Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

Onlar-
dan ən geniş yayılanı yaradıcılığı aşağıdakı beş mərhələyə ayırır: 
1) elmi problemin aşkar edilməsi, tədqiqat predmetinin seçilməsi, 
məqsəd və vəzifələrinin müəyyənləşdirilməsi; 2) lazım olan 
informasiyanın toplanması və tədqiqatın metodologiyasının seçilməsi; 3) 
problemin həlli üçün yolların axtarılması, yeni ideyaların aşkarlanması; 4) 
elmi kəşf, yeni elmi ideyanın yaranması, kəşf olunmuş hadisənin ideal 
modelinin yaradılması; 5) əldə edilmiş elmi nəticələrin məntiqi cəhətdən 
bitkin sistem şəklinə salınması.
1
Fəlsəfi fikir tarixində yaradıcılıq müxtəlif şəkildə izah edilmişdir. 
Platon onu ağılsızlığın xüsusi növü kimi təzahür edən ilahi keyfiyyət he-
sab edirdi. Dini ən‟ənəyə görə yaradıcılıq insanda ilahi qüvvənin 
ifadəsidir. Kant isə onu dahiyə xas olan fərqləndirici cəhət kimi təsəvvür 
edirdi. 
Öz mahiyyətinə görə yaradıcılıq insan təfəkkürünün məhsuldar 
fəallığının ifadəsidir. Insanın fəaliyyəti yalnız o vaxt yaradıcı olur ki, o 
həm öz metodlarına görə , həm də nəticələrinə görə əvvəlkiləri təkrar et-
mir. Yaradıcılıq gedişində sosial cəhətdən mühüm əhəmiyyət kəsb edən 
yeni dəyərlər yaradılır. Hadisələrin və proseslərin yeni-yeni əlaqələri və 
qanunauyğunluqları, fəaliyyətin əvvəldə mə‟lum olmayan metodları aşkar 
edilir. Mühüm mə‟nəvi praktiki fəaliyyət olan yaradıcılıq rasional 
fəaliyyət ilə ziddiyyət təşkil etmir. O şüuraltı və qeyri-şüuri səviyyədə baş 
verməsinə baxmayaraq, axır nəticədə rasional ilə qovuşa və ona daxil ola 
bilir.
Qeyd edək ki, çox vaxt insanda yeni ideya şüurlu iradənin 
nəzarətindən kənarda yaranır. Bir çoxları bu fakta əsasən belə nəticə 
çıxarırlar ki, güya yaradıcılıq tamamilə qeyri -şüuri prosesdir. Belə baxışa 
görə yaradıcılıq müəyyən qeyri-cismani qüvvədir. O insana daxil olaraq 
ona ilham verir və ona yeninin yolunu göstərir. Insan sanki bu ilham 
pərisinin nəzarəti altında olur. bu halda o sanki gördüyü iş üçün 
mə‟suliyyətini hiss etmir. Çünki, yaradıcılıq sırf intim -şəxsi dairədə baş 
verir ki, o özünənəzarətə və özünümüşahidəyə müyəssər olmur.
Insan zəkasının yaradıcı fəallığı maddi və mə‟nəvi mədəniyyətin 
müxtəlif sahələrində (elmdə, texnikada, iqtisadi həyata, siyasətdə, 
1
Bax: Диалектика и теория творчества, М., 1987, с.100. 

---

320 
incəsənətdə və sair) reallaşır. Həmin sahələrin hər birində yaradıcı fəallıq 
özünəməxsus şəkildə çıxış edir. Məsələn,