Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

materiya 
müəyyən formaya salınmalıdır
. Məhz forma potensial olanı aktual olana 
çevirir. Aristotel materiya ilə forma arasındakı münasibəti obrazlı şəkildə 
belə göstərmişdir: əgər mis şar götürülərsə, onun üçün materiya misdir, 
şara bənzəməsi isə onun formasıdır. Yaxud da canlı mövcudluğun bədəni 
materiyadır, onun bədən hissələrinin vəhdətini və bütövlüyünü tə‟min 
edən forma isə ruhudur. 
Bütövlükdə qədim Yunan fəlsəfəsində varlıq haqqında tə‟limə 
diqqət yetirdikdə 
aşağıdakı nəticələr çıxır
: 
1. Yunan filosoflarının əksəriyyəti üçün iki başlanğıcı dualistcəsinə 
qarşı-qarşıya qoymaq səciyyəvidir (məs. Parmeniddə varlıq- qeyri varlıq, 
Demokritdə atom- boşluq). Nəticə e‟tibarilə bu dualizm, bir tərəfdən vahi-
di, bölünməzliyi və dəyişməzliyi, digər tərəfdən isə sonsuz bölünəni, 
çoxluğu və dəyişkəni ifadə edir. 
2. Qədim Yunan filosoflarının (öz aralarındakı fərqliliyə baxmaya-
raq) baxışları 
kosmik xarakter daşımışdır.
Yə‟ni bu baxışlar birinci 
növbədə bütöv bir tam kimi götürülən təbiətin, kosmosun sirrlərini aşkar 
etməyə yönəlmişdir. Onların çox hissəsi (atomistlər istisna olmaqla) kos-
mosu canlı hesab etmiş, bə‟ziləri isə onu sonradan ruh, can əldə edən 
bütövlük kimi göstərmişlər. 
3. Antik fəlsəfədə insan problemi 
Yuxarıda deyildiyi kimi, 
qədim yunan fəlsəfəsinin klassik 
mərhələsi insana doğru dönüş ilə səciyyələnir
. Bu mərhələdə insanın 

---

48 
kosmosda yeri və amalı haqqında yeni təsəvvürlər formalaşmışdır. Həm 
də fəlsəfi biliklər sistemində insan probleminin rolu və əhəmiyyəti 
artmışdır. Bu mə‟nada sofistlərin (müdriklik müəllimi) yunan fəlsəfəsinə 
gətirdikləri insan və şüur mövzusu əhəmiyyətli yer tutur. 
Sofizmin əsas