Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

Differensial diaqnoz 
Urtikar dəyişikliklər, seropapula və vezikulyar əlamətlər də daxil olan klinik şəklin 
rəngarəngliyinə görə su çiçəyi ilə differensiasiya etmək lazımdır. Su çiçəyində başın tük-
lü hissəsində dəyişikliklər, ağızın selikli qişasının zədələnməsi, qızdırma və orqanizmin 
ümumi vəziyyətinin dəyişməsi baş verir. Şübhəli hallarda elektron mikroskopiyasından 
istifadə edilir. Belə ki, qovuqcuğun möhtəviyyatında virusu aşkar etmək üçün neqativ 
kontrast üsulundan və ya qovuqcuğun dibindən götürülən materialdan düzəldilən yax-
mada ballonlaşdırıcı degenerasiyaya uğramış epitel hüceyrələri aşkar edilir (Tsank testi).
Qoturluqda lokalizasiya və qaşınma fərqli olur (gecə vaxtı). Burada diaqnozun qo-
yulmasında əsas rolu gənənin aşkar edilməsi oynayır.
Yağışlı yay aylarında trombidiozu da istisna etmək lazımdır. Bu vaxt dəri paltarların 
bədənə daha çox toxunduğu yerlərdə (kəmərin və ya qayışın altinda) zədələnir.
Müalicə
Daxilə antihistamin preparatlar təyin edilir. Xaricə talk və ya sink losyonu, bəzən 
5%-li polidokanolom, (tezit) yayda isə çox durulaşdırılmış sirkə turşusu ilə silmək və ya 
0.5 %- li vioformla sinkin spirtdə losyondan istifadə etmək lazımdır. Antihistamin jele
də effektli olur (fenistil, soventol, sistral, tavegil). Uşağın gigiyenasına fikir vermək, 
tez-tez paltarlarını dəyişmək və otağı dezinfeksiya etmək lazımdır. 
Sadə yarımkəskin pruriqo 
Sinonimi: yarımkəskin pruriqo, yarımkəskin qaşınma, pruriqo simplex subakuta, ur-
ticaria papulosa chronica, pruriqo simplex acuta et subacuta adultorum, strophulus adul-
torum, lichen Vidal urticatus. Bu, kəskin və ya xroniki gedişli, anamnezində tutmaşə-
killi qaşınmaları olan, polietioloji genezə malik iltihabi dermatozdur. Xəstələrin 2/3 -si 
qadınlardır ki, onlar da 20- 30 yaşda daha sonra isə menopauza yaşında xəstələnirlər. 
Kişilər isə daha çox 50 yaşdan sonra xəstələnirlər.
Etiologiya
Sadə kəskin pruriqodan fərqli olaraq burada epizoonozlar səbəb kimi rol oynamır. 
Bəzən müxtəlif qaşınmalara qarşı psixi (nevrotik) dəyişikliklər optifiskal hiporeaktivliyə 
meylli olur. Atopiyanı da nəzərdən qaçırmaq olmaz.

---

271
Patogenez 
Burada söhbət müəyyən adamlarda polietioloji allergik reaksiya üsulundan gedir. 
Bu mənada övrə ilə prinsipial ümumi oxşarlıqları var. Bəzi müəlliflər ilkin səpgilərin 
follikulyar yerləşmiş olduğunu (tük follikulu epitelisinin intra və perifollikulyar mono-
nuklear tipli spongiozu ilə müşahidə olunan infiltrat) qeyd edirlər.
Sadə yarımkəskin və sadə xroniki pruriqonun əmələ gəlməsi və persistensiyasına
müxtəlif faktorlar təsir edir. Hormonal pozğunluqlar (kontraseptivlər, gestagenlərə qarşı 
allergiya,kişilərdə androgen çatışmamazlığı,pasiyentlərdə ikincili hiperparatireoidizm, 
xroniki hemodializdə olanlar); mədə- bağırsaq traktı pozğunluqları ( mədə turşuluğu-
nun kəskin azalması, hipoxlorhidriya, axlorhidriya, xroniki qastrit, mədə və 12 barmaq 
bağırsaq xorası, bağırsaq kandidozu) ;ocaqlı infeksiyalar, qaraciyər funksiyasının po-
zulması (infeksion hepatit); qurd invaziyası; ginekoloji pozğunluqlar (predmenstrual 
mastalgiya, polimenoreya, yumurtalıqların kistası, uşaqlığln selikli qişasının vəzi- kis-
toz hiperplaziyası, hiperestrogenemiya, menstrual siklin pozulması). Patogenetik olaraq 
allergik əlamətlər, xüsusən kombinə olunmuş allergik reaksiyalar, hansılar ki, sürətli 
allergiya tipi ilə (Coombs və Gell- ə görə 1ci tip reaksiya) başlayır, əvvəlcə urtikar görü-
nüşə, sonra isə urtikar ocağın hüceyrə infiltrasiyalı 4-cü tip reaksiyası kimi davam edir.