Dərs vəsaiti Bakı 2023

Borlama.
Borlama müvafiq mühitdə qızdırılmaqla poladın 
səth təbəqəsinin borla zənginləşdirilməsindən ibarət kimyəvi-
termiki emaldir. 0,1-0,2 mm qalınlığı və çox yüksək (1800-2000 
HV) bərkliyi olan borlanmış təbəqə yüksək yeyilməyədavamlılığa 
(xüsusən abraziv yeyilməyə), korroziyayadavamlılığa və 800 
0
C-
dək qəlpəyədavamlılığa malikdir. Buna görə də gil nasosları 
oymaqlarının, presqəlibi detallarının, uzatma, əymə, qəlibləmə 
ştamplarının, turboburun daban yastığı disklərinin və s. 
yeyilməyədavamlılığını artırmaq üçün borlamadan istifadə edirlər. 
Borlamadan sonra bu detalların yeyilməyədavamlılığı 2-10 
dəfəyədək artır. 
Borlamanı ən çox əridilmiş buranın – Na
2
B
4
O
7
elektrolizi 
yolu ilə aparırlar. Bu zaman detal katod rolunu oynayır. Proses 
930-950 
0
C temperaturda 2-6 saat ərzində aparılır. Borlamanı 
elektrolizdən istifadə etmədən də əridilmiş NaCl, BaCl
2
duzları 
vannasına 20% ferrobor və 10% bor karbidi (B
4
C) əlavə etməklə 
də aparmaq mümkündür. Borlanmış təbəqə FeB və Fe
2
B kimi 
boridlərdən ibarət olur. 
Poladın səth təbəqəsinin metallarla (Al, Cr, Zn və s.) və bəzi 
qeyri-metallarla 
(Si, 
B) 
zənginləşdirilməsi 
onun 
qəlpəyədavamlılığını, korroziyaya və yeyilməyə davamlılığını və 
bərkliyini artırır. Diffuziya üsulu ilə metal və qeyri-metallarla 
zənginləşdirmə 900-1050 
0
C temperaturda ovuntu qarışıqları 
içərisində (adətən ferroərintilər və 0,5-5%NH
4
Cl), əridilmiş metal 
vannasında (zənginləşdirici elementin ərimə temperaturu aşağı 

---

olduqda) və ya qaz mühitində aparılır. Adətən proses 6-12 saat 
davam edir. 
Alüminləmə.
Poladın səth təbəqəsinin alüminiumla 
zənginləşdirilməsi vaxtı onun qızması nəticəsində səthdə sıx Al
2
O
3
örtüyü əmələ gəlir ki, bu da metalı oksidləşmədən qoruyur. 
Alüminləmə, poladın qəlpəyə davamlılığını 850-900 
0
C qədər 
artırır. Bu zaman poladın atmosferdə və dəniz suyunda 
korroziyaya davamlılığı da artır. 
Alüminləməni 950-1050 
0
C temperaturda alüminium 
ovuntusu içərisində (49%Al, 49%Al
2
O
3
, 2%NH
4
Cl) və ya 750-800 
0
C temperaturda əridilmiş alüminium vannasında aparırlar.
Alüminləməyə qaz generatorlarının detalları, tökmə 
çalovlarının detalları, klapanlar və s. kimi yüksək temperatur 
şəraitində işləyən detallar uğradılır.