Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin və digər ali məktəblərin müəllim və

§ 37. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin xarici siyasəti 
Cümhuriyyət hökuməti yarandığı ilk gündən - 1918-ci ilin may ayının 28-dən 
müstəqil Azərbaycan Respublikasının mövcudluğu üçün əl 
272 

---

verişli və təhlükəsiz beynəlxalq şəraitin yaradılması və yeni dövlətin dünya 
birliyi tərəfindən tanınması üçün çox çevik və ardıcıl 
xarici siyasət xətti 
yürütməyə başladı. Milli hökumət qonşu dövlətlərlə normal münasibətlər 
qurulmasına və saxlanmasına xüsusi əhəmiyyət verərək bu məsələni öz xarici 
siyasətində daima diqqət mərkəzində saxlayırdı. Hökumətin xarici siyasətində 
ilk və çox uğurlu addımlardan biri 1918-ci il iyunun 4-də 
Batumda Osmanlı 
dövləti (Türkiyə) ilə sülh və dostluq müqaviləsi 
bağlanması oldu. Bu 
müqavilə ilə Türkiyə tərəfindən Azərbaycanın müstəqilliyinin tanınması gənc 
dövlətin beynəlxalq nüfuzunun artmasına gətirib çıxartdı. Batum müqaviləsinin 
dördüncü maddəsi Azərbaycan üçün həyati əhəmiyyətə malik idi. Çünki bu 
maddə ilə milli hökumət Osmanlı dövlətindən hərbi yardım almaq imkanı 
qazandı, Bakı şəhərinin düşməndən azad edilməsi və Qarabağda erməni silahlı 
qüvvələrinin zərərsizləşdirilməsi haqqında Türkiyə hökumətindən təminat aldı. 
Türkiyə hökuməti 4 iyun 1918-ci ildə Batumda Gürcüstan və 
Ermənistanla da müqavilələr bağlayaraq onların da müstəqilliyini tanımışdı. 
Cənubi Qafqaz respublikalarının ərazi hüdudlarını və sərhəd xətlərini müəyyən 
edən Türkiyənin razılığı əsasında tarixi Azərbaycan torpaqlarında qədim türk 
şəhəri İrəvan paytaxt olmaqla, 
Ermənistan respublikası 
yaradıldı. Onun 
ərazisi cəmi 10 min kvadrat kilometr idi. 
Türkiyə hökuməti 
Cənubi Qafqazda 
kiçik və zəif Ermənistan dövləti yaratmaqla, "erməni məsələsini" 
birdəfəlik həll edəcəyinə 
və bununla da bölgədə daimi sülh yaranacağına ümid 
bəsləyirdi. Ermənilər isə onlara dövlət yaratmağa imkan verən Osmanlı və 
Azərbaycan türklərinə minnətdar olmaq əvəzinə, Ermənistan respublikasında 
yaşayan türk - müsəlman əhalisinin təhlükəsizliyini təmin edəcəyinə, onların öz 
ana dilində təhsil almasına, dini ibadətlərini sərbəst şəkildə yerinə yetirməsinə 
şərait yaradılacağına dair üzərlərinə götürdükləri öhdəliklərin heç birinə əməl 
etmədilər. 
Cümhuriyyət hökuməti bolşevik-daşnak güruhunun azğınlıq etdiyi 
Bakı şəhərinin gələcək taleyini təhlükə altında qoyan