Dərs vəsaiti kim I q r if verilm işdir nurlar bak i-2014 e lm I red a k to rla r: akademikVasım
Yüklə 9,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
p a ra zit sözlərdən
is tifadə də aid edilir. Belə sözlər işgüzar nitqi gözəlləşdirmir, yalnız dinləyiciləri əsəbiləşdirir. Əməli olaraq, onlar faydasızdır. Parazit sözlər - haqqında danışılmasına ehtiyac olan dil hadi səsidir. Bu, sözün düzgün seçilməsi problemi kimi bir problem dir. Parazit sözlər maneədir, həm də kiçik maneə deyil. Onlar nit qi yayğınlaşdınr, onun gücünü və emosionallığını alır. Bir qayda olaraq, bu sözlər sizin danışdıqlannızda inamlı olmadığınızı sübut edir. Lakin bir çoxları onlara o qədər vərdiş edib ki, nitqlərindəki bütün fasilələri onlarla doldururlar. Bitkin bir fikri ifadə edən cümlələr, söz qrupları arasında fasilə olmalıdır. Onlan nə ilə isə doldurmağa ehtiyac yoxdur. Bundan başqa, arası kəsilmədən hansısa səsləri tələffüz etməklə, siz özünü 335 zü həmsöhbətinizə nə söyləmək haqqında düşünmək imkanından məhrum etmiş olursunuz. Qəlib və dəftərxana terminlərindən işgüzar nitqdə istifadə ta mamilə qanunauyğundur, lakin bu, heç də o demək deyil ki, onlar dan həddindən artıq istifadə etməyə ehtiyac var. Halbuki, bir çox biznesmenlərin nitqi məhz belə sözlərin bolluğundan ziyan çəkir, çünki bu sözlər nitqə cansız - formal xarakter verir və onu ehtiyac olmadığı halda mürəkkəbləşdirir. Məsələn: «Alınan maşınlara il kin xidmət adi sürücü alətlərindən istifadə edilən təmir bazasında yerinə yetirilin). Nitqin qeyri-dəqiqliyi ilə əlaqədar yol verilən səhvlərin bir qismi biznesmenlərin zəruri təhsilə malik olmaması və xüsusi ter minologiyadan zəif baş çıxarması ilə əlaqədardır. Onlar çox za man özlərinə aydın olmayan sözləri tanış, yaxud səslənmə etibarilə oxşar sözlərlə əvəz edirlər. Belə ki, bəziləri «mütəhərrik» sözünü «m ühənib), «reflyuks» sözünü «refleks», «uayt-spirit» sözünü «spirt», «silindrli» sözünü « silindr kimi» və s. ilə əvəz edirlər. İşgüzar adamlann nitqinə adi danışıq dilindəki loru sözlər və müvafiq terminlərin yerində işlədilən sex jarqonlanm n daxil olma sı da çatdınlan məlumatın dəqiqliyini azaldır. Bir sıra şirkətlərin təqdimetmə mərasimi zamanı onlann nümayəndələri istehsal edilən texnikanın istismar keyfiyyətlərini izah edərkən deyirlər: «naqillərin qırılışı istisna edilmişdin), «qabarıq kənarın əyişi yol verilən həddədin), «fırçaların asılm ası tez aradan qalxın), «izolya- siyanın sürüşü baş vermin). Şifahi işgüzar nitqin dəqiqliyi və aydınlığı təkcə söz və ifa dələrin məqsədyönlü seçilməsi ilə şərtlənmir. Sözlərin ifadə daxi lində əlaqə normalarına dəqiq əməl edildiyi qrammatik quruluş ların seçilməsi də çox mühümdür. Sözləri söz birləşmələrinin tərkibində m üxtəlif şəb id ə birləşdirmək imkanı ibm ənalılıq ya rada bilir. Məsələn; «Belə işarələnən başqa mallar yoxdun) (başqa mallar, yaxud belə işarələnən nəzərdə tutulduğu dəqiq aydın deyil). Nitqin aydın olmamasına həm də sözlərin cümlədə sırasının uğursuz seçilməsi səbəb ola bilər. Məsələn: « Bir neçə min insanın dörd bu tip avtomat xidmətindədin>. Bu ifadədə xəbər vasitəsiz 336 tamamlıqdan seçilmir, bu səbəbdən də hərəkətin subyektinin avto matlar, yoxsa insanlar olduğu aydın deyil. Yığcamlıq - işgüzar nitqin istənilən formasına verilən ən mü hüm tələbdir, çünki yuxanda qeyd olunduğu kimi, belə nitq verilən məlumatlann sırf tətbiqi xarakteri ilə digərlərindən fərqlənir. Bu o deməkdir ki, danışan lazımsız ifadələrdən, artıq təfərrüatlardan və söz tör-töküntülərindən çəkinməklə, dinləyicinin vaxtından və səbrindən sui-istifadə etmir. Burada hər bir söz və ifadə dinləyicilərə məsələnin mahiyyətini mümkün qədər dəqiq və yığcam izah etmək məqsədi daşıyır: bu səbəbdən də heç bir məna ifadə etməyən söz və söz birləşmələri işgüzar nitqdən tamamilə çıxarılmalıdır. Artıqlıq, yaxud nitq bolluğu daha çox təkcə üslüb səliqə sizliyinin yox, həm də natiqin danışdığı məsələ haqqında təsəv vürlərinin aydın və dəqiq olmadığını göstərən artıq sözlərdən isti fadədə təzahür edir ki, bu da əsas fikri kölgədə qoymaqla yanaşı, informativliyin də ziyanına işləyir. Çoxsözlülük m üxtəlif formalarda təzahür edir. Məsələn, çox zaman işgüzar söhbətlərin iştirakçıları hamıya məlum olan həqi qətləri zorla yenidən izah etməyə çalışır, yaxud eyni fikirləri dəfə lərlə təkrar edərək, qeyri-iradi işgüzar söhbətin uzanmasına səbəb olurlar. N itq artıqlığı Yüklə 9,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|