Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 202

həyatda xeyri, yaxud şəri seçməkdə  sərbəstdirlər, lakin son 

məqamda xeyir və  həqiqət üçün imkan tapır. Avestada əks 

olunmuş dialekt leksikasına və ümumi mülahizələrə  əsaslanaraq 

Zərdüştün vətənini Orta Asiyada, yaxud Əfqanıstanda 

yerləşdirirlər. Bu mülahizə özü mübahisəli qalmaqdadır. Sonrakı 

İran  ənənəsi Rey şəhərini, yaxud Azərbaycanı  Zərdüştün vətəni 

hesab etmişdilər. Qatların dili asanlıqla anlaşılmır. Onun bir çox 

parçaları müxtəlif cürə başa düşülür, çətinliklə izah olunur. 

Yasna maldarlıq təsərrüfat sahəsini təbliğ edir. Zərdüşt 

"peyğəmbər" kimi çıxış edir, Ahuramazdanı mal-qaranın 

yaradıcısı kimi qələmə verir. Qatda yazılır: "Biz Ahuramazdanı 

tərifləyirik, çünki o, mal-qaranı  və Artanı, suyu və bitkiləri, işıq 

və torpağı, bütün nemətləri yaratdı... Mal-qaraya dinc otlaq və 

yem verməyə çağırırıq". Zərdüştün təliminə görə, mal-qaranın 

canıyanan sahibi olmalıdır, buna görə Ahuramazda çoban yaratdı. 

Lakin divlərə (qədim farsca "dayva") sitayiş edənlər çobana 

zorakılıq edirlər, evləri, kəndləri, vilayətləri və ölkələri talayırlar. 

Onlara qarşı silahla vuruşmaq, mal-qaranı zorakılıq və 

qəddarlıqdan qorumaq lazımdır. Yalançılar ölkədə mal-qaranın 

çoxalmasını istəmirlər. Hakimiyyəti onların  əlindən almaq 

lazımdır. 

Qatlar  əhalinin maldarlıqla məşğul olduğu dövrü əks 

etmişlər. Ara müharibələrim nəticəsində  əhalinin mal-qarası, 

davarı, əmlakı talan edilirdi. Burada müharibə törədənlər yalançı, 

div, Anqromanyunun tərəfdarları kimi şər qüvvələrə  şamil 

edilmişdir. Qatlar, şübhəsiz, sinfi cəmiyyət və müharibələr 

şəraitini  əks etmişlər. Məlum olduğu kimi, İran  ərazisi tez-tez 

İkiçayarası hökmdarlarının basqınlarına məruz qalırdı, ölkə 

talanırdı, mal-qara aparılırdı. Ölkədə yaranan narazılıq və ehtiyac 

yeni təlimlərin meydana gəlməsinə 

şərait yaradırdı, 

çoxallahlılıqdan tək allaha ibadət bərqərar olurdu. Zərdüşt 

təliminin  İran  ərazisində, xüsusilə maldarlıqla məşğul olan dağ 

əhalisi arasında meydana gəlməsi üçün tarixi şərait mövcud idi. 

Ola bilsin ki, Zərdüşt təlimi buradan şərqə doğru yayılmışdı. Bu 

təlimin mahiyyətini xeyir və  şərin mübarizəsi təşkil edir: guya 

varlığın əvvəlində xeyirxah və bədxah ruhlar öz əməllərinə, ,  

---