99
adlandırırdı.
Onun fikrincə elm qeyri- elmi təsəvvürlərdən özünün sis-
temli olması ilə fərqlənir
. Lakin sistemlilik elmi biliyin zəruri şərtidir.
Amma təkcə onun olması kifayət deyildir. Elmi sistemin həqiqiliyi onun
çıxış nöqtəsinin həqiqiliyi ilə müəyyən olunur. Bu əsas bilavasitə mö‟təbər
və əyani aydın olmalıdır. O da Dekart kimi göstərirdi ki, bizim şüurumuzda
ən mö‟təbər səhih olan mənlik şüurudur: «Mən varam», «Mən, mən kimi
varam».
Özünüdərketmə, mənlik şüuru aktı unikal hadisədir. Fixteyə
görə o həm hərəkət, həm də bu hərəkətin nəticəsidir
, yə‟ni əksliklərin-
subyekt və obyektin üst- üstə düşməsidir. Çünki bu aktda «Mən» öz- özünü
yaradır, öz- özünü nəzərdə tutur.
Subyektin aktiv, fəaliyyəti Fixteyə görə bütün mövcudatların yeganə
mənbəyidir. Onun fikrincə təbiət öz- özlüyündə mövcud olmayıb, nə isə
başqa bir şeyin naminə mövcuddur: özünü həyata keçirərkən «Mən»in
fəaliyyəti müəyyən maneəyə rast gəlir. O həmin maneəni dəf edərək
özünün bütün keyfiyyətlərini geniş şəkildə aşkara çıxarır. Nəhayət özü-
özünün eyniyyəti səviyyəsinə yüksəlməklə özünü tam dərk edir. Bu cür
eyniyyət,
ideal xarakter daşıyır
. Bu ideala
doğru hərəkət tarixi prosesin
mə‟nasını təşkil edir
. Göründüyü kimi Fixtenin tə‟limində idealist forma-
da da olsa belə bir fikir ifadə olunur:
Dostları ilə paylaş: 
