Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı
Yüklə 18,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ziyilli vərəm sin. anatom ziyili (Tuberculosis verrucosa).
Ən çox kişilərdə təsadüf edilir. Müəyyən dərəcədə peşə xəstəliklərinə aid edilir, belə ki, patoloqoanatomlarda, sallaqxana işçilərində, xəstə heyvanlarla təmasda olan baytarlarda ziyilli vərəm diaqno- zu qoyulyr. İnfeksiyanın keçmə yolu - ekzogendir. Lokalizasiya - əl və ayaq barmaqları, əl, ayaq, diz oynaqları, bəzən bud, sağrı. Səpgi elementləri və onların təkamülü- düyüncüklər (qabarcıqlar) ağrısız, qırmı- zımtıl-göy rəngli, ziyilli səthi, ensiz eritematoz haşiyə ilə əhatə olunmuşdur. Düyüncük- lər (qabarcıqlar) birləşərək, dairəvi və ya polisiklik şəkildə, qəhvəyi-göy rəngdə, bərk konsistensiyalı, mərkəzində çatlar, şırımlar, buynuz təbəqələri olan, kəskin sərhədli zi- yilli ocaqlar əmələ gətirir. Periferiyaya doğru - sağlam dəri ilə sərhəddə hamar, infiltrat- laşmış, göyümtül-qırmızı val və eritematoz göyümtül haşiyə müşahidə olunur. Sağalma prosesində ağ və ya qeyri-bərabər piqmentləşmiş atrofik çapıq yaranır. Tuberkulin sınağı müsbət olur. Miliar-xoralı vərəm (Tuberculosis miliaris ulcerosa). Ən çox kişilərdə təsadüf edilir. Yüksək yoluxuculuğuna görə fərqlənir. İnfeksiyanın keçmə yolu – autoinokulyasiyadır. Lokalizasiya – təbii dəliklərin selikli qişası və onları əhatə edən dəri. Səpgi elementləri və onların təkamü- lü- düyüncüklər (qabarcıqlar), sancaq başı böyüklükdə, çəhrayı və ya açıq-qırmızı rənglidir, tez parçalanan səthi, kiçik ölçülü, yumşaq girintili-çıxıntılı kənarlı, seroz-i- rinli ifrazatlı və qeyri-hamar dənəcikli dibi olan, sarımtıl nekrotik qabarcıqlarla örtül- müş, dairəvi formalı xoralar yaranır - “Trel dənələri”. Xoralar birləşərək naxışabənzər kənarları olan geniş xoralı səth əmələ gəti- Şək.8.8.Vərəm qurdeşənəyi (şişəbənzər forma) 126 rir. Sağalma prosesində zərif atrofik capıqlar yaranır. Regionar limfadenit qeyd olunur. Tuberkulin sınağı çox vaxt mənfi olur. Papulonekrotik vərəm (Tuberculo- sis papulonecrotica). Daha çox 25-35 yaşlarında olan qadınlarda rast gəlinir. Lokalizasiya - ətrafların açıcı səth- ləri, ən çox oynaq və sağrı nahiyəsi Səpgi elementləri və onların tə- kamülü- düyüncüklər (qabarcıqlar), izolə olunmuş, yarımkürəşəkilli for- mada, solğun qırmızı rəngli, 2-5 mm diametrli, bərk konsistensiyalı, ağrı- sız, hamar səthli olur. Qabarcıqların mərkəzində psevdopustula – nekroz yaranır. Nekrotik kütlələr quruyaraq möhkəm birləşmiş qartmaq əmələ gə- tirir, qopartdıqda kraterəbənzər xora yaranır, ağımtıl daxilə basılmış və ya periferiya üzrə piqment halqası olan, hamar “möhürlənmiş” çapıqla reqres edir. Adi klinik şəkildən fərqlənmələr də ola bilər ki, bu aşağıdakı təzahürlərlə özünü göstərir. • sonradan çapıqsız reqres ilə nəticələnən mərkəzi nekrozun olma- ması • eksudativ komponentin nəzərə çarpması ilə, sızanaq səpgi tipinə görə pustulizasiya • indurativ eritemanın keçid formasına bənzər, daha böyük və dərin yerləşən düyüncüklər (qabarciqlar) Tuberkulin sınağı müsbət olur. İndurativ vərəm sin. Bazenin indu- rativ eriteması (Tuberculosis indurati- va). Daha çox qadınlarda rast gəlinir. Lokalizasiya – baldırlar, bud, bəzən yuxarı ətraflar, qarın. Səpgi elementləri və onların təkamülü- düyünlər, çox vaxt tək-tək, simmetrik, dərin yerləşmiş, təcrid edilmiş, azacıq ağrılı, bərk elastik konsistensiyalı, dairəvi və ya oval formalı, 1-5sm ölçülü olurlar. Düyün üzərində dəri əvvəlcə dəyişilməmiş, inkişaf etdikcə Şək.8.9.Vərəm qurdeşənəyi (xoralı forma) Şək.8.10.Vərəm qurdeşənəyi (lupus carcinoma) Şək.8.11.Vərəm qurdeşənəyi (lupus carcinoma) 127 qırmızımtıl-göy rəngli, düyünlərlə birləş- miş olur. Düyünlərin sağalma prosesində piqmentasiyası qalır və ya müxtəlif dərə- cədə nəzərə çarpan atrofik çapıqlar qeyd olunur. Bir sıra hallarda düyünlər dairəvi və ya oval formalı, möhkəm, bərk, kəskin gi- rintili-çıxıntılı kənarlı, dibində sarımtıl-ya- şıl ərp olan, kənarları piqmentasiyalı hamar atrofik çapıqla nəticələnən dərin olmayan xoralar (Hetçinson tip) əmələ gəldikdən sonra sağalır. Tuberkulin sınağı çox vaxt müsbət olur. Lixenoid vərəmi sin. skrofulyozluların dəmrovu (Tuberculosis lichenoides sin. lichen scrophulosorum). Ən çox zəif uşaqlarda və yeniyetmələrdə rast gəlinir. Lokalizasiya – bədən, əksər hal- larda yan səthlərdə, bəzən ətraflarda, üzdə. Səpgi elementləri və onların tə- kamülü - miliar düyüncüklər (qa- barcıqlar), lixenoid, follikulyar, pe- rifollikulyar, simmetrik, yumşaq konsistensiyalı, sarımtıl-qəhvəyi və ya normal dəri rəngində, çox vaxt mərkə- zində buynuz qatı və ya zərif tüklər olur. Düyüncüklərin forması müxtəlif olur: konusşəkilli, dairəvi, yastı, bəzən poliqonal. Qruplaşma və sıx yerləşmə nəticəsində oval və ya halqavari zədə ocaqları əmələ gəlir. Xəstəlik, adətən izsiz sağalır, bəzən isə səthi atrofik çapıqlar qalır. Tuberkulin sınağı müsbət olur. Şək.8.12.Kollikvativ vərəm Şək.8.13.Ziyilli dəri vərəmi Şək.8.14.Miliar-xoralı dəri vərəm 128 Üzün disseminə olunmuş miliar vərəmi (Tuberculosis miliaris dissemi- natus faciei). Ən çox gənc yaşlarında rast gəlinir. Lokalizasiya – yalnız üzdə. Səpgi elementləri və onların tə- kamülü- mərkəzində pustula olan düyüncüklər (qabarcıqlar), izolə olu- muş, miliar, sarımtıl-qırmızı və ya qırmızımtıl-qəhvəyi rəngdə, yarım- kürə şəkilli, yumşaq konsistensiyalı, ağrısızdır, diaskopiya zamanı “alma jelesi” simptomu müsbət olur. Sağal- ma prosesində atrofik çapıq qalır. Tu- berkulin sınağı zəif müsbət, çox vaxt mənfi olur. Xəstəliyin bir növü olan Levandovskinin rozaseayabənzər tu- berkuloid - dərinin rozaseayabənzər dəyişiklikləri fonunda, üzün disse- minə olunmuş miliar vərəminin klinik təzahürləri ilə xarakterizə olunur (eri- tema, teleangiektaziya). Yaddaş! Vərəmin profilaktikası üçün əha- linin vaksinasiyası attenləşmiş M.tu- berculosis ştamdan olan canlı vərəmə- leyhinə vaksina (BCG- Bacille de Calmette et de Guerin) ilə aparılır. BCG ilə vaksinasiya orqanizmin aktiv immunizasiya yolu ilə vərəmə qarşı rezistentliyini artırmağa kömək edir. BCG vaksininin dozası (birpeyvəndlik doza) – 0,1 ml durulaşdırılmış vak- sindir. BCG vaksin yeridildikdən təx- minən 2 ay sonra immunitet başlayır. Yerli peyvənd reaksiyaları, adətən vaksinasiya olunmuş şəxslərdə 3-4 həftədə, revaksinasiya olunanlarda isə peyvəndin 1 həftəsində kiçik çəhrayı infiltrat, düyüncük, pustula, 2-12 mm diametr- li xora şəklində başlayır. Yerli peyvənd reaksiyalarının geriyə inkişafı vaksinasiya və revaksinasiya olunmuş şəxslərdə, adətən 2-4 ay ərzində baş verir. Reaksiya yerində 2-10mm ölçüdə, səthi çapıq qalır ki, bu da immungenez prosesinin bitməsini və orqaniz- min immunloji dəyişikliklərin başlanmasını göstərir. Şək.8.15.Papulonekrotik dəri vərəmi Şək.8.16.İndurativ dəri vərəmi (Hetçinson tipi 129 Dəri vərəmi diaqnozu anamnezə, xəstəliyin klinik və patomorfoloji şəklinə, Mantu sınağının nəticələ- rinə əsasən qoyulur. PZR zədələnmiş toxumalarda M.tuberculosis DNT-nin identifikasiyasını təyin etməyə imkan verir. Şək.8.17.Lixenoid dəri vərəmi Şək.8.18. Üzün disseminə olunmuş miliar vərəmi |