. Fakt odur ki, bu material öz başlanğıc 
bərkliyini, HB>80 saxlayır, uzun müddət ərzində 300
0
C 
temperaturda onu xüsusi şəraitlərdə istifadə olunan gilizlər üçün 
geniş təybiq etmək olar. Bu xüsusi şəraitlər-əritmələrin uzun 
seriyaları, tökmənin yüksək sürəti, qeyri optimal soyuma 
şəraitləri, likvidus temperaturundan yuxarıda poladın ifratqızması 
və digərləridir. 

---

Cədvəl 5.1
PFTM kristallaşdırıcıları üçün materialların təsnifatı
Materiallar 
MM1 (CuDHP) 
MM2 (CuAg) 
MM3 
(CuCrZr) 
MM8 (CuNiP) 
Materialın 
kimyəvi 
tərkibi
(küt %) 
P 0,015

0,040 
Ag 0,08÷0,12 
P 0,004÷0,012 
Cr 0,30÷1,20 
Zr 0,03÷0,30 
Ni 0,47÷0,53 
P 0,0900÷0,0115 
Fiziki xarakteristikalar 
Termiki genişlənmə əmsalı 
(K
-1
) (20
0
C-də) 
1,68x10
-5 
1,68x10
-5 
1,70x10
-5
1,68x10
-5 
Istilikkeçiriciliyi [W/(m
*
K)] 
(200
0
-də) 
340 
377 
325 
284 
Elektrikkeçiriciliyi [% 
IACS] 
83 
93 
80 
70 
Rekristallaşma temperaturu 
(
0
C) 
330 
370 
700 
600 
Yumşalma temperaturu (
0
C) 
- 
- 
500 
400 
Yunq modulu (MPa) 
1,2x10
-5 
1,2x10
-5 
1,3x10
-5
1,2x10
-5 
Mexaniki xarakteristikalar 
Dartılmada 
möhkəmlik həddi 
[MPa](20
0
C-də) 
295 
300 
415 
335 
Dartılmada 
möhkəmlik həddi 
[MPa] (200
0
C-də) 
- 
245 
385 
310 
0,2 Elda nöqtəsi 
[MPa] (20
0
C-də) 
270 
275 
340 
320 
0,2 Elda nöqtəsi 
[MPa] (200
0
C-də) 
- 
230 
320 
280 
Uzanma [%](20
0
C-
də) 
20 
18 
20 
18 
Brinel üzrə bərklik 
[HB] (20
0
C-də) 
93 
95 
125 
115 
Tətbiqi 
Çeşid 
və 
bülüm 
PFTM-
nın 
gilizləri 
Çeşid və bülüm 
PFTM-nın 
gilizləri, slyab 
və bölüm 
PFTM-nın 
lövhələri 
Çeşid və 
bülüm PFTM-
nın gilizləri, 
slyab və 
bölüm PFTM-
nın lövhələri 
Çeşid və 
bülüm PFTM-
nın gilizləri, 
slyab və 
bölüm PFTM-
nın lövhələri 

---