Dərs vəsaiti Bakı 2023
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
MM3-CuCrZr
(mis-xrom-sirkonium) Yüksək temperaturlarda yüksək istilikkeçiricilikli mis ərintilərin mexanik xarakteristikalarının yaxşılaşdırılması üçün ekspertlər daha çox struktur sıxlaşdırılmış ərintilərin istifadəsini təklif edirlər. Bu ərintilərində istifadə olunan əsas elementlər aşağıdakılardır: Be, Cr, Co,Cu, Fe, Mg, Mn, Ni, Nb, P, Si, Sn, Ti, Zr onların ərintidə miqdarı istismarda mümkün temperaturdan asılıdır. Çoxlu sayda ərintilər mövcuddur, onları misi bu elementlərlə doydurduqda almaq mümkündür, ancaq nəticələr heç də həmişə istehsalatın real şəraitləri ilə, məsələn ətraf mühitin təmizliyi, son məhsulun dəyəri, istilikötürmənin yüksək itkiləri kimi tələblərlə uzlaşmır. Beləlikdə təcrübədə tətbiq olunan ərintilərin sayı kifayət qədər məhduddur. Yararlı ərintilərin faizi, həm də bərklik və istilikkeçirmə arasındakı zəruri balansla məhdudlaşır. Misin, xromun və sirkoniumun ərintisi bütün bu tələbləri ödəyir, ən əsası ona görə istifadə olunur ki, yüksək temperaturlarda öz bərkliyini uzun müddət saxlayır. Belə şəraitlərə hər şeydən əvvəl böyük kəsiklərin tökülməsində rast gəlinir, bu halda kristallaşdırıcının daxilində yüksəkaktiv istilik axınlarının və maye poladın çox yüksək təzyiqini saxlayan gilizin qalın divarı səbəbindən optimal soyutma şəraitlərinə nail olmaq çətindir. Dünyada diametri 700mm olan giliz məhz həmin ərintidən “EM Moulds” tərəfindən hazırlanmışdır. MM8-CuNiP (mis-nikel-fosfor) Belə ərinti yüksək temperaturlarda istilikkeçirməni və mexaniki dözümlüyü düzgün kombinasiya etmək imkanı verir, bu kristallaşdırıcının bütün perimetri üzrə temperatur düşmələri problemini miniumlaşdırmağa imkan verir. Bu, həm bərkiyən qabıqda və həm də kristallaşdırıcının özündə həddən artıq istilik gərginliyi baş vermədən bərkimə üçün mübahisəsiz üstünlükdür. Yuxarıda göstərilən ərintinin mülayim istilikkeçirməsi soyutma mərhələsinin böhran fazasını əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salır, bu bir qayda olaraq üç amillə əlaqədardır: yağın qatının qalınlığı ilə, termiki axınla və bərk qabığın yığışması ilə. Nəticədə istilik zərbəsinin və səthdə çatın imkanı ləğv edilir. Belə material xüsusi poladların tökülməsi üçün nəzərdə tutulmuş gilizlərin istehsalı üçün ən geniş yayılmışdır. Kristallaşdırıcının gilizinin dözümlüyünə və aydındır ki, son məhsulun keyfiyyətinə çox böyük əhəmiyyəti gilizin səthində qorucu örtüyün (qatın) mövcudluğu göstərir. Ənənəvi olaraq belə örtük üçün xrom istifadə olunur. Müxtəlif istehsalçılarda örtüyün qalınlığı 0.1mm-dən 1.0mm-dək variyasiya olunur. Ancaq xromun qatının qalınlığı hələ istismar xassələrinin yaxşılaşmasına zəmanət vermir. Əgər xromun və istənilən baza materialın termiki genişlənmə əmsalını və istilikkeçiriciliyini müqaisə etsək, onda görmək olar ki, xrom qatı nəinki maye polad tərəfdən, həm də genişlənən mis tərəfdən mexaniki təsirə məruz qalır. Xrom qatının qalınlığının artırılması qatın daha böyük daxili gərginliyini çağıraraq onun nisbi istilikkeçirməsini pisləşdirir, bu xromda çatəmələgəlmənin aktivləşməsinə gətirir. Kristallaşdırıcının gilizləri üçün EM NC (EM nikel-xrom) xüsusi örtüklər. Öz gilizlərinin istismar xarakteristikalarını yaxşılaşdırmaq üçün EM Moulds firması sifarişçilərinə gilizləri üçün təkmilləşdirilmiş EMNC- (nikel-xrom) örtüklər təklif edir. Kristallaşdırıcının mis gilizləri üçün EM NC örtüyü iki qatdan ibarətdir: nikel qatı və xrom qatı. Gilizin mis səthinə, hansıki tökmə prosesində qızır, nikel qatı çəkilir, artıq bu qata xrom qatı çəkilir. Bu yeni örtük xüsusən menisk zonasında xrom örtükdə çatların yaranmasına qarşı xəbərdarlığı edir. Həqiqətdə nikel xroma nisbətən iki dəfə çox istilikdən genişlənmə əmsalına malikdir. Ona görə örtüyün nikel qatı misin böyük genişlənməsinə dözə bilər, bu tökmə zamanı menisk zonasında baş verir. Bir neçə zavodlarda müqayisəli istimar sınaqları kristallaşdırıcının üzərinə EM NC örtüyü çəkilmiş gilizin digər adi xrom örtük çəkilmiş gilizlə müqaisədə orta dözümlülük dərəcəsinin əhəmiyyəti artmasını təsdiq etmişdir. Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|