DƏrs vəSAİTİ (İKİNCİ buraxiliş)

25. 5. Valyuta məhdudiyyətləri 

 

Valyuta  münasibətlərinin  dövlət  tənzimlənməsinin  ən  mühüm 

istiqamətlərindən  biri  valyuta  məhdudiyyətləridir.  Keçid  iqtisadiyyatı 

ölkələri  üçün  bu  məhdudiyyətlərin  əhəmiyyəti  çox  böyükdür.  Ona  görə  də 

bu mövzudan daha ətraflı bəhs etmək qərarına gəldik. 

Valyuta məhdudiyyətləri ölkənin valyuta siyasətini həyata keçirməyin 

və  beynəlxalq  maliyyə  münasibətlərini  tənzimləməyin  ən  önəmli 

vasitələrindən biridir.  

Valyuta  məhdudiyyətləri  ölkə  ərazisində  rezidentlərin  və  qeyri-

rezidentlərin  valyuta  və  valyuta  qiymətləri  ilə  apardıqları  əməliyyatların 

qanuni 

və 

inzibati 

qaydada 

yasaqlanması, 

hüdudlanması 

və 

nizamlanmasıdır.  Bu  sahə  aparılan  əməliyyatlara,  qeydiyyata  və  statistik 

uçota dövlət nəzarəti üzrə tədbirlər kompleksinin tərkib hissəsidir.  

Valyuta  məhdudiyyətləri  valyuta  qanunvericiliyinə  əsaslanaraq 

konkret qərar və göstərişlərə  xidmət edir. Eyni zamanda onu da qeyd edək 

ki, valyuta nəzarətinə xidmət edən və valyuta məhdudiyyətlərinin əsası kimi 

çıxış  edən  sənədlər  xeyli  çoxdur  və  bu  çoxluq  tez-tez  beynəlxalq  iqtisadi 

əlaqələrin iştirakçılarının fəaliyyətini çətinləşdirir. 

Valyuta  məhdudiyyətləri  valyuta  siyasətinin  tərkib  hissəsi  kimi 

aşağıdakı konkret məqsədlərə xidmət edir: 

1. Tədiyyə balansının tənzimlənməsi; 

2. Valyuta kursunun sabitliyinin qorunması; 

3.  Valyuta  qiymətlilərinin  dövlətin  əlində  cəmləşdirilməsi  və 

valyutanın tənzimlənməsində  onlardan istifadə edilməsi. 

Valyuta  məhdudiyyətləri,  bir  qayda  olaraq,  dövlət  proteksionizminin 

(himayəçiliyinin)  və  ticarət  tərəfdaşlarının  hüquqlarını  məhdudlaşdırma 

tədbirlərinin tərkib hissəsi olur. Burada milli iqtisadiyyatın xarici təsirlərdən 

qorunması əsas məqsəd kimi qəbul edilir.   

 

 

Beynəlxalq maliyyə münasibətlərinin əsas  istiqamətləri 

 

 

Бейнялхалг 

интеграсийа 

просесляринин 

тянзимлянмяси 

Бейнялхалг 

малиййя 

просесляринин  

тянзимлянмяси 

Мцхтялиф 

малиййя 

мянбяляринин 

ашкар едилмяси 

БЕЙНЯЛХАЛГ МАЛИЙЙЯ 

МЦНАСИБЯТЛЯРИНИН ЯСАС  

ИСТИГАМЯТЛЯРИ

 

 

418 

Beynəlxalq maliyyə əməliyyatları 

 

 

 

 

 

 

 

Бейнялхалг малиййя ямялиййатлары 

Пул 

кючцрмя-ляри 

 

Инвестисийа 

ямялиййат-лары 

Алгы-сатгы 

ямялиййат-

лары 

Капиталын эялир 

эятирмяк 

габилиййятинин 

сахланмасы 

иъаря 

лизинг 

факторинг 

траст 

франчайзинг 

кредит 

СВОП 

ямялиййат-

лары 

валйута алгы-

сатгысы 

валйута 

арбитражы 

фаиз 

арбитражы 

сыьорта 

ямялиййат-

лары 

 

эиров 

 

 

ипотека 

 

419 

Lizinqin formaları 

 

 

 

 

 

 

ЛИЗИНГИН ФОРМАЛАРЫ 

 

ДАХИЛИ ЛИЗИНГ 

 

 

БЕЙНЯЛХАЛГ 

ЛИЗИНГ 

 

420 

 

 

Lizinqin növləri 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Beynəlxalq təşkilatlar 

 

С

ТР

У

К

ТУ

Р

 Я

ЛА

М

Я

ТИ

 

 

малиййя тяшкилат-

 

диэяр тяшки-латлар 

банк,  сыьорта, 

малиййя 

мядяни, сосиал 

вя дини ялагяляр 

цзря 

ъямиййятляр 

ЛИЗИНГИН НЮВЛЯРИ 

 

МАЛИЙЙЯ 

ЛИЗИНГИ 

 

ГАЙТАРЫЛАН  

ЛИЗИНГ 

 

ОПЕРАТИВ 

ЛИЗИНГ 

 

421 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

422 

25.6. Tədiyyə balansı 

 

  Tədiyyə  balansı  –  müəyyən  dövr  ərzində  ölkənin  xarici  dövlətlərlə 

həyata  keçirdiyi  əməliyyatlar  üzrə  ödəmələrin    və  daxilolmaların  nisbətini 

əks etdirir. 

  Tədiyyə  balansının  cari  əməliyyatlar  üzrə  əsas  tərkib  hissəsi  –  

müəyyən  dövr  ərzində  əmtəələrin    idxalı  və  ixracı  üzrə  əməliyyatların  

nisbətini əks etdirən ticarət balansıdır. 

  Kapitalın və kreditin hərəkət balansı – uzunmüddətli və qısamüddətli 

dövlət  və  xüsusi  kapitalın  idxalı  və  ixracı  üzrə  ödəmələri  və  daxilolmaları 

əks etdirir. Qısamüddətli əməliyyatlara aşağıdakılar aiddir. 

 əmtəə və valyuta formasında 1 ilə qədər müddətə verilmiş kreditlər; 

 xarici banklarda olan cari hesabatlar üzrə; 

 xarici və milli pul vəsaitlərinin idxalı və ixracı. 

   

Uzunmüddətli əməliyyatlara aşağıdakılar aiddir: 

 xaricdə qiymətli kağızların alqı-satqısı ilə əlaqədar ödəmələr və daxil 

olmalar; 

 xaricdə  müəssisə  və  daşınmaz  əmlakın  alqı-satqısı  ilə  əlaqədar 

əməliyyatlar; 

 uzunmüddətli kreditlərin alışması və verilməsi. 

  Ölkənin  ümumi  tədiyyə  balansı  cari  əməliyyatlar  üzrə  tədiyyə 

balansından,  kapitalın  və  kreditin  hərəkət  balansından  və  qızıl,    valyuta 

ehtiyatlarının hərəkəti balansından ibarətdir. 

Tədiyyə 

balansından 

ölkənin  xarici  dövlətlər  üzrə  öhdəliklərini  və  tələblərini  əks  etdirən 

hesablaşma balansını fərqləndirmək lazımdır.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

423 

ƏDƏBİYYAT 

   

1.  Azərbaycan Respublikasının Konstitutsiyası. Bakı, 1995 

2.  Аудитор хидмяти щаггында Азярбайъан Республикасынын 

гануну 1994-ъц ил.  

3.  Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi. Bakı 2000 

4.  “Büdcə  sistemi  haqqında”  Azərbaycan  Respublikasının 

Qanunu,       Bakı 2002 

5.  Ш.Г.  Гаджиев.  Азербайджан  на  пути  к  мировому  сооб-

ществу:  стратегия  внешнеэкономического  развития.    Киев: 

«Експрес-обява» -2000. 

6.  D.A.Baьыrov  «Vergi nяzarяti». Bakы 2006 il. 412 сящ. 

7.  D.A.Baьыrov  «Vergi auditi». Bakы 1999   Дярслик  425 сящ. 

8.  Д.А.Баьыров  «Налоговая проверка» Баку-1997-153 стр  

9.  Д.А.  Багиров  «Финансовый    рынок  Азербайджана  и  аудит  его 

небанковских институтов».- СПб.: Изд-во СПбГУЭФ, 1997.-140 с 

10. Д.А.  Баьыров   «Аудит»    Бакы  Шярг-Гярб, 1996 - 68 с 

11. Д.А.  Багиров  «Основы  аудита  в  условиях  перехода  к  рыночной 

экономике»- СПб: Изд-во СПбГУЭФ, 1997.-95 с 

12. Д.А. Баьыров  М.Х. Щясянли, Гушхани Р.Н. «Корпоратив малиййя» 

Дярс вясаити Бакы -2010 

13. M.X. Hяsяnli “Vergilяr”, Bakэ, Шярг-Гярб няшриййаты 1998 

14. M.X. Hяsяnli “Maliyyя”, Bakэ 2006 

15. М.Х.Щясянли  «Кечид  игтисадиййатлы  юлкялярин  верэи  системинин 

формалашмасы.  «Азярняшр» Бакы.1995. ъи ил  

16. М.Х.  Гасанлы «Теория налогооблажения» Санкт Петербург 1998 

17. М.Х.  Гасанлы «Налоговая система» Санкт – Петербург 1999 

 

424 

18. М.Х.Гасанлы  «Налоговая 

система 

общества:  методология 

обоснования  принципы  построения»  Издательство  «СПБГУЭФ» 

Санк-Петербург. 1997 

19. М.Х.Гасанлы  «Налоги  как  источник  экономической  динамики 

общественных 

систем. 

Издательство 

«СПБГУЭФ» 

Санк-

Петербург. 1997 

20. М.М.Садыгов.  Азярбайъан  Республикасынын  малиййя  потенсиалынын 

формалашмасы проблемляри. Бакы, 2001. 

21. М.М.Садыгов.А.Щцсейнов,  В.Зейналов    Корпоратив  малиййя. 

Дярслик. Бакы, «Игтисад Университети» няшриййаты, 2007  

22. Ш.Ш. Bяdяlov, R.B. Mяhяrrяmov, F.Я. Qurbanov “Bьdcя sistemi”, 

Bakы, 2003 

23. V.Z. Zeynalov  “Maliyyяnin яsaslarы” Bakы 2008 

24. С.М.Мяммядов «Малиййя».Дярслик Бакы. Азярняшр 1997 

25. Н.Р. 

Гулийев 

«Бейнялхалг 

малиййя,кредит 

вя 

валйута 

мцнасибятляри» Бакы – 2010 

26. Н.Р. Гулийев  «Бейнялхалг малиййя» Дярслик, Бакы-2009 

27. N.N.  Xudiyev  “Sыэorta  iшi:  sыьortaчыnыn  maliyyя  potensialы  vя 

sыэorta resurslarыnыn idarя edilmяsi”. Bakы, 2003 

 

 

425