Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 356

öyrənmişlər. Lidiyalılardan pul kəsməyi öyrənmiş, finikiyalılardan 

əlifbanı götürmüş, sonralar onu təkmilləşdirmişlər. Yunanlarda 

elmin, xüsusilə astronomiya və  həndəsənin inkişafı Misir və 

Babilistanın təsiri altında olmuşdur. Yunan incəsənətinə Misir və 

Yaxın Şərq memarlıq və heykəltəraşlığı böyük təsir göstərmişdir. 

Arxaik dövrdə ibtidai icma cəmiyyəti dağılmış, antik polis "şəhər-

dövlətləri" yaranmışdır. Vətəndaş icması-şəhərətrafı  kənd 

təsərrüfatı ərazisi ona aiddir. Bu dövrdə ən böyük polislər Afina, 

Sparta, Korinf, Arqos, Fivada yaranmışdı. Bütün yunan dünyası 

Ellada adlanırdı. Qədim  Şərq dinləri kimi Yunanıstanda da 

politeizm-çoxallahlılıq hökm sürürdü. Yunanlara görə  əvvəllər 

əbədi, hüdudsuz, qaranlıq, xaos mövcud idi. Dünyanın həyat 

mənbəyi onda idi. Hər şey-bütün dünya və ölməz allahlar xaosdan 

yarandı. Yer ilahəsi Geya da xaosdan yaranmışdır. Həyat mənbəyi 

olan xaosdan qüdrətli, hər  şeyi canlandıran məhəbbət - Eros 

yüksəlmişdir. Hüdudsuz xaos əbədi qaranlıq - Erebi və qaranlıq 

gecə - Nyuktu doğurmuşdur. Gecə və qaranlıqdan isə əbədi İşıq-

Efir və  şən işıqlı Gün - Gemera yaranmışdır. Qüdrətli, bərəkətli 

torpaq (Yer), hüdudsuz, mavi səma - Uran yaranmış və səma Yer 

üzünü örtmüşdür. Geyadan yeraltı dünya Tərtər, səma (Uran) 

doğulmuşdur. Allahların ikinci nəsli Geya və Uranın uşaqları-

titanlar olmuşdur. Uşaqlarının onun əlindən hakimiyyəti 

alacaqlarından qorxan Uran titanları yerin altında saxlamışdır. 

Lakin titanlar azad ola bilmiş, atalarmı devirmiş, onlardan biri 

Kron dünya üzərində  ağalıq etməyə başlamışdır. Onun özünü də 

kiçik oğlu Zevs devirmişdir. Onun qardaşı Poseydon dəniz allahı, 

Aid - yeraltı dünyanın allahı, işıq və poeziya allahı Apollon (onu 

doqquz muza-incəsənət və elmin hamisi müşayiət edir), Afrodita - 

gözəllik allahı, od və  dəmirçilik allahı Hefest, Ares müharibə 

allahı, Afina-müdriklik allahı, Demetr - əkinçilik hamisi, Afina-

toxuculuq hamisi, üzümçülük hamisi - Dionisi, ticarət hamisi 

Hermes və s. idi. 776 - cı ildən başlayaraq hər dörd ildən bir 

Zevsin  şərəfinə Olimpiya oyunları keçirilirdi. Antik dövrün ilk 

fəlsəfi sistemi - naturfəlsəfə  həmin dövrdə yaranmışdır. Həmin 

sistemin filosoflarından Fales suyu bütün şeylərin  əsası, 

Anaksimandr - apeyronu ilk materiya, Anaksimen - havanı ilkin 

---