Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmişdir

yazılı dil
- nitq yaranmışdır. 
Dil və nitq probleminin aktuallığı. 
Dil və nitq, onların başlıca əlamətləri, əlaqə və 
fərqləri daima alimləri düşündürmüşdür. Dil və nitq anlayışlarını ilk dəfə V.Humbolt 
fərqləndirməyə çalışmışdır. Bu problemin həllində F.de Sössürün rolu böyükdür. Sonralar 
dilçilər dil və nitqin ayrı-ayrı sahələr olduğu qənaətinə gəlmişlər. Danışıq səsləri nitqə 
məxsusdur, fonemlər isə dil vahidi hesab edilir.
 
Nitq
adamların danışıqlarının məcmusudur. Nitqdə kollektiv heç bir şey yoxdur,nitq 
fərdi və ani təzahür edir. 
Dil 
isə ümumi nitq fəaliyyətində ictimai ünsürdür, eyni kollektivə məxsus adamların 
hamısı üçün müştərəkdir. 
Dil və nitq bir-biri ilə sıx şəkildə əlaqədardır və bir-birini müvcudluğundan asılıdır: nitqin 
aydın olması və öz təsirini göstərməsi üçün dilin olması zəruridir; həmçinin dilin varlığı üçün 
nitqin olması zəruridir; tarixən nitq faktı həmişə dil faktından əvvəldir. 
F.de Sössürə görə nitq təsadüfi faktlar toplusudur. Nitq sistemsiz səciyyəlidir, aramsız 
dəyişir və bu dəyişmədə sistem olmur. Sössür dilin sosioloji və təbii səciyyəsini qarşılaşdırır 
və göstərir ki, a)dil ictimai hadisədir; b)nitqin təzahürü təbii hadisədir. 
Dil ilə nitqin fərqləndirilməsinin əhəmiyyəti.
Dil ilə nitqin fərqləndirilməsi F.de 
Sössürün adı ilə bağlıdır. O dil ilə nitqin fərqlərinin nəzərə alınmasını zəruri hesab edir. 
Dil ilə nitqi fərqləndirməyin əhəmiyyəti odur ki, bu fərqi nəzərə almadan müasir tətbiqi 
dilçiliyin bir sıra məsələlərini həll etmək, normativ qrammatikalar hazırlamaq mümkün olmur. 
Lakin dil ilə nitqin fərqinə həddindən artıq aludəçilik də düz deyil. 

---

Nitqi tamamilə fərdiləşdirərək dildən ayırma Sössür təliminin özünü doğrultmayan 
cəhətlərindən biridir. 
Doğrudur ki, nitqdə fərdilik mövcuddur. Ancaq nitq dilin reallıq forması kimi dildən 
qidalanır, dil isə nitqin formalaşmasının bazasını təşkil edir. Nitq vasitəsi ilə yeniləşmə yaranır, 
bu yeniləşmə nitqin təsiri altında sinxronikləşir, normaya düşür, anlaşıqlı olur. Bir sözlə, nitq 
dildəki vasitələri köhnəldir, yeni formalar yaradır, onların normalaşmasını tənzim edir. 
Məsələn, Azırbaycan, eləcə də türk dilində dəmir qanuna çevrilmiş ahəng qanunundakı 
bəzi istisnalar (işıq, ildırım, ilğım və s.) nitq prosesində baş vermişdir. Heç zaman fərdi nitq 
dilə bu dərəcədə təsir edib onu norma hüdudundan çıxarmaqla, yenidən bu ziddiyyətin normaya 
çevrilməsini təmin edə bilməz. 
Nitq ancaq ani təzahür prosesində fərdiləşə bilər. Bütövlükdə nitq kollektivin 
məhsuludur və ona xidmət edir. Nitq tamamilə fərdi xarakter daşısaydı o, dilə təsir göstərib 
onun sistemində və strukturunda dəyişiklik edib norma yarada bilməzdi. Məhz normanın 
sistem şəklində mövcudluğu nitq fəaliyyətinin nəticəsidir. 
B.N.Qolovin dil və nitqi fərqləndirərkən söyləyir ki, nitq tamamilə fərdi ola bilməz və 
o özünün fəaliyyətində kollektivin məhsulu olan dil ənənələrindən qidalanır. 
Dil norması tarixi bir kateqoriya kimi dil kollektivində yaranır, dəyişir və inkişaf edir. 
Dildə tarixi dəyişmələrin səbəbləri müxtəlif ola bilər.