Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin və digər ali məktəblərin müəllim və

§31.1905-1911- ci illərdə 
Cənubi Azərbaycanda azadlıq hərəkatı. Səttarxan 
Cənubi Azərbaycan Qacar - türk sülaləsi tərəfindən idarə olunan və 
Cənubi Qafqazda bəzən "İran" kimi tanınan dövlətin tərkibində idi. Qacar 
şahlarının yarıtmaz daxili siyasəti nəticəsində Cənubi Azərbaycanda kəndlilərin 
ağır istismara məruz qalması, ölkənin sərvətlərinin bir ovuc şəxsin əlində 
cəmləşməsi, iş yerlərinin azlığı şəraitində 300 min nəfərdən çox qan 
qardaşımızın Vətəndən didərgin düşərək Şimali Azərbaycana, Mərkəzi Asiyaya 
və Rusiyanın mərkəzi quberniyalarına iş dalınca - kəsbkarlığa getməsi, 
bütövlükdə ölkənin Rusiya və İngiltərənin yarımmüstəmləkəsinə çevrilməsi, 
əhalinin böyük hissəsinin yoxsulluq həddindən aşağı səviyyədə yaşaması 
nəticəsində sosial tarazlığın tamamilə pozulması 1905 - 1911-ci 
236 

---

illər inqilabının 
əsas səbəbləri hesab olunur. 1905- ci ildə əhalinin passiv 
mübarizə üsulu kimi qoşulduğu "bəstə oturmaq"la (oturaq etiraz forması: narazı 
əhali məscidlərdə, xarici konsulluqların qarşısında oturaraq oranı tərk 
etmirdilər) başlayan inqilabın əsas tələbləri bunlar idi: 1. Konstitusiya (məş- 
rutə) verilməsi; 2. Məclisin çağrılması; 3. Xarici məmurların və xarici kapitalın 
ölkədən çıxarılması. 
Qacarların paytaxtı Tehranla yanaşı, bütün Cənubi Azərbaycanı 
bürüyən inqilabi hərəkatda əhalinin aşağı zümrələri (fəhlələr, şəhər yoxsulları, 
sənətkarlar) ilə yanaşı, milli burjuaziyamn, ziyalıların, demokratik ruhlu 
ruhanilərin nümayəndələri də iştirak edirdilər. İnqilabi hərəkatın güclənməsi 
Müzəffərəddin Şah Qacarı 1906-cı il avqustun 5-də 
Konstitusiya 
haqqında və 
bunun ardınca 
Məclisə seçkilər haqqında fərman 
imzalamağa məcbur etdi. 
Cənubi Azərbaycandan olub, Bakıda işləyən inqilabçılann iştirakı ilə yaradılan