Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin və digər ali məktəblərin müəllim və

İraq 
və Azərbaycan sultan və əmir Atabəy Şəmsəddin Eldənizin vaxtında 
əmin-amanlıqla sultanın əmirlərini yerinə yetirirdi. Arslan şahın yalnız 
adı hökmdar idi, Atabəy Eldənizin isə özü, 
Eldəniz əmrlər verir, iqta 
torpaqları paylayır, xəzinələri sərəncamında saxlayır, bunlan ölkənin istənilən 
yerinə köçürürdü. Sultan isə bu məsələlərdə onunla münaqişəyə girə bilmirdi. 
Atabəy Eldənizin idarə işlərindəki müstəqilliyindən, əmrlər verib istədiyi 
şəxslərə iqta paylamasından ürəyi sıxılan sultan anası və Eldənizin arvadı 
Möminə Xatına 
bununla bağlı şikayətlənəndə, anası ona belə söyləmişdi: “fikir 
vermə, bu adam öz həyatını təhlükəyə qoyaraq dəfələrlə amansız döyüşlərə 
atılmış,...sənin üçün sultan taxtını ələ gətirmək yolunda var - dövlətinin ən 
qiymətli hissəsini xərcləmiş, öz döyüşçülərinin çoxunu ölümə göndərmişdir. 
Səlcuqlardan yaşca səndən böyük olan 
74 

---

neçəsi dustaqxanalara salınıb və orada ömür - günlərini çürüdürlər...Sən isə 
Sultan taxtına oturmusan və o, iki oğlu ilə birlikdə sənə qulluq edərək qarşında 
durur, sənin düşmənlərinlə vuruşaraq rəqiblərini yox edir, sənin canın isə bütün 
bu işlərdən azaddır! Atabəy nə edirsə, nə alıb bağışlayırsa - bunun hamısı sənin 
dövlətini gücləndirmək və hakimiyyətini möhkəmləndirmək üçün edilir. Qoy 
onun hərəkətləri sənə kədər gətirməsin... Axı o sənin məmlükündür”. Sultan 
anasından belə sözlər eşidərkən sakitləşib susardı. 
Şəmsəddin Eldəniz 
Şirvanşahlığı 
da özündən asılı vəziyyətə salmaqla, 
demək olar ki, bütün Azərbaycan torpaqlarına nəzarət edirdi. Görkəmli alimimiz 
Ziya Bünyadovun yazdığına görə, Şəmsəddin Eldəniz 
Qafqaz dağlarından 
(Dərbənd keçidi) 
Kəngər 
(İran) körfəzinə qədər uzanan geniş bir ərazini öz 
hakimiyyəti altında birləşdirmişdi. “Tiflis qapılarından Məkrana qədər” çox 
geniş ərazilər: