Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Baki 2012 2 uot 006
Yüklə 6,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İstehsal mərhələsi
- Layihələndirmənin və istehsalın birləşdirilmiş mərhələləri.
- Sınaqlar və sertifikatlaşdırma üzrə Avropa təşkilatı
- SSAT- ın əsas vəzfəsi
- Xüsusiləşdirilmiş komitələr
- Müqavilələri idarəetmə qrupları
- 18.2. MDB- də sertifikatlaşdırma
|
Layihələndirmə mərhələsində “Tipik
nümunənin yoxlanılması” modulu B təklif olunur. Sifarişçi səlahiyyətli orqana aşağıdakı sənədləri təqdim edir: məmulatın (tipin) nümunəsini, nümunəni şərh edən sənədləri, layihənin konsepsiyasını, çertyojları, komponentlərin sxemlərini, tam, yaxud qismən tətbiq olunan stan- dartla
rın siyahısını; hesabatların və ekspertizaların nəticələrini, sınaqların protokollarını. Sınaqların nəticələri müsbət olduqda səlahiyyətli orqan sifarişçiyə “AB” tipini təsdiq edən sertifikat verir. Sertifikat ekspertizanın nəticələrini, onun qanuniliyini, təsdiq olunmuş nümunənin eyniləşdirilməsi üçün verilənləri və digər məlumatları əks
480
etdirməlidir. Sertifikatlaşdırma üzrə digər orqanlar təcili olaraq verilmiş tipi təsdiq edən sertifikatın verilməsi haqqında məlumatlandırılır. Əgər sınaqların nəticələri mənfi olarsa, yaxud əvvəllər verilmiş “AB” sertifikatı ləğv olunarsa, onda sınaq orqanı bu barədə digər səlahiyyətli orqanları və ona bu səlahiyyətləri vermiş dö vlətləri məlumatlandırmağa borcludur. Edilmiş dəyişikliklər təhlü- kəsizlik tələblərinə uyğunsuzluğa gətirə bildiyi halda, təsdiq olunmuş nümunənin modifikasiyaları sınaqlardan keçməlidir. İstehsal mərhələsi üçün dörd modul təklif olunur. Modul S “ Məhsulun uyğunluğu haqqında istehsalçının deklarasiyası (variant 1)”. Istehsalçı bildirir ki, onların təqdim etdiyi məhsullar “AB” sertifikatı almış nümunəyə tam uyğundur. Istehsalçı məmulatı uy
ğunluq nişanı ilə bağlamada, onu müşayiət edən sənədlərdə, yaxud məmulatın özündə həkk etməklə markalaya bilər. Istehsalçı istehsalın bütün mərhələlərində keyfiyyətin sabitliyini təmin edən lazımi tədbirlərin görülməsinə və bütün məmulatların sertifikatlaşdırılmış tipə tam uyğunluğuna görə məsuliyyət daşıyır.
Məhsulun uyğunluğu haqqında istehsalçının deklarasiyası (variant 2)”. İstehsalçı üçün Modul S-də nəzərdə tutulmuş bütün öhdəliklərə uyğun olaraq bu modulda keyfiyyətin təmin edilməsi sisteminin istehsalatda təşkil edilməsi və ona AB-nin nəzarət xidməti tərəfindən nəzarətin vacibliyi nəzərdə tutulmuşdur. Sertifikat laşdırma üzrə səlahiyyətli orqan keyfiyyət sistemini 29000 seriyalı (İSO 9000) Avropa standartına uyğunluğu qiymətləndirir. Keyfiyyət sisteminə nəzarət istehsalçının sertifikatlaşdırma ( qiymətləndirmə) ilə bağlı öhdəlikləri yerinə yetirdiyinə arxayın olmaq üçün aparılır. Modul E “ Məhsulun uyğunluğu haqqında istehsalçının deklarasiyası (variant 3)” keyfiyyətin sabit səviyyəsini istehsalın bütün
mərhələlərində təmin etməyə və bütün məmulatların “ES” sertifikatında göstərilmiş tipə və həmçinin bu məmulatların direktivlərin tələblərinə uyğunluğuna nail olmağa borcludur. Istehsalçı səlahiyyətli orqanı seçir və o da bütün məmulatların key- fiy yətinin aşağıdakı prosedurlardan biri ilə uyğunluğunu yoxlayır. Yoxlamalar seçilmiş məmulatlar üçün aparılır. Birinci prosedur– məhsul statistik nəzarətə uğradılır: istehsalçı 481
məmulatlar partiyasını təqdim edir və hər partiyadan bir nümunə seçilmiş meyarlara uyğunluğa yoxlanılır. Əgər məmulatlar partiyası qeyri kondision, yəni şərtlərə uyğun olmayan kimi qəbul edilmişdir- sə, nəzarətedici orqan məhsulun təchizatının qarşısını alan tədbirlər görür.
Nümunə, tələblərinə uyğun hazırlandığı standartda nəzərdə tutulmuş, ekspertizaya və sınaqlara uğradılır. Qüsurlar üzə çıxdıqda nəzarətedici orqan lazımi tədbirlər görür.
Səlahiyyətli orqan tərəfindən yoxlama (variant 1)”. Səlahiyyətli orqan yoxlamaların nəticələrinə görə məmulatın “ES” tipli sertifikata və həmçinin Direktivlərin müvafiq tələblərinə uyğun- lu ğunu (yaxud uyğunsuzluğunu) təsdiq edir. Hər məmulat uyğunluq nişanı ilə markalanır, istehsalçıya isə uyğunluq sertifikatı verilir.
nişanı onu verən orqanın rəmzi ilə müşayiət olunur. Layihələndirmənin və istehsalın birləşdirilmiş mərhələləri. Bu
mərhələlərdə üç modul məsləhət görülür. Modul A. Uyğunluq haqqında istehsalçının deklarasiyası. Istehsalçı yazılı surətdə rəsmi olaraq bildirir ki, onların hazırladığı məmulat Direktivin tələblərini ödəyir və
nişanı ilə markalanır. Modul G. “AB”- də uyğunluğun yoxlanması (variant2). Ayrıca gö türülmüş məmulatın, yaxud kiçik seriyalı məhsulların yoxlanması üçün istifadə olunur. Səlahiyyətli orqan yoxlamanın nəticələrinə görə məmulatın uyğunluğunu təsdiq edir və
nişanı ilə markalamaq hüququ ilə uyğunluq sertifikatını verir. Hər bir məmulat standarta uyğun ekspertizaya və sınaqlara uğradılır. Səlahiyyətli orqana layihə üzrə bütün lazımi sənədlər təqdim olunur. Modul N. “ Layihənin və məhsulun uyğunluğu haqqında istehsalçının deklarasiyası”. Istehsalçı müəyyən tipin layihəsinin Direktivin tələblərinə uyğunluğunu və məhsulun verilmiş tipə uyğunluğunu rəsmi olaraq bildirir. Bundan başqa istehsalçı, AB xidmətləri tərəfindən nəzarətə götürülməli və keyfiyyətin təmin edilməsi sistemi mütləq tətbiq edilməlidir. Bütün modulların bir-birini tamamlamasına baxmayaraq, onlardan ayrı-ayrılıqda istifadə etmək olar. Modullu yaxınlaşma AB 482
çərçivəsində uyğunluğun təsdiq edilməsi sisteminin çevikliyini təmin edir. Belə yaxınlaşmadan milli sistemlərdə də istifadə etmək müm- kündür. Direktivlər müəyyən növ məhsullar üçün uyğunluğun qiymətləndirilməsinin alternativ üsullarından istifadə edilməsini mümkün
sayır. Məsələn: 93/42/AB direktivi dərman vasitələri üçün keyfiyyətin təmin edilməsi üsullarını və alternativ nəzarət növlərini müəyyən edir.
nişanı standarta uyğunluq haqqında şəhadət vermir, lakin ES Direktivinə uyğunluğunu təsdiq edir. Beləliklə,
nişanlı məhsul “əsas tələblərə” (təhlükəsizlik, ekoloji) cavab verir və AB- yə üzv ölkələrin bazarlarında sərbəst dövr edə bilir. “Köhnə” direktivlərdən fərqli olaraq “yeni” direktivlərdə Avropa standartlarına (Avronormalara) istinadlar vardır. Ona görə də ni
şanlı məhsul faktiki olaraq tamamilə standarta uyğun olur və bu uyğunluğun hər hansı bir sübuta ehtiyacı olmur. Avropalı istehsalçıya ixtiyari normativ sənədə uyğun məhsul buraxmaq hüququ verilmişdir. Lakin o,
məhsulun xarakteristikalarının AB tərəfindən qoyulan tələblərə tam uyğun olduğunu sübut etməlidir. Əgər istehsalçının buraxdığı məhsulun pa- rametrləri direktivdə gö stərilmiş standartın tələblərindən yüksəkdirsə, onda o, bunu məhsulu könüllü qaydada sınaqdan keçirməklə sübut etməlidir. Bu zaman keyfiyyətin yüksək olduğunu təsdiq edən nişandan istifadə mümkündür. Məsələn: belə hal üçün Finlandiyada Fi nişanı mövcuddur. Konkret olaraq AB Direktivində məhsulun təchizatçısının, yaxud
istehsalçısının istəyi ilə bir neçə (iki-üç) modulun tətbiq edilməsinin mümkünlüyü müəyyən olunmuşdur. Modulların izahından görünür ki,
uyğunluğun qiymətləndirilməsi prosedurları qarışıq xarakter daşıyır. Onlarda istehsalçının və sertifikatlaşdırma üzrə səlahiyyətli orqanın fəaliyyəti nəzərdə tutulur. Buna uyğun olaraq istehsalçının ərizə- deklarasiyasında və sertifikatlaşdırmanın atributları kimi sertifikatdan və uyğunluq nişanından istifadə edilir. Səlahiyyətli orqan üçüncü tərəf olduqda, modullar sertifikatlaşdırma proseduruna yaxın olur. Istehsalçının və səlahiyyətli orqanın fəaliyyətinin 483
uzlaşdırılması modullara nəinki qiymətləndirmə, həmçinin uyğun- luğu təmin edən üsul kimi baxmağa imkan verir.
uyğunluq nişanı, məhsulun ona aid olan yeni qaydalı direktivlərin bütün tələblərinə uyğun olduğunu təsdiq edən vahid və yeganə nişandır. Direktivlər, yaxud standartlar haqqında məlumat sınaq protokollarında və uyğunluq sertifikatlarında verilməlidir. Sertifikatlaşdırılmamış məhsuldan təyinatına görə istifadə edildikdə, istifadə edəndən müəyyən ehtiyat tədbirlərinin görülməsi tələb olunur. Direktiv belə vəziyyət üçün xüsusi xəbərdarlıq nişanı– “ Istehlakçı, ehtiyatlı ol” nişanını nəzərdə tutmuşdur. AB ö lkələri üçün vahid uyğunluq qiymətləndirilməsi sistemini tətbiq edərkən, milli sertifikatlaşdırma sistemlərinin bu sistemdə yeri, rolu
və prosedurların qarşılıqlı tanınması ilə bağlı bir sıra, heç də sadə olmayan problemləri meydana çıxmışdır. Bu problemlərin həlli yollarından biri xüsusi orqanın-Sınaqlar və sertifikatlaşdırma üzrə Avropa
təşkilatının (SSAT-EOIS) yaradılması olmuşdur. Sınaqlar və sertifikatlaşdırma üzrə Avropa təşkilatı. 1990- cı ildə qarşılıqlı anlaşma haqqında Memoranduma əsasən AB Komissiyası, azad ticarət üzrə Avropa assosiasiyasının (ATAA– EAST) Katibliyi və Standartlaşdırma üzrə Avropa Komitəsi (SAK– SEN), Elektrotexnikada standartlaşdırma üzrə Avropa Komitəsi (ESAK–SEHELEK)) tərəfindən sınaqlar və sertifikatlaşdırma üzrə Avropa
təşkilatı (SSAT–EONS) təsis edilmişdir. 1993-cü ildə SSAT asılı olmayan qeyri-ticarət Beynəlxalq assosiasiyası statusunu almışdır. SSAT-a,
fəaliyyətləri sertifikatlaşdırma və sınaqlarla bağlı olan uyğunluğun qiymətləndirilməsi üzrə 18 Avropa ölkəsinin və 8 Avropa təşkilatının milli komitələri daxildir. Bunlar informasiya texnikası üzrə Avropa
komitəsi (ITAK–ESITC), keyfiyyət sisteminin attestasiyası və sertifikatlaşdırılması üzrə Avropa komitəsi (KSASAK–EQS), laborato- ri yaların akkreditasiyası üzrə Qərbi Avropa təşkilatı (LAQAT– WELAC), AB
istehsalçılarının Məsləhətçi Şurası, ATAA istehlakçılarının Məsləhətçi Şurası, laboratoriyaların attestasiyası üzrə Avropa təşkilatı (LAAT–EUROLAB), kalibrləyici laboratoriyaların akkredita siyasının qarşılıqlı tanınması üzrə Qərbi Avropa təşkilatıdır (KLAQTQAT–WECC).
484
ın əsas vəzfəsi məhsulların və xidmətlərin sərbəst yerdəyişməsini, təmiz rəqabəti təmin etmək üçün uyğunluğun qiymətləndirilməsi ilə məşğul olan üzv ölkələrdə və Avropa təşkilatları arasında qarşılıqlı anlaşmanın və qarşılıqlı inamın bərqərar edilməsidir. SSAT-ın məqsədi elə bir mühitin yaradılmasıdır ki, burada maraqlı tərəflər üçün sınaqlardan, yaxud sertifikatlaşdırmadan keçmiş məhsulların, xidmətlərin və texnoloji proseslərin təkrar yoxlamalardan keçirilməsinə ehtiyac qalmasın. SSAT həm həqiqi, həm də assosiasiya olunmuş üzvlük nəzərdə tutur. Təşkilatın həqiqi üzvləri səsvermə hüququna malikdir. Həqiqi üzvlər milli və milli Avropa üzvlərinə bölünürlər. Milli üzv–AB-nin və ATAA-nın üzv ölkələrinin bütün maraqlı təşkilatlarını təmsil etməyə hüququ olan orqandır. Avropa üzvü–AB-nın və ATAA-nın beşdən az olmayaraq üzv ölkəsini birləşdirən və həmçinin sahələrarası maraqları əks etdirən ixtiyari qrupdur. Gəlirsiz işləyən ixtiyari Avropa təşkilatı, səsvermə hüququ olmadan, SSAT-ın assosiasiya olunmuş üzvü ola bilər. SSAT xarici əlaqələri (AB-nin üzvü olmayan ölkələrlə sınaqların və sertifikatlaşdırmanın nəticələrinin qarşılıqlı tanınması haqqında müqavilələrin bağlanması) yerinə yetirir və sahə komitələrinin qüvvələri ilə AB-nin daxilində EN 45000 seriyalı Avropa standart ları əsasında, uyğun müqavilələrin bağlanmasına kö- mək edir. Məhsulu xarici ölkələrə göndərənlər (ixrac edənlər) bilməlidirlər ki, Qərbi Avropa ölkələrinin bazarlarında 45000 seriyalı Avropa normalarının tələblərinə uyğun mərkəzlər tərəfindən verilmiş sertifikatlar ta nınır.
EN 45000 seriyalı yeddi Avropa standartı sınaqlara, sertifikatlaşdırmaya və sınaq mərkəzlərinin akkreditasiyasına aiddirlər. Onlarda sınaq laboratoriyalarının fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi (EN 45000 və EN 45002), sınaq laborato- riyalarının akkreditasiyası üzrə orqanların qiymətləndirilməsi (EN 45003) meyarla rı saxlanılır. EN 45011, EN 45012, EN 45013, EN 45014 standartları sertifikatlaşdırma orqanlarının, keyfiyyət sisteminin və heyətin sertifikatlaşdırılması üzrə orqanların işlərinə tələbləri əks etdirir. Bu standartda məhsulun standartın tələblərinə uy ğunluğu haqqında təchizatçının deklarasiya forması da verilir. Bu 485
standartların rəsmi olaraq milli standartlar kimi qəbul olunması, müxtəlif sertifikatlaşdırma və sınaq mərkəzlərinin sertifikatlaşdırma və sınaqlarının nəticələrinə yüksək inam səviyyəsinin yaranmasını mümkün edir. AB ö lkələrində hökumət səviyyəsində ancaq o mər- kəzlər tanınır ki, onlar öz fəaliyyətlərini 45000 seriyalı Avropa normalarına tam uyğun təşkil edir. SSAT strukturunda aşağıdakı qurumlar fəaliyyət göstərir: şura, xüsusiləşdirilmiş komitələr, sahə komitələri, müqavilələri idarə etmə qrupları, kömək üçün inzibati infrastruktur. Şura, uyğunluğun qiymətləndirilməsi üzrə fəaliyyəti əlaqələndirir, qiymətləndirmə prinsiplərinə və prosedurlarına yanaşmada aşkarlığı təmin edir, təşkilatın fəaliyyəti haqqında informasiyanı nəşr edir, sınaqların nəticələrinin qarşılıqlı tanınmasında, perspektivliliyin təyin edilməsində AB Komitəsinə kö mək edir və prosedurların düzgünlüyünə nəzarət edir. Şura aşağıda adı çəkilən 14 üzvdən ibarətdir: bir üzv təşkilatda olan dövlətlərin ümumi
maraqlarını təmsil edir; üç üzv–istehlakçı təşkilatlardan, həmkarlardan və Avropa Sənayesi Təşkilatından; bir üzv–hər xüsusi və sahə komitələrindən, AB Komissiyasından və standartlaşdırma üzrə hər Avropa Təşkilatından. Xüsusiləşdirilmiş komitələr qaydaları və prosedurları işləyir, onların yerinə yetirilməsinə nəzarət edir, öz ekspertlərinin qüvvələri ilə texniki ekspertizaları təşkil edir, sertifikatlaşdırma, sınaqlar, yaxud nəzarət üzrə qarşılıqlı tanınma haqqında müqavilə- lərin bağlanmasına kömək edir, məhsulun keyfiyyətinin idarə olunması sahəsində EN 29000 və sınaqlar sahəsində EN 45000 əsas Avropa standartlarının şərhi (interpretasiyası) və tətbiqi üzrə məsləhətlər verir və texniki kömək göstərir. Sahə komitələri, istehsalçılar, istehlakçılar və digərləri də daxil
olmaqla üzv
ö lkələrdən və maraqlı tərəflərin nümayəndələrindən təşkil olunurlar. Onların fəaliyyəti istehsalın müəyyən sahəsinin xüsusiyyətlərinə və tələbatlarına uyğun konkretləşdirilir. Ümumiyyətlə, sahə komitələri maraqlı tərəfləri lazımi informasiya ilə təmin etməlidir; qarşılıqlı tanınma haqqında, o cüm lədən beynəlxalq səviyyədə müqavilələrin bağlanması üzrə sahələrdə görülən işləri uzlaşdırmalıdırlar; AB-nin hüdudlarından 486
kənarda digər regionların və ölkələrin analoji təşkilatları ilə əlaqələr saxlamalıdırlar. Müqavilələri idarəetmə qrupları qarşılıqlı tanınma haqqında müqavilələrin bağlanması üçün qaydalar işləyir və onların yerinə yetirilməsinə nəzarət edir, milli sertifikatlaşdırma sistemlərinin fəaliyyətini müşahidə edir, şura, sahə və xüsusiləşdirilmiş komitələrlə daimi əlaqə saxlayır, onları öz işi və yaranmış ehtiyaclarla ( tələbatlarla) tanış edir.
Avropa
Komitəsinin (SAK–SEN) və elektrotexnikada standartlaşdırma üzrə Avropa Komitəsinin (ESAK–SENќLEK) imkanları ilə təmin olunur. Infrastrukturda əsas yeri informasiya ilə təmin etmək tutur. Standartlaşdırma üzrə vahid informasiya sis- temindən (SVIS–ISIS) AB-nin üzv ölkələrinin standartlaşdır-ma üzrə bütün təşkilatları istifadə edir. Sertifikatlaşdırma, sınaqlar və sınaq laboratoriyaları haqqında informasiyanı “Promoloq-Sertifikat” sistemi təqdim edir. Bu sistemə müəyyən normativ sənədlərə uyğunluğa sertifikatlaşdırılmış məhsullar, bu sənədlərin özləri, müəyyən növ məmulatlar üçün sertifikatlaşdırma sisteminin xüsusiy yətləri, konkret sertifikatlaşdırma sisteminin qaydaları və prosedurları, uyğunluq nişanları, konkret məmulatın analoqları, onu hazırlayanlara, təhlükə- sizlik
xarakteristikalarına, keyfiyyətə və s. aid ətraflı və geniş məlumatlar daxil edilmişdir. Nəzərdə tutulur ki, bu informasiya sisteminə, gələcəkdə, SVIS-in bir hissəsi kimi baxılacaqdır: Sertifikatlaşdırma sahəsində AB-nin siyasəti keyfiyyət üzrə siyasətlə uzlaşdırılır ki, onun da əsas müddəaları aşağıdakılardır. İnsanların sağlamlığını qorumaq, onların təhlükəsizliyini təmin etmək, ətraf mühiti qorumaq vacib olduğundan məhsulun əsas tələblərə uyğunluğu məcburi olmalıdır. Məcburi uyğunluğa, effektivliyin yüksəldilməsinə, rəqabətə davamlılığa və mükəmməlliyə nail olmağa yönəlmiş, idarəetmə metodlarını tətbiq etmək qeyri-məqbuldur. AB-nin keyfiyyət sahəsində siyasəti “üfiqi yaxınlaşma” prinsipi bazasında qurulur. Onun əsas mahiyyəti rəqabətə davamlılığı aşağı olan sahələri irəli “çəkmək” və üstünlük əldə etməklə orada mövqeləri möhkəmləndirməkdir. Bu, sənayenin
487
hər hansı bir sahəsində bütün qüvvələrin cəmləşdirilməsi ilə bağlı olmamalıdır. Bu konsepsiyanın əsas məqsədi Avropa İttifaqı vətəndaşlarının həyat səviyyəsinin yüksəldilməsidir. Keyfiyyətin idarə olunmasına belə yanaşma strateji idarə olunmaya yeni metodla yaxınlaşmanı tələb edir. Bu da keyfiyyətin ümumi
idarə olunması TQM (total dualite manegment) konsepsiyasına daha çox uyğundur. Xarici ölkələrdə TQM-ə keyfiyyətin idarə olunmasının daha yüksək pilləsi kimi baxılır. AB
keyfiyyət sahəsində siyasətin aşağıdakı əsas məqsədlərini təyin edir: • Avropa firmalarının daxili və xarici bazarlarda rəqabətə davamlılığının yüksəldilməsi; • vahid bazarın texniki əsasını təmin edən infrastrukturun inkişaf etdirilməsi; • təchizatçıların və istehlakçıların partnyorluğunun möh- kəmləndirilməsi; • əməyin keyfiyyətinin və effektivliyinin yüksəldilməsi; • Avropanın sənaye potensialının artırılması. Gö stərilən məqsədlər uyğunluğun qiymətləndirilməsi siyasəti ilə uzlaşır. Sertifikatlaşdırma praktikası isə öz növbəsində, keyfiyyət və rəqabətə davamlılıq sahəsində, AB-nin siyasətinin ümumi məqsədlərinə nail olmasına kömək edir. AB-
də sertifikatlaşdırma məhsulun keyfiyyətinin idarə olunması sferasına dərin nüfuz etmişdir. Faktiki olaraq, bütün Qərbi Avropa ö lkələri keyfiyyət sistemlərini İSO 9000 standartlarının uyğunluğuna sertifikatlaşdırmışdır və daha yüksək pilləyə–TQM-dən istifadəyə keçirmişdir. Bu da öz növbəsində keyfiyyətin idarə olunmasının strategiyası kimi qəbul edilmişdir.
də sertifikatlaşdırma
MDB məkanında sertifikatlaşdırma üzrə fəaliyyətin istiqamətini təyin edən əsas sənəd 1992-ci ildə imzalanmış Standartlaşdırma, metrologiya və sertifikatlaşdırma sahəsində razılaşdırılmış siyasətin aparılması haqqında” Müqavilədir. Müqavilənin sertifikatlaşdırmaya aid müddəaları əsasında birliyin
488
ö lkələri sertifikatlaşdırma sisteminin forma
laşdırılmasında, realizəsində və bu sahədə işlərin təşkilində tam sərbəstliyə malikdirlər. Onlar İSO/BEK-in Rəhbəredici sənədləri və bu sahədə yığılmış təcrübəni nəzərə almaqla milli sertifikatlaşdırma sistemlərini formalaşdırır. Rusiyanın ГОСТ R Sistemi daha çox beynəlxalq qaydalarla uzlaşdırıldığından MDB ölkələri sertifikatlaşdırma üzrə metodik sənədləri tərtib edərkən Rusiyanın qaydalarını əsas götürmüşdür. Müqaviləni imzalayan dövlətlər sertifikatlaşdırma üzrə orqanların, sınaq laboratoriyalarının sınaqlarının və sertifikatlaşdır- manın nəticələrinin, qarşılıqlı təchiz olunan məhsula sertifikatların və uyğunluq nişanlarının qarşılıqlı tanınması haqqında razılıq əldə etmişlər. Sonrakı qarşılıqlı tanınma üçün aşağıdakı akkreditasiya şərtləri də qəbul edilmişdir: milli sertifikatlaşdırma sistemində orqanların və laboratoriyaların akkreditasiyası; sınaq laboratoriyala- rının sınaqları dövlətlərarası standartlar əsasında aparmaq üçün praktiki təcrübəsinin olması; MDB ölkələrinin qoşulduğu və tanınma haqqında məsələləri həll edən, beynəlxalq sertifikatlaşdırma sistemlərində akkreditasiya. Beynəlxalq sertifikatlaşdırma sistemlərində tərəflər müstəqil iştirak edir. Müqavilə, tərəflərin beynəlxalq sertifikatlaşdırma sisteminin qaydalarından irəli gələn hüquq və vəzifələrinə toxunmur. Sertifikatlaşdırma sınaqları ixtiyari ölkənin akkreditasiya olunmuş laboratoriyasında aparıla bilər. Müqavilənin iştirakçısı olan ölkələrdə tanınmış beynəlxalq, dö vlətlərarası, yaxud milli standartlar sertifikatlaşdırmanın normativ bazası kimi qəbul edilmişdir. Müqaviləni imzalayan ölkələr qarşılıqlı təchizolunan məhsulun məcburi sertifikatlaşdırılmasının mərhələli tətbiq olunma qaydasını razılaşdırmaq, sınaqların nəticələrinin obyektivliyini və məhsulun sertifikatlaşdırılmasının nəticələrinin düzgünlüyünü təmin etmək barədə razılığa gəlmişlər. Məhsulu idxal edən ölkədə sertifikatlaşdırmanın tələblərinin gö zlənilmədiyi müəyyən olunduğu halda milli sertifikatlaşdırma orqanı öz ölkəsində sertifikatların tanınmasını saxlama səlahiyyətinə malikdir, bu barədə məhsulu ixrac edən ölkənin milli orqanına və
489
standart laşdırma, metrologiya və sertifikatlaşdırma üzrə Dövlət- lərarası Şuranın Texniki katibliyinə xəbər verməlidir. Sertifikatlaşdırma üzrə razılaşdırılmış siyasətin sonrakı inkişafı 1994-cü il üçün imzalanmış “Sertifikatlaşdırma üzrə işlərin aparılması və qarşılıqlı tanınması prinsipləri haqqında Müqavilə” sənədində öz əksini tapmışdır. Bu Müqavilənin əsas müddəaları aşağıdakıların tanınmasını təmin edir: • təsdiq olunmuş siyahıya uyğun olan və məcburi sertifikatlaşdırılmalı məhsullara və xidmətlərə sınaq protokollarını, sertifikatların və uyğunluq nişanlarının qarşılıqlı tanınması; milli sertifikat laşdırma sistemlərinin və onların verdikləri sertifikatların, müəyyən olunmuş prosedurların gözlənildiyi şərt daxilində qarşılıqlı tanınması; • Müqavilənin iştirakçısı olan ölkələrin ekspertlərinin fikirlərini (rəylərini, mülahizələrini) nəzərə almaqla standartlaşdırma, metrologiya və sertifikatlaşdırma üzrə milli orqanlar tərəfindən sertifi
katlaşdırma üzrə orqanların akkreditasiyası; • Müqavilənin iştirakçısı olan ölkələrin sertifikatlaşdırılmış məhsula inspeksion nəzarətin yerinə yetirilməsi hüququ; • MDB-
yə üzv ölkələrin heç də hamısı eyni səviyyədə qarşılıqlı tanınma haqqında çoxtərəfli müqavilələrin bağlanmasına hazır olmadığı üçün qərara alınmışdır ki, hələlik ikitərəfli müqavilələr bağlansın. Belə müqavilələr milli sertifikatlaşdırma orqanları səviyyəsində bağlanır.
Sertifikatlaşdırma sahəsində qarşılıqlı tanınma haqqında müqavilə aşağıdakıları təyin edir: • milli sertifikatlaşdırma sistemlərində akkreditasiya olunmuş sertifikatlaşdırma orqanlarının və sınaq laboratoriya-larının qarşılıqlı tanınması şərtlərinin və prosedurlarının konkret müddətlərini; • qarşılıqlı tanınma haqqında Müqavilə çərçivəsində göndə- rilən məhsulun təhlükəsizliyinin təsdiq olunması qaydasını, istehsalçının və sertifikatı verən orqanın ixrac olunan məhsulun təhlükəsizliyinə cavabdehliyini. İxrac edən ölkənin sertifikatını məh- sulu
qəbul edən tərəf, xarici sertifikatların tanınması üçün nəzərdə tutulmuş qaydada tanıyır. MDB məkanında sertifikatlaşdırmanın inkişafı istiqamə-tində 490
mütərəqqi addım, Müqavilənin iştirakçısı olan ölkələr üçün, standartlaşdırma, metrologiya və sertifikatlaşdırma üzrə vahid tələbləri müəyyən edən normativ sənədlərin qəbul edilməsi olmuşdur. Bunlar, həmcins qrup məhsulların sertifikatlaşdırılması qayda
sını və bir sıra xidmət növlərini müəyyən edən, dövlətlərarası normativ sənədlərdir. Dö vlətlərarası Şuranın qəbul etdiyi qərarlar arasında bütün iştirakçı ölkələr üçün laboratoriyaların akkreditasiyası üzrə Avropa təşkilatına oxşar akkreditasiya üzrə Avropa - Asiya regional təşkilatı (EAL) haq qında razılıq mühüm əhəmiyyətə malikdir. Sertifikatlaşdırmanın təşkilində Dövlətlərarası Şura tərəfindən ö lçmə vasitələrinin sertifikatlaşdırılması haqqında Əsasnamənin qəbul edilməsini də irəliləyiş saymaq olar. Əsasnamədə deyilir « Müqavilənin iştirakçısı olan ölkədən ölçmə vasitələrinin idxalına ( ixracına) maraqlı olan təşkilat öz milli orqanı vasitəsilə ixrac (idxal) edən ölkənin milli orqanına sertifikat və yoxlama metodikası ilə birlikdə istismar sənədlərini təqdim edir». Bu vəziyyət qarşılıqlı təchiz olunan məhsulun sınaqlarının nəticələrinin iştirakçılar tərəfindən tanınması üçün prinsipial əhəmiyyətə malikdir. Standartlaşdırma, metrologiya və sertifikatlaşdırma üzrə Dö vlətlərarası Şura daimi fəaliyyətdə olan texniki katibliyin və bir neçə işçi qrupun işinə rəhbərlik edir. Onların arasında aşağıdakı qrupları göstərmək olar: standartlaşdırma, vaxtın və tezliyin vahidliyinin təmini, texniki-iqtisadi və sosial informasiyanın sinifləşdirilməsi və kodlaşdırılması, standart nümunələr və s. üzrə qruplar. Dö vlətlərarası Şuranın fəaliyyətində aşağıdakıları əsas nailiyyət saymaq olar: • keçmiş SSRİ-nin normativ sənədlərinin, bütün fondlarının və etalonlar bazasının saxlanılması. Bu MDB çərçivəsində standartlaşdırmanın və metrologiyanın təkmilləşdirilməsi üzrə dö vlətlərarası proqramların işlənməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir; • MDB-
yə üzv ölkələrin standartlaşdırma, metrologiya və sertifikatlaşdırma üzrə milli qanunlarının harmonikləşdirilməsi; • standartlaşdırma, metrologiya və
sertifikat laşdırma 491
sahələrində, ümumi iqtisadi məkanın və istehsal sferasında inteqrasiyanın möhkəmləndirilməsinə kömək edən, dövlətlərarası və sahələrarası müqavilələrin hazırlanması. Sertifikatlaşdırmada əsas istiqamət qarşılıqlı təchiz olunan məhsulun təhlükəsizliyinin təmin edilməsidir. Bu da milli sertifikatlaşdırma sistemlərinin qarşılıqlı tanınması ilə bağlıdır. Bu sahədə çətinlik təşkilatın inkişafının MDB-nin üzv ölkələrində sertifikatlaşdırma praktikasının eyni səviyyədə olmamasıdır. Bu problemin həlli həmcins məhsulun sertifikatlaşdırılmasının dövlətlər- arası sistemlərinin yaradılmasına imkan verəcəkdir. Milli sertifikatlaşdırma sistemləri təşkilati və metodik planda təkmilləşməkdə davam edir. |