Bir yanda tərlanlar,dumanlı dağlar,
Bir yandan kəkliklər, bulaqlar,
Bir yandan sünbüllər,çiçəkli bağlar,
Mən bu tamaşadan necə əl çəkim?
Məhşur "Yenə o bağ olaydı" şeirində isə M.Müşfiq bütün əsər boyu hərəkəti feilin arzu
şəklində ifadə edərək,ritorik sualların müşayiəti ilə əsəri ifadəli bir nəğməyə çevirmişdir:
Yenə o bağ olaydı,
Yenə yığışaraq siz,
O bağa köçəydiniz.
Biz də muradımızca
Fələkdən kam alaydıq,
Sizə qonşu olaydıq.
Səni tez-tez görəydim,
Qələmə söz verəydim,
Hər gün yeni bir nəğmə,
Hər gün yeni bir ilham,
Yazaydım səhər, axşam.
Arzuya bax,sevgilim.
Tellərindən incəmi?
Söylə ürəyincəmi?
İfadəliliyin dildə təzahür etmə yolları mürəkkəb prosesdir. Bu proses ilk öncə dilin
şifahi və yazılı formalarında öz əksini tapır. Hər iki formada ifadəlilik dilin bütün sistemlərinin
iştirakı ilə reallaşır. Lakin yazılı nitqdən fərqli olaraq şifahi nitqdə ifadəliliyin əmələ gəlməsi
təzahürü üçün daha geniş imkanlar mövcuddur, çünki dialoq və monoloqlardan ibarət olan
şifahi nitq hər şeydən əvvəl səslənən nitqdir. Hər bir ifadəli nitq eyni zamanda psixoloji məqsəd
daşıyır. Şifahi nitqdə səslənən dil vahidləri səslənərkən, insanın psixoloji-fizioloji sistemi ilə
müşayiət olunur, birlikdə
tələffüz, temp, ritm, tembr, mimika, hərəkət
kimi anlayışlarla
vəhdət təşkil edir. Bu isə öz növbəsində nitqin texnikasını təmin edir. Bu təhsil prosesində
təlim-tərbiyənin,tədrisin daha da effektli alınmasına təsir göstərir. Bu prosesin aktyorluq
sənətində rolu xüsusilə əhəmiyyətlidir.
Nitqin ifadəliliyi bədii ifadə vasitələri olan məcazlarla, fiqurlarla məhdudlaşmır. Nitqdə
dilin bütün səviyyələri sözlərdən tutmuş sintaksis və üslublara qədər, ifadəliliyin gözəl
nümunələri əks olunmalıdır. Ayrı-ayrı leksik vahidlərin seçilməsi, sıralanması,
həmcinsləşməsi, leksik-semantik söz qrupları, məcazlar sistemi, qrammatik vasitələr və geniş
ifadəlilik imkanları yaradır.
Dostları ilə paylaş: 
