Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Yüklə 4,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 13.15. Tüpürcək ifrazı mexanizmi
- Şəkil 7. Udmanın ağız-udlaq və qida borusu fazası. A. Dil şərt dammara sıxılır. B. Burun
- Udlağın əzələsi yığılmağa başlayır. D. reflekto- ru olaraq qida borusu sfenikteri açılır. Əyri udlaq da
- Ağız və udlaq fazası.
- Şəkil 8. İnsanın qidanı udma aktı. 226
- 13.16. Qidanın yemək borusu ilə hərəkəti
- 13.17. Mədədə həzm
- 13.18. Mədə vəzilərinin sekresiyasının tədqiqolunma üsulları
- Şəkil 9.
|
222 downloaded from KitabYurdu.org Simpatik sinir uclarından da adrenalinin təsirinə oxşar simpatik maddəsi ifraz olunur. Sekretor sinirlər tüpürcək vəzilərinə və tüpürcək ifrazına təsir göstərdiyi kimi bu sinirlərin tərkibində gələn sinir lifləri hüceyrə və toxumalarda gedən maddələr mübadiləsinə təsir gös- tərir, hüceyrədaxili maddələr mübadiləsini nizama salır. Hüceyrədaxili maddələr mübadiləsinin sabitliyini mühafizə edən bu sinirlərə trofık sinirlər deyilir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi tüpürcək ifrazı mürəkkəb fizioloji hadisə olub, reflektor təbiətə malikdir. Ağıza qidanın qoyulması ilə tüpürcəyin ifraz olunmasına şərtsiz tüpürcək ifrazı refleksi deyilir. Adi həyat təcrübəsindən məlumdur ki, qidanın görünüşü, onun adının çəkilməsi qida ağıza düşmədən belə tüpürcək ifrazına səbəb olur. Bu yolla tüpürcək ifrazına şərti tüpürcək ifrazı refleksi deyilir. İ.İ.Pavlov və onun əməkdaşları öyrənmişlər ki, beyin qabığı orqanizmin bütün üzvlərinə təsir etməklə həmin üzvlərin fəaliyyətini dəyişdirdiyi kimi, tüpürcək vəzilərinin də fəaliyyətinə təsir göstərir. İ.İ.Pavlov şərti refleks yolu ilə tüpürcək ifrazının mexa- nizmini aydınlaşdırmışdır. Pavlov itə qida verməzdən əvvəl şərti qıcıqlardan istifadə etmişdir. Belə ki, hər dəfə qida verməzdən əvvəl zəng çalmış, sonra qida vermiş və hər dəfə tüpürcək ifrazına səbəb olmuşdur. Təcrübəni bir yerdə bir neçə dəfə təkrar etdikdən sonra qida vermədən zəngin səsinə tüpürcək ifraz olunur. Buna səbəb iki qıcığın (şərtsiz və şərti) eyni vaxtda mərkəzi sinir sisteminin müxtəlif nahiyələrinə, xüsusən bu qıcıqlarda, şərti qıcığın beyin qabığına düşməsi lazımdır. Təkrar nəticəsində müxtəlif mərkəzlər arasında: yəni uzunsov beyindəki tüpürcək ifrazı mərkəzinə beyin qabığındakı nümayəndəliyi ilə eşitmə mərkəzi arasında müvəqqəti əlaqə yaranır, bu əlaqə möhkəmləndikdən sonra heyvana qida vermədən belə səs qıcığının təsirindən eşitmə mərkəzinin oyanması uzunsov beyindəki tüpürcək ifrazı mərkəzinə təsir edir və bununla tüpürcək ifrazına səbəb olur. 223 downloaded from KitabYurdu.org Qidalanma ilə əlaqəsi olmayan qıcıqların (zəng, işıq və s.) təsirinə qarşı yaradıla bilən şərti reflekslərə süni şərti reflekslər deyilir. Təbii qıcıqlandırıcıların təsiri altında yaradıla bilən və yaranmış şərti reflekslərə təbii şərti reflekslər deyilir.
Tüpürcək vəzilərində tüpürcəyin əmələ gəlməsini uzun müddət K.Lüdviqin filtrasiya nəzəriyyəsi kimi izah edirdilər. Lüdviqə görə tüpürcək vəzilərinə gələn arteriyalarda qan təzyiqinin yüksək olması sayəsində qanın duru hissəsi vəzilərə diffuz edir və tüpürcək əmələ gəlir.
downloaded from KitabYurdu.org Sonradan aparılan tədqiqatlar fıltrasiya yolu ilə tüpürcəyin əmələ gəlməsinin doğru olmadığında Lüdviq özü də yəqin etdi. Məlum oldu ki, tüpürcək vəziləri fəaliyyətdə olduğu zaman vəzi axarının təzyiqi, vəzə gələn qan damarlarının təzyiqindən iki dəfə artıq olur. Bundan əlavə tüpürcək əgər fıl- trasiya yolu ilə əmələ gəlsəydi qanın tərkibində olan üzvi maddələr və duzlar tüpürcəyin tərkibindəki maddələrə uyğun olardı. Lakin bunlar biri digərindən fərqləndikləri üçün tüpürcəyin sadəcə fıltrasiya yolu ilə əmələ gəlməsi ehtimalının düzgün olmadığını göstərir. Aparılan təcrübələrdən aydın olmuşdur ki, tüpürcək vəzilərin həyat fəaliyyəti sayəsində əmələ gəlir. Hüceyrələrin həyat fəaliyyəti onların oksigenə olan tələbatı ilə əlaqədardır. Ona görə də fəaliyyətdə olan vəzilərin oksigenə eh- tiyacı sakit halda olduqlarına nisbətən 2-3 dəfə artır. Udma. Formalaşmış qida kütləsinin ağızın üç şöbəsindən - ağız boşluğu, udlaq və qida borusundan keçəndən sonra udulur. Beləliklə, udma prosesi üç fazanı - ağız, udlaq və qida borusu özündə birləşdirir. Onlardan ancaq birinci iradi xarakterə malikdir. Ağız boşluğu və udlağm eninəzolaqlı əzələsi mərkəzi sinir sistemindən daxil olan sinir impulslarının təsiri altında yığılır, onlar olmadıqda isə boşalmış vəziyyətdə olur.
qalxır və qida kütləsinin bir hissəsini ağız boşluğunun ortasına, yəni dilin kökü ilə sərt damağın arasına itələyir (şəkil 7A). Dodaqlar və çənələr birləşir yumşaq damaq qalxır və dilin ön tərəfi qida kütləsini udlağm yuxarı hissəsinə itələyir (şəkil 7B). Yumşaq damaq və udlağm yığılan əzələsi, burun udlağı ağız boşluğundan ayıran arakəsmə əmələ gətirir. Dil qidanı arxaya itələyən zaman, tənəffüs reflektorı qısa müddətdə dayanır, qırt- laq qapağı yuxarı qalxır və bu zaman tənəffüs yolunun ağzını bağlayır (şəkil 7B). Qida kütləsinin təzyiqi ilə qırtlaq qapağı qırtlağın girişini örtür və qida hissəciyinin ora düşməsinin qarşısını alır. Udlağm və dilin əzələlərinin köməyilə itələnən qida kütləsi sürüşərək qida borusuna düşür (şəkil 7Q).
downloaded from KitabYurdu.org Beləliklə, ağız fazası iradi xarakter daşıyır, qida kütlə- sinin udlağa daxil olması ağız boşluğu və udlağın reseptorları- nın qıcıqlanması hesabına şərtsiz refleksə səbəb olur. Afferent impulslar udlağı innervasiya edən hərəki neyronlara dil-udlaq siniri və azan sinirin yuxarı qırtlaq lifləri vasitəsilə verilir. Normada yaşlı adam sutkada 600 qədər udma hərəkətləri ye- rinə yetirir. Bunlardan 200-ü yemək vaxtı, 350-si ayıqlıq, 50-si isə yuxuda yerinə yetirilir. Qida borusu fazası. Qida kütləsi 25-35 sm uzunluğunda olan qida borusunun yuxarıda olan sfmkterin keçdikdən so- nra əzələvi qida borusuna daxil olur. Qida borusu xaricdən uzunsov, daxildən isə sirkulyar (dairəvi və həlqəvi) əzələdən ibarətdir. Qida borusunun yuxarı üçdə biri eninəzolaqlı əzələ- dən, aşağı üçdə ikisi isə saya əzələdən təşkil olunub. Qida bo- rusu əsasən azan sinir vasitəsilə innervasiya olunur. Qida bo- rusunun yuxarı hissəsinin eninəzolaqlı əzələləri somatik lifləri innervasiya olur, aşağı hissəsinin saya əzələləri isə mədə- bağırsaq traktı üçün tipik olan avtonom innervasiyaya malik- dir (şəkil 2). Qida borusunun yuxarı şöbəsində udma prosesi zamanı davam edən yığılma birinci peristaltika adlanır (şəkil 7). İkinci peristaltika qida kütləsi qalığın təsirindən yaranan və qi- da borusunun özündən daxil olan afferent impulsların təsirindən yaranır. Udma zamanı qida bo- rusu ilə su 1 san., selik kütlə 5 san., bərk hissəciklər isə 9-10 san. Mədəyə çatır. Qida borusunun aşağı hissəsinin sfınkteri açılaraq qidanı mədəyə buraxır. Bu bo- şalma, yəni sfmkterin açılması reflektorı xarakter daşıyır və azan sinirin təsiri altında yerinə yetirilir. Beləliklə, yuxarıda qeyd olunanlara əsaslanaraq, demək
downloaded from KitabYurdu.org olar ki, udma reflektoru bir hadisədir. Bu hadisə dilin kökündən başlayır (şəkil 8 ).
Udma mərkəzi uzunsov beyində, tənəffüs mərkəzindən bir qədər yuxarı, IV mədəciyin dibində yerləşir. Ağız boşluğuna düşən qida dişlər vasitəsilə mexaniki işdən çıxır, tüpürcək vasitəsilə islanıb sürüşkən hala düşür. Bu işdə dilin böyük əhəmiyyəti vardır. Belə ki, dil öz hərəkəti vasitəsilə qidanı dişlərin arasına verir, ağız boşluğunda çeynənmiş qidanı çevirir, qida qırıntılarını bir yerə toplayır və qidanın udulmasında iştirak edir. Loxma halına düşmüş qida dilin üst səthinə doğru yönəlir, bu zaman çeynəmə hərəkətlərində pauza yaranır, tənəffüs müvəqqəti təxirə salınır, dil qalxıb yumşaq damağa söykənir, qidanı dilin kökünə itələyir. Bu hadisədə çənəaltı və eləcə də dilaltı əzələnin yığılması dilin geriyə çəkilməsinə səbəb olur və qidanın geri qayıtmasına imkan vermir. Bu zaman qida ağız boşluğundan ud- lağa keçir. Dil kökünün qıcıqlandırılması yumşaq damağın və dil kökünün əzələlərinin təqəllüsü sayəsində yumşaq damaq yuxarı qalxıb burun dəliklərini qapayır, qidanın burun boşluğuna düşməsinin qarşısını alır. Dil hərəkət etməklə qidanın udlağa doğru hərəkəti üçün şərait yaradır. Elə bu vaxt dilin kökü aşağı enir, qırtlaq qapağını aşağı basıb qırtlaq dəliyini qapayır. Beləliklə, qida udlaqdan yemək borusuna keçir.
Yemək borusunun vəzifəsi qidanı udlaqdan mədəyə öt- ürməkdir. Orta yaşlı şəxslərdə 22-25 sm uzunluqda olub, daxili selikli, orta-əzələ, xarici birləşdirici toxuma qişasından təşkil olunmuşdur. Yemək borusunun aşağı 2/3 hissəsi saya əzələ toxuma- sından; yüxarı 1/3 hissəsi eninəzolaqlı əzələ toxumasından təşkil olunmuşdur (şəkil 1 ).
Qeyd etdiyimiz kimi, yemək borusu ilə qidanın hərəkəti 227 downloaded from KitabYurdu.org reflektoru hadisə olub, mərkəzi uzunsov beyində yerləşir. Yemək borusu azan siniri və simpatik sinirlərlə inner- vasiya olunur. Azan siniri yemək borusunun hərəkətlərini sürətləndirir, simpatik sinirlər əksinə, bu hərəkətləri tormoz- layır. Azan sinirin gətirdiyi impulsların təsirindən həlqəvi əzələlər yığılır, boylama əzələlərin boşalması sayəsində qida yemək borusunun daralmış hissəsindən aşağıya düşür. Qida həmin nahiyəyə düşən kimi, yaranan refleks sayəsində yuxarı yemək borusunun daralması qidanı aşağıya doğru itələyir. Belə reflekslər ardıcıl olub, biri digəri üçün refleks yaradaraq zəncir təşkil edir. Nəhayət, yemək borusunun qarın hissəsi boşalır, qida yemək borusundan mədəyə düşür.
Bərk qidalar duru qidalara nisbətən ağız boşluğundan mədəyə nisbətən gec keçir. Orta hesabla bərk qidalar 8-10, duru qidalar 1-2
saniyə müddətində mədəyə keçir. Yemək borusunda nəinki bərk qida, həm də su kimi duru maddələr də yemək borusunda qala bilər. Su qurtum- qurtum içilsə də yemək borusundan arası kəsilməz maye sütunu şəklində mədəyə axır. Mayelər içildiyi zaman yemək borusu peristaltik hərəkət etmir. Bu içməni ani dayandırıb, sonra da içdikdə içilən su yemək borusunda ilişib qalır. Buna səbəb maye su sütununun qırılmasıdır. Bu zaman bərk qidalar qəbulunda olduğu kimi mayedən yuxarı yemək borusu daralır, sonradan içilən su daralmış hissədə qalır və ağrı hissi törədir. Belə vəziyyətdən bir qədər keçdikdən sonra udma refleksləri bərpa olur və adi vəziyyət yaranır.
Mədə qarın boşluğunun sol tərəfində, diafraqmanın sol günbəzi altında yerləşir. Nazik bağırsağın genişlənməsindən əmələ gəlmişdir. Forması onun dolu və boş olmasından asılı olaraq dəyişir (şəkil 1
Mədənin 5/6 hissəsi solda, 1/6 hissəsi sağda yerləşir. Mə- dənin sol tərəfdə dibi, dibinin üst-daralmış hissəsi onun kürəci- yin, sağ tərəfə çevrilmiş çıxacağı-pilorisi, aşağı çıxıq hissəsi -
downloaded from KitabYurdu.org böyük əyriliyi, yüxarı kiçik basıq hissəsi - kiçik əyriliyi vardır. Mədənin divarı dörd qişadan təşkil olunmuşdur (şəkil 8 ).
1. Daxili - selikli qişa, şilindir formalı epitel hüceyrələ- rindən əmələ gəlmişdir və büküşlərlə zəngindir. Selikli qişada saysız-hesabsız boruşəkilli vəziləri vardır. Bunların axacaqları mədənin selikli qişasında yerləşən bü- küşlərin arasına açılır. Mədənin selikli qişasında 3 növ hüceyrələrə təsadüf edilir: ( 1 ) əsas-baş hüceyrələr ( 2 ) əlavə və yaxud örtük hüceyrələri (3) selik hüceyrələri. Örtük hüceyrələr xlorid turşusu, baş hüceyrələr ferment ifraz edir. Selik hüceyrələri isə selik hazırlayırlar. Mədənin dibində həm turşu, həm də fermentlər hazırlayan hüceyrələrə təsadüf edilir. Çıxacağında baş hüceyrələr daha çoxdur. II
selikaltı qişa boş birləşdirici toxumadan təşkil olunmuş, qan damarları və sinirlərlə zəngindir. Selikaltı qişamn hesabına selikli qişa üzərində külli miqdarda büküşlər əmələ gəlir. III
əzələ qişası ən qalın qişa olub 3 istiqamətdə - həlqəvi, çəp və böyləmə gedən əzələ liflərindən təşkil olunmuşdur. Bu əzələlərin yığılması sayəsində mədənin hərəkətləri peristaltik, rəqqası şəkildə təzahür edir. IV
xarici-seroz qişa mədəni xaricdən əhatə edib xüsusi bağlar əmələ gətirir və mədəni qarının arxa divarına və qonşu üzvlərə fıksə edir. Mədə qidaların toplanması üçün bir anbar vəzifəsi görür. Məsələn, atın mədəsi 6-15 litrə, gövşəyən heyvanlarınkı 50-100 litrə qədər qida tutur. 13.18. Mədə vəzilərinin sekresiyasının tədqiqolunma üsulları Hələ qədim vaxtlardan alimlər mədə şirəsi almağa və mədə vəzilərinin fəaliyyətini öyrənməyə çalışmışlar. Heyvanlara ipə bağlanmış süngər uddurub həmin süngəri mədədən geri çəkib süngəri sıxmaqla mədə şirəsi əldə etmişlər. Eləcə də heyvanları yedirtdikdən sonra, onları öldürüb mədəsini çıxararaq onun selikli qişasından şirə almışlar. Lakin əldə edilən mədə
downloaded from KitabYurdu.org şirəsi nə təmiz olmuş, nə də mədə vəzilərinin fəaliyyətini görünməyə imkan vermişdir. 1825-1833-cü illərdə Amerika həkimi Bouman öz gülləsi ilə özünü yaralayan Kanada ovçusu Sen Martinin yaralanmış mədəsini müalicə etmiş, yara bir müddətdən sonra sağalmış, lakin yaranın ağzı bitişməmişdir dəlik və ya fıstula şəklində açıq qalmışdır. 7 il müddətində xəstədən ac qarma mədə şirəsi almış, lakin onu təmiz halda əldə edə bilməmişdir. İnsan üzərində belə təcrübənin aparılmasının mümkün olmadığını görən alimlər itlər üzərində təcrübə aparmağa başladılar. Bununla əlaqədar olaraq itlər üzərində aparılan təcrübələrin nəticələri insanda mədə vəzilərinin fəaliyyətini tam aydınlaşdırmaq üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. 1842-ci ildə rus həkimi Basov, 1843-cü ildə fransız alimi Blondulo biri digərindən xəbərsiz itlər üzərində narkoz altında təcrübələr apararaq itin qarın boşluğunu açıb mədəyə metaldan düzəldilmiş fıstula borusunun bir ucu mədəyə keçirdilməklə oraya tikilmiş, digər ucu xaricə çıxardılmış qarının dərisinə tikilmişdir. Yara sağaldıqdan sonra heyvanlar uzun illər yaşamış və istənilən vaxt mədə şirəsi almaq mümkün olmuşdur. Belə operasiya olunmuş itlərə qastrotomirə edilmiş itlər deyilir. Yəni qastro - mədə, tomiyə isə dəlik deməkdir. Belə heyvanların yarası sağaldıqdan sonra heyvanı ac saxlamaqla bərabər fıstul vasitəsilə mədə bir neçə dəfə ilıq su ilə yuyulur. Bundan sonra heyvandan mədə şirəsi əldə edilir. Alınan mədə şirəsi tüpürcək ilə qarışdığı üçün təmiz olmur. 1889-cu ildə İ.P.Pavlov, E.O.Şumova-Simanovskaya birlikdə külli miqdarda təmiz mədə şirəsi alınması üsulunu kəşf edirlər. Mədə fıstulası olan itin üzərində ikinci dəfə cərra- hi əməliyyat aparılır. Heyvanın boyun nahiyəsi orta xətt üzrə kəsilir, boyun əzələləri ayrıldıqdan sonra yemək borusu tapılır və kəsilir. Kəsilmiş yemək borusunun hər iki ucu xaricə çıxar- dılaraq boynun dərisinə tikilir. Belə əməliyyata qastroezofaqo- tomiya deyilir. Yara sağaldıqdan sonra belə heyvanları saat- 230 downloaded from KitabYurdu.org larla yedizdirdikdə belə nə qida, nə də qida ilə qarışmış tü- pürcək mədəyə keçmir, kəsilmiş yemək borusundan xaricə tö- külür. Belə qidalandırmaya yalançı qidalandırma deyilir (şəkil 9). Belə heyvanlar illərlə yaşayır və bunları
qida- landırmaq lazım gəl- dikdə ya fıstula vasi- təsilə mədəyə qida daxil edilir, yaxud da kəsilmiş yemək bo- rusunun mədəyə tə- rəf olan ucundan zond vasitəsilə qida daxil edilir. Qastroezofaqotomirə edilmiş heyvanlar üzərində aparı- lan tədqiqatlar qidanın ağız boşluğuna düşməsilə mədə vəzilə- rinin şirə ifrazı mexanizmini aydınlaşdırmışdır. Məlum olduğu kimi, qidalar mədədə saatlarla qalır. Normal həzm zamanı mədəyə düşən qidaların mədə vəzilərinin şirə ifrazı mexanizminə təsiri- ni qastroezofaqotomiyə edil- miş itlər üzərində öyrənmək mümkün olmadığını nəzərə alıb İ.P.Pavlov, eləcə də Hay- den-Hayn kiçik mədə əldə etməklə mədə vəzilərinin şirə ifrazı mexanizmini öyrənməyə nail olmuşlar. 1878-ci ildə Hayden- Haynın təklifi ilə itlər üzərin- də əməliyyat aparılır. O, heyvanın qarın boşluğunu açıb mə- dənin böyük əyriliyi nahiyəsində 3 bucaq şəklində kəsik aparır və böyük mədədən kiçik mədə ayırır. Hayden-Haynın ayırdığı kiçik mədə əsas mədədə gedən normal həzm prosesini tamamilə əks etdirə bilmir. Hayden-
İ.P. Pavlov üsulu ilə təcrid edilmiş kiçik mədəciyin sxemi. 1. Selikli qişa, 2. Əzələ qişa, 3. Serroz qişa, 4-5-6- fistula borusu, 7. Qarının divarının dərisi. Kiçik mədəciyin boşluğunu(a), böyük mədəcik boşluğundan (A) ayıran ikiqat selikli qişa. B - mədəyə giriş. C - mədənin piloris şöbəsi.
Pavlovun təcrübəsi qida borusu və mədəsində fıstula olan itdə mərkəzi sinir sisteminin mədə şirəsi ifrazına təsirini nümayiş edir. 231 downloaded from KitabYurdu.org Hayn kiçik sinir liflərini kəsir, bu zaman kiçik mədənin inner- vasiyası pozulur. Bu üsul ilə əldə edilən kiçik mədə reflektoru şirə ifrazı mexanizmini aydınlaşdıra bilmədiyi kimi, sinir liflə- rindən təcrid olunmuş kiçik mədə vəziləri atrofıləşir, uzun müddət mədə şirəsi əldə etmək mümkün olmur. 1894-cü ildə İ.P.Pavlov Hayden-Haynın kiçik mədəsin- dən fərqli olaraq, kiçik mədəyə gələn sinir liflərini mühafizə etmək şətrtilə xüsusi təcrid olunmuş mədəcik operasiya üsulu- nu təklif etmişdir (şəkil 9 və 11). Bu üsul ilə mədə və kiçik mə- dəciyin normal innervasiyası mühafizə olunmaqla mədə vəzilə- rinin sekretor fəaliyyətini fizioloji şəraitə mümkün qədər yaxın tərzdə müşahidə etməyə imkan yaratdı. İ.P.Pavlov üsulu ilə əldə edilmiş kiçik mədəcik təxmi- nən mədənin hissəsini təşkil edir. Heyvan qidalandığı zaman qida mədəyə düşür, lakin kiçik mədəciyə keçə bilmir. Bu zaman mədəcikdən mə- də şirəsi ifraz olunur. Bu sa- hədə aparılan bir çox təcrü- bələrin nəticələrindən aydın olmuşdur ki, kiçik mədəcik mədənin fəaliyyətini dəqiq halda olduğu kimi əks etdi- rir. Xəstəyə ət suyu, kələm şirəsi, kofein və ya 5 faizli spirt məhsulu verdikdən 2-3 saat sonra zond vasitəsilə şirə alı- nır. Eləcə də yuxarıda qeyd olunan maddələri vermədən belə alim Kurtsinin təklifi ilə ikiqat zonddan istifadə edilir. Zondun bir qatı xaricdə rezin havaverici balon ilə birləşir. Bunun mədədə qurtaran o biri ucu rezin kisə ilə əlaqələnir. Buna söykənmiş zondun ikinci qatının ağzı açıq olur. Rezin kisəyə hava vurduqca şişir, bu, mədənin mexanoreseptorlarını qıcıqlandırır və ifraz olunan mədə şirəsi zondun ikinci qatı ilə xaricə verilir. Bu üsul ilə təxminən 2 saat müddətində 200-1000 ml-ə qədər mədə şirəsi almaq mümkündür.
downloaded from KitabYurdu.org
Qeyd etmək lazımdır ki, bu üsulla alman mədə şirəsi xəs- tələrdən zond vasitəsilə alman mədə şirəsinə nisbətən təmiz olur. Son illər radioelektronikanın inkişafı ilə əlaqədar olaraq mədə vəzilərinin fəaliyyətini öyrənmək üçün radiotelemet- rik üsuldan istifadə edilir. Bu məqsədlə xəstəyə diametri 8 mm, uzunluğu 15 mm olan radio həb uddurulur. Bu həb elektromaqnit dalğaları verən generatordan və çeviricidən ibarətdir. Çevirici vasitəsilə mədə şirəsinin tərkibindəki hidrogen ionlarının qatılığı, mədə daxili təzyiqi, hərarətin dəyişməsi qəbul olunub generatora verilir. Bu zaman əmələ gələn dalğalanmalar xəstə ilə birləşdirilmiş antenaya verilir və nəhayət radioqəbuledici tərəfindən əks olunur. 13.19. Yüklə 4,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|