Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmişdir

Nitqin orijinallığı.
Nitqi yaddaqalan, parlaq edən xüsusiyyətlərdən biri də 
orijinallıqdır. Bu nitqdə özünəməxsusluqdur. Fərqli danışmaq, sözlərin tələffüzü, cümlələrin 
tərtibi, fikrini dinləyiciyə çatdırmaq üçün səciyyəvi söz, ifadə, siktaktik konstruksiyalar, 
frazeoloji ifadələr, aforizmlər, atalar sözü və s. işlənməsi, hətta bəzən ona yeni çalar vermək, 
nitqin xüsusi tərzdə qurulması orijinal nitqi şərtləndirən amillərdir. 
Nitqin quruluşunda ənənəvi bir forma vardır və natiqlər öz çıxışlarını əsasən buna 
uyğun qururlar: əvvəlcə məsələnin vacibliyi və aktuallığı izah edilir, sonra mövzunun əsas 
məzmunu dinləyicilərə çatdırılır, daha sonra isə deyilənlərə yekun vurulur, bəzən ümumi nəticə 
çıxarılır. Lakin məşhur natiqlər öz nitqlərini fərqli şəkildə qururlar: fikrin fərqli şəkildə 
çatdırılması, cümlələrin fərqli quruluşu, sözlərin, ifadələrin fərqli təqdimi və s.
Hər bir əsl sənətkarın, natiqin, görkəmli söz ustasının fərdi dil üslubunun, 
yəni 
özünəməxsusluğunun 
müəyyənləşməsi 
 

---

və ümumi ədəbi dil axarında seçilməsi onun xüsusi istedadı, yaradıcılıq nailiyyətidir. Bu 
nailiyyətin qazanılmasında sənətkarın dilinin estetik keyfiyyətləri mühüm yer tutur. Bir sıra 
amillərlə yanaşı, yazıçının dili, dediyi sözün gözəlliyi və kəsəri, şübhəsiz onun şəxsi istedadı 
ilə də sıx bağlıdır. 
Məsələn, “Axşamın da özünəməxsus gözəlliyi var, şairanə bir görünüşü var. Xüsusən 
cənub axşamları. Günəş saçlarını toplayıb uca dağların arxasına çəkildiyi zamanlar təbiətə 
çökən mənalı bir sükut nə qədər ilahidir! 
Lakin mən səhərləri daha çox sevirəm. Günəş öz rübəndini açıb, gözəl camalını üfüqdən 
göstərdiyi zamanlar o, sevimli və dilbər bir qız kimi səni həyata çağırır. ... Yenə də səhərdir”.
Bu fikirlər S.Vurğuna məxsusdur. 1942-ci ildə Qərb cəbhəsindən gəlmiş İdris Vəliyevlə 
Moskvada görüşən şair. “Bir səhər” məqaləsini belə başlayıb. Bu da məqalənin sonu: “... Biz 
əl verib ayrıldığımız an Moskva şəhərinin günəşi dumanları yararaq pəncərədən içəri 
düşmüşdü. Günəşin mehriban şəfəqləri İdrisin bahar qoxusu verən saf və təmiz üzündə 
oynayırdı. Mən onun bu bəxtiyar sifətində başqa bir səhər də gördüm. Bu, Azərbaycan 
torpağının yeni, qəhrəmanlıq səhəridir” (13,212-216).
S.Vurğun axşamın özünəməxsus gözəlliyini 
ilahi mənzərə 
adlandırır. Lakin şair 
səhəri daha çox sevir. Məlum olur ki, şair nə üçün səhəri bu qədər sevir. Bunun səbəbi onun 
yazısının qəhrəmanı ilə bir bahar səhərində Moskvada görüşməsi və ayrılmasıdır. 
Dildə sadəlik, aydınlıq, düzlük-dürüstlük, yığcamlıq, bədiilik, ifadəlilik, ahəngdarlıq, 
kəsərlilik və başqa bu kimi məsələlər bir fərdi yaradıcılıqda təzahür edib, bütöv bir sistem 
şəkilni aldıqda tam yeni bir ədəbi məktəb yaranmış olur. Bu fitri istedad hər sənətkara qismət 
olmayan çox mühüm keyfiyyətdir. Yaradıcılıqlarını daima izləmək imkan olan dilçi və şair 
F.Məmmədlinin, M.Hüseynovanın şeirləri dilçi alim və istedadlı şair qələmindən çıxdığı üçün 
çox orijinaldır və xüsusi tədqiqat tələb edir. 
Bəzən bir ədəbi məktəbin təsiri elə güclü olur ki, bir neçə əsr davam edir. Yeni ədəbi 
məktəbin yaranması üçün isə yeni bir düha doğulmalıdır. Məsələn, Sabir kimi. 
Böyük Füzuli həmişə orijinallıq, özünəməxsusluq axtarışında olmuşdur. Şair ona 
qədərki Azərbaycan şeirinin dili,qəzəl üslubunun çox güclü olduğunu, yeni fikir və söz demək 
üçün daha artıq işləməyə, yuxusuz gecələr keçirməyə məcbur qaldığını söyləyirdi: “Elə vaxtlar 
olmuşdu ki, gecə səhərə qədər oyaqlıq zəhərini dadmış və bağrımın qanı ilə bir məzmunu tapıb 
yazmışam. Səhər olanda başqa şairlərlə uyğun gəldiyini görüb yazdığımı pozmuşam, ona sahib 
çıxmamışam”.