Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 354

Miken adı ilə tanınır. Onun mərkəzi Krit adası  və yunan 

materikindəki Miken şəhəri olmuşdur. Krit mədəniyyətinin (yaxud 

da Minos mədəniyyətinin) yaranması Kritin əfsanəvi hökmdarı 

Minosun adı ilə bağlıdır və e.ə. III-I minilliklərə  təsadüf edir. 

Yüksəliş və tənəzzül dövrü keçirən Krit mədəniyyəti təqribən e.ə. 

1200-cü ilə  qədər davam etmişdir. Kritdə bütün həyat saraylar 

adlanan binalar ətrafında cərəyan etmişdir. Arxeoloji qazıntılar 

nəticəsində Knosda (adanın mərkəzi hissəsində) Krit 

saraylarından birincisi, Minos sarayı tapılmışdır. Bu saraydan 

Minotavr - insan bədənli və öküz başlı canlı haqqında yunan 

mifində  təsvir olunan labirint başlanır.  Əslində Krit sarayları 

doğrudan da labirintə  bənzəyir. Bütün bunlara baxmayaraq 

saraylar vahid arxitektura ansamblı kimi qəbul olunur. Diqqəti 

çəkən budur ki, divarlarda olan rəsmlər olduqca zəngindir. 

Freskalarda heyvanlar, güllər, saray sakinlərinin həyatından 

səhnələr, əsas Minoy kultlarından biri olan allah-öküz kultuna aid 

olan «öküzlərlə oyunlar» rəsmi diqqəti daha çox çəkir. Allah-öküz 

kultları öküz obrazında təbiətin dağıdıcı qüvvələri öz təcəssümünü 

tapmışdır. Təbiətin  əbədi təzələnməsi, analıq, qadınlıq simvolu - 

Böyük ilahə Minoy allahlar panteonunda mərkəzi fiqurdur. Kritin 

həyatında din böyük rol oynamışdır. Kritdə hakimiyyətinin xüsusi 

forması-teokratiya yaranmışdı. Bu idarə formasında dini və 

dünyəvi rəhbərlik bir nəfərin  əlində olmuşdur. Çar sarayı 

universal funksiyanı yerinə yetirərək eyni zamanda həm dini, həm 

siyasi-inzibati, həm də  təsərrüfat mərkəzi  rolu  kimi  fəaliyyət 

göstərmişdir. 

Minoy mədəniyyətinin çiçəklənməsi e.ə. XVI əsr və XV 

əsrin birinci yarısına təsadüf edir. XV əsrin ortalarında bu 

mədəniyyət Fera (indiki Santorin) adasında püskürən vulkan, 

eləcə  də döyüşkən axey yunanların adaya soxulması  nəticəsində 

tamamilə dağıdılmışdır. Bundan sonra Krit mədəniyyəti  əvvəlki 

şöhrətini bərpa edə bilməmişdir. Sivilizasiyanın mərkəzi materik 

Yunanıstana keçmişdir. Hələ e.ə. 1700-cü ildə burada Miken 

(yaxud Axey) mədəniyyəti formalaşmağa başlamışdı. Əvvəllər bu 

mədəniyyət Krit sivilizasiyasının güclü təsiri altında olmuşdur. 

Onlardan bir sıra allahların adları, su kəməri, kanalizasiya, geyim 

---