Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
______________Milli Kitabxana_____________
389
ağsaqqallar şurası rəhbərlik edirdi. Senatın tərkibi boy başçılarından formalaşırdı. İcmada 300 boy mövcud olduğundan erkən senat 300 üzvdən ibarət idi. Senatın üzvləri senator adlanırdı. Romanı padşah və senat idarə edirdi. E.ə. VI əsrin başlanğıcında Romada dövlət yarandı. Romalılar qonşuluqda olan şəhərləri tutur, əhalisini Romaya köçürürdülər. Romadakı təpələr arasında olan təpələr qurudulmuş və forum deyilən bazar yaradılmışdı. Romanın sonuncu padşahı Məğrur Tarkvin çox qəddar olduğuna görə romalılar e.ə. 509-cu ildə onu qovmuş və padşah hakimiyyətinə son qoymuşdular. Bundan sonra hər il xalq yığıncağı patrisilər sırasından iki konsul və onların köməkçilərini seçir, onlar isə bir il Romanı idarə edirdilər. Konsullar bütün məsələlərdə senatla məsləhətləşirdilər. Romada seçkili üsul- idarəni patrisilər latınca “res publika”, yəni “ümumi iş” adlandırırdılar. Respublika müəyyən müddətə seçilmiş adamlar tərəfindən idarə olunan dövlət deməkdir. Konsullar Romanı idarə edir, məhkəmə işlərinə baxır, müharibə vaxtı orduya komandanlıq edirdilər. Plebeylərin seçkili vəzifə tutmaq hüququ da yox idi. Plebeylər patrisilərlə bərabər hüquqa malik olmaq üçün e.ə. V-III əsrlərdə mübarizə aparırdılar. E.ə. V əsrin əvvəllərində plebeylər onların hüquqlarını müdafiə edən tribunların seçilməsinə nail oldular. Tribun senatın nə konsulun plebeylərin mənafeyinə zidd olan istənilən qərarını ləğv edə bilərdi. Onun “veto”, yəni “qadağan edirəm” deməsi kifayət idi. Vəzifəsinin icrası müddətində tribun toxunulmazlıq hüququna malik idi. E.ə. 451-ci ildə plebeylər mövcud qanunvericiliyin “Qanunlar toplusu” şəklində qeydiyyatına nail oldular. E.ə. 449-cu ildə qanunlar toplusu həkk olunmuş 12 mis lövhə Forum meydanında qoyuldu. E.ə. 326-cı ildə plebeylər borca görə borclunun kölə kimi satılması qanununun ləğv edilməsinə nail oldular. Plebsin ticarət- sənətkar dairələrinin mənafeyi üçün 312-ci ildə senzor olmuş Appi Klavdinin fəaliyyəti böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. O, torpaq mülkiyyəti olmayan plebeylərə şəhər və kənd tribalarında qeydiyyata düşmək, yəni vətəndaş hüququ almaq imkanı yaratdı. Appi Klavdi Romadan Kapuya şəhərinə qədər uzanan, ticari və |