Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

holdinq mənfəətinə 
(yəni inflyasiya nəticəsində an­
bardakı aktivlərin (məsələn, əmtəələrin) dəyərinin artımı) daxil edilmir. 
Məsələn, hər hansı bir müəssisə ilin əvvəllərində hər vahidinin qiyməti 4 
manat olan 100 vahid məhsul istehsal etmiş və onu üç aydan sonra 7 
manata satmışdırsa, onda MHS-də müəyyən edilmiş qaydaya görə 
istehsal edilmiş məhsulun dəyəri 700 manat (100-7) deyil, 400 manat 
(100-4) olacaqdır. Çünki 700 manatın tərkibində 300 manata bərabər olan 
holdinq mənfəəti vardır və onu məhsulların dəyərindən (700 manatdan) 
çıxmaq lazımdır. Ona görə ki, bu 300 manat inflyasiyanın təsiri ilə 
yaranmışdır.
Təcrübədə istehsal olunan məhsulların dəyərini hesablamaq üçün bir
303

---

qayda olaraq reallaşdırılmış və reallaşdırılmamış hazır məhsul ehtiyatla­
rının artımı haqqında məlumatlardan istifadə olunması zəruriliyi meydana 
çıxır. Məhsulların dəyərindəki hər iki ünsürə holdinq mənfəəti daxil ola 
bilər və bunlar dəyərdən çıxılmalıdır. Bununla əlaqədar olaraq MHS-nin 
1993-cü il variantında 
ümumi buraxılışın dəyərini 
hesablamaq üçün 
aşağıdakı düsturdan istifadə edilməsi təklif olunur:
P = R + L - M,
Burada: P - ümumi buraxılışın dəyəri; R - reallaşdırılmış məhsulların 
dəyəri; L - ehtiyat üçün ayrılmış məhsulların dəyəri (məhsullar ehtiyat 
üçün ayrıldığı anda mövcud olan qiymətlərlə); M - ehtiyatdan götürül­
müş (çıxarılmış) məhsulların dəyəri (məhsullar ehtiyatdan götürüldüyü 
anda mövcud olan qiymətlərlə) deməkdir.
Bu düstur məhsulların dəyərinin holdinq mənfəəti nəzərə alınma­
dan hesablanmasına imkan verir. 
Bunu yuxarıda gətirdiyimiz misal- 
dakı rəqəmlərdən istifadə etməklə nümayiş etdirək:
400 (P) = 700 (R) + 400 (L) - 700 (M)
Holdinq mənfəəti nəzərə alınmadan ümumi buraxılışın müəyyən edil­
məsi bir sıra göstəricilərin hesablanmasına imkan verir. Məlum olduğu 
kimi, Azərbaycan və MDB-nin bir sıra ölkələrində holdinq mənfəəti qiy­
mətli kağızların alqı-satqısı ilə məşğul olan müxtəlif maliyyə institutları 
tərəfindən mənimsənilir. Belə ki, onlar qiymətli kağızları nisbətən aşağı 
qiymətlə satın almaqla sonradan onları yüksək qiymətlə reallaşdırır və 
holdinq mənfəəti əldə edirlər ki, bunu da inflyasiyanın nəticəsi kimi 
qiymətləndirmək olar.
Qeyd etmək lazımdır ki, satın alınan xammal və materialların qiymət­
ləri, onlardan istehsal prosesində istifadə olunan dövrdəki qiymətlərdən 
ucuz olduqda da holdinq mənfəəti əmələ gələ bilər. Məsələn, 1990-cı 
illərin əvvəllərində, qiymətlər liberallaşdırıldığı dövrdə müəssisələr ucuz 
qiymətlərlə böyük həcmdə xammal və material ehtiyatı yaratmış və 
bunlardan qiymətlər bir neçə dəfə bahalandıqda istifadə etmişlər. Bunun 
nəticəsində bu müəssisələr qiymətlərdəki fərqin hesabına əlavə gəlir əldə 
etmişlər və