Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 360

Eklektizm, bir sıra cərəyanların birləşdirilməsi, etik istiqamət, 

sinkretizm, stoisizm və s. geniş yayılmışdır. Həmin dövr 

mədəniyyətin sintezi kimi tarixdə əvəzsiz rol oynamışdır. 

Ellin mədəniyyətinin  şərq mədəniyyəti ilə yaxinlaşmasi. 

İsgəndər öləndən sonra onun imperiyası parçalandı Makedoniyada 

Antiqonlar padşahlığı, Misir Ptolemeyləri çarlığı, Suriya 

Selevkilər çarlığı yarandı Yunanlar və makedoniyalılar  şərqə 

axışmağa başladılar.  Şərqin köhnə  şəhərləri böyüdü. Nil çay 

deltasında e.ə. III əsrdə salınmış  İsgəndəriyyə Misirin paytaxtı, 

dünyanın  ən zəngin  şəhəri oldu. Nil çayını  Qırmızı  dənizlə 

birləşdirən kanal çəkilmişdi Buradan başlanan karvan yolu İran 

körfəzinə, oradan da Hindistana gedirdi. İsgəndəriyyəyə Misirdən 

taxıl və papirus, Nubiyadan qızıl və fil sümüyü, Avropadan və 

Asiyadan müxtəlif mallar gətirilirdi  Şəhərin qarşısındakı Faros 

adasında 140 m hündürlüyündə mayak tikilmişdi. Bu dünyanın 

yeddi möcüzəsindən biri idi. İsgəndəriyyədə  dəbdəbəli padşah 

sarayları, gimnaziyalar, rəsədxana, kitabxana və s. var idi. Burada 

Musey, yəni muzaların ibadətgahı yerləşirdi. E.ə. III əsrin 

əvvəllərində yaradılmış musey antik dünyanın  əsas elm 

mərkəzlərindən biri idi. Burada görkəmli alimlər (Arximed, 

Evklid və b.), filosoflar, şairlər işləyib yaratmışdılar. Burada olan 

kitabxananın fondunda 700 min kitab var idi. Alimlər demək olar 

ki, elmin bütün sahələrində çalışırdılar. E.ə. 47-ci ildə 

İsgəndəriyyə kitabxanası yanmış, sonra bərpa edilmişdi. Eramızın 

391-ci ilində fanatik xristianlar kitabxananı dağıtmış, VII-VIII 

əsrlərdə ərəblər kitabxananı tamamilə məhv etmişdilər. 

Elmi  əsərlər  əsasən dana və quzu dərisindən düzəldilmiş 

perqament üzərində yazılırdı. Bu dəri Kiçik Asiyadakı Perqam 

şəhərində hazırlanırdı və şəhərin adı ilə adlanırdı. 

Beləliklə, e.ə. III-II əsrlərdə Aralıq dənizi sahillərində elm 

ən yüksək inkişaf səviyyəsinə çatmışdı. E.ə. III əsrdə 

İsgəndəriyyədə  məşhur alim, İsgəndəriyyə  məktəbinin ilk 

riyaziyyatçısı Evklid (e.ə. III əsr) çalışırdı. Evklid alqoritmi, 

Evklid fəzası, Evklid həndəsəsi onun adı ilə bağlıdır. Arximed 

(e.ə. 287-212) Siciliyadan buraya işləməyə  gəlmişdi. “Mənə 

dayaq nöqtəsi verin, yeri tərpədim”, “evrika” kəlamları onun adı 

---