Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

Müxtəlif mülkiyyət formaları.
İqtisadi sistem da-
xilində mülkiyyətin müxtəlif formalarının (dövlət, xüsusi, 
bələdiyyə) mövcudluğu, təsərrüfat həyatının ayrı-ayrı sa-
hələrində onun uyğun variantlardan konkret şəraitlə bağlı 
daha səmərəli istifadəsini təmin etməlidir. 
-
Kapitalın müxtəlif formaları və ünsürləri.
Maddi 
nemətlər istehsalı və xidmətlər göstərilməsi üçün yığılmış 
istehsal vasitələri ehtiyatı olan kapitalın müxtəlif formala-
rından (investisiya, maliyyə resursları, pul) bacarıqla istifa-
də olunması, iqtisadi sistemin səciyyəvi cəhətlərindəndir. 
- 
Sahibkarlıq qabiliyyəti və idarəetmə məharəti.
Cəmiyyət tarixinin müxtəlif mərhələlərində, xüsusilə ba-
zar iqtisadiyyatı şəraitində bu şərtlər, iqtisadi sistemin 
uğurlu fəaliyyətində böyük rol oynayır. 
c)
Tarix boyu dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində, dövlət-
lərində müxtəlif iqtisadi sistemlər meydana çıxmış, for-
malaşaraq inkişaf etmiş, özünün yüksəliş zirvəsinə çatmış, 
nəhayət bütün daxili imkanlarını itirərək, sıradan çıxıb 
getmişlər. 

---

107 
İqtisadi nəzəriyyə elmi, indiyədək bəşər cəmiyyəti 
tarixində olmuş aşağıdakı iqtisadi sistemləri və onların 
formalarını, variantlarını öyrənir. Bəzən iqtisadi ədəbiy-
yatlarda iqtisadi sistemlərin tipləri və modelləri anlayışı 
işlədilir. İqtisadi sistemləri 2 qrupa ayırmaq olar. Bunlar-
dan 
birincisi, bazar iqtisadi sistem olub, özündə bu sis-
temin sərbəst bazar (rəqabət bazarı) və müasir bazar 
iqtisadiyyatı kimi formalarını, tiplərini birləşdirir. 
İkincisi, isə, qeyri-bazar iqtisadi sistemi adlanıb, özün-
də ənənəvi və əmrlə idarə olunan planlı inzibati-amir-
lik iqtisadi sistemlərini birləşdirir. 
Bunlardan törəmə bir forma kimi qarışıq iqtisadi sis-
temi göstərmək olar. 
Təbiidir ki, hər hansı bir ölkənin iqtisadi resursları və 
ictimai-siyasi vəziyyətdən asılı olaraq, yuxarıda göstərilən 
iqtisadi sistemlərin müəyyən fərqlərə malik modelləri, 
variantları ola bilər, habelə mümkündür. 
İqtisadi sistemin formaları (tipləri) və müxtəlif ölkə-
lərin təsərrüfat həyatı təcrübəsində fəaliyyətdə olan mo-
delləri (variantları) kimi aşağıdakıları göstərmək olar: