Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
predmetə praktiki- yaradıcı
münasibət ona nəzəri- seyrçi münasibətin əsasını təşkil edir . Biz yuxarıda gördük ki, Kantın transendental subyekt anlayışı nə fərdi insan subyekti, nə də ən‟ənəvi rasionalizmin ilahi əqli ilə uyğun gəlmir. Fixte tə‟liminin çıxış nöqtəsi olan «Mən» anlayışı da belə mürəkkəb xarakter daşıyır. Bir tərəfdən Fixte hər bir insanın öz refleksiya aktında aşkar etdiyi «Mən»i və deməli «fərdi və ya empirik» «Mən»i nəzərdə tutur. Digər tərəfdən isə bu anlayış altında bizim şüurumuza heç vaxt tam müyəssər olmayan mütləq reallıq başa düşülür. Həmin reallıq özünüinkişaf- özünüaşkar etmə yolu ilə bütün universumu yaradır. Fixteyə görə bu mütləq reallıq ilahi, «mütləq Mən»dir. Fərdi və «mütləq Mən» Fixtedə bə‟zən uyğun gəlir və üst- üstə düşür. Bə‟zən də onlar bir- birindən ayrılır və fərqlənir. Bu uyğun gəlmə- ayrılma, Fixte dialektikasının, onun sisteminin hərəkətverici prinsipini təşkil edir. Mənlik şüuru («Mən varam») ilə birlikdə onun əksi olan «Mən deyiləm» də nəzərdə tutulur. Bu iki ziddiyyətin bir «Məndə» yanaşı mövcudluğu Fixteyə görə yalnız onların biri digərini məhdudlaşdırması, yə‟ni qarşılıqlı surətdə biri digərini qismən məhv etməsi yolu ilə mümkündür. Bütün dialektik prosesin məqsədi elə bir nöqtəyə çatmaqdır ki, burada fərdi və mütləq «Mən» arasındakı ziddiyyət həll olunsun və bu əksliklər üst- üstə düşsün. Lakin bu idealdır və onun əldə edilməsi qeyri- mümkündür. Bütün bəşər tarixi yalnız sonsuz surətdə ona yaxınlaşmaq deməkdir. Fixte tə‟liminin bu məqamı- əksliklərin eyniyyətinin əldə edilə 100 bilməsi, ondan sonra gələn Şellinq və Hegel tərəfindən tənqid edilmişdir. Subyekt ilə obyekt arasındakı əksliklərin eyniləşdirilməsini Şellinq (1775- 1854) də öz tə‟liminin çıxış nöqtəsi kimi götürür. Bu zaman o Fix- tenin subyektə və onun fəaliyyətinə münasibətdə işləyib hazırladığı inkişaf prinsipini həm də təbiətin təhlilinə tətbiq edir. Şellinq yaradıcılığının ilk dövründə özünün əsas diqqətini Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|