Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

Etiopatogenez. Törədici – Borrelia növündən olan spiroxetlər – 
B.burgdorferi – mikroerofil, qram mənfi bakteriyalar, anilin boyası ilə asan boyanır 
və bununla morfoloji oxşar olan treponemlərdən fərqlənir. Bütün Borrelia burgdorferi 
sensu lato kompleksindən insan üçün üç tip patogendir: B.burgdorferi, B.afzelli, B.ga-
rinii. Borreliozlu xəstələrdə xəstəliyin klinik əlamətlərinin fərqi borrelilərin üç tipinin 
müxtəlif antigen strukturları ilə izah edilir. Hesab edilir ki, B.burgdorferi artritlər, B.af-
zelli sinir sisteminin və B.garinii dəri örtüyünün zədələnməsi ilə daha çox assosiasiya 
olunur. Gənənin dişlədiyi yerdə borrelialar çoxalır və təzahürlər (miqrasiya edən eri-
tema, bəzən limfositoma) yaratmaqla dəridə yayılır. Gənə dişlədikdən 4-5 həftə sonra 

---

311
dəri çəpəri əldə edir, borrelilər qan və limfatik damarlarla 
yoluxmuş orqanizmdə yayılaraq (borrelioz septisemiya) 
müxtəlif orqan və sistemlərini zədələyir, sinir ucları və si-
nir kələfləri üzrə yayılaraq periferik sinir sistemini zədələ-
yir, hematoensefalitik xətdən keçərək mərkəzi sinir siste-
mini zədələyir. Borrelioz septisemiyaları zamanı xəstənin 
orqanizminin borrelilərə qarşı reaktivliyi dəyişir. Toxuma-
lar onların daxil olmasına qarşı reaktiv proliferatlarla ca-
vab verir və spontan reqress edərək sonradan residivləşmə 
xüsusiyyəti kəsb edir. Laym xəstəliyinin sonrakı gedişi 
borrelilərin persistentliyi və xəstənin orqanizminin borre-
lilərə qarşı reaktivliyinin yeni dəyişiklikləri ilə əlaqəlidir. 
Onun toxumaları persistensiya edən borrelilərin aktivliyinə 
qarşı destruksiya və atrofiya ilə nəticələnən (xroniki atrofik 
akrodermatit) Artyus fenomeni tipi üzrə reaksiya ilə cavab 
verir. Yoluxmadan 3-4 həftə (IgM) və 4-6 həftə (IgG) sonra 
antitellər əmələ gəlməklə immun cavab qeyd olunur.
Borreliozun gedişində inkubasiya dövründən sonra 
aşağıdakı klinik əlamətlərlə xarakterizə olunan 3 mərhələ 
ayırd edilir:
I mərhələ - orta hesabla 4-5 həftədən 1 ilə qədər davam edir.
II mərhələ - orta hesabla 6 aydan 12 aya kimi davam edir, borrelioz septisemiya ilə 
əsaslanır, residiv gedişlə xarakterizə olunur. 
III mərhələ - qeyri-müəyyən uzun müddət davam edir, bir neçə aydan 10 ilə və daha 
çox davam edir, borrelinin persistensiya etməsi ilə assosiasiya olunur və geri dönməyən 
dəyişikliklərlə xarakterizə olunur.