Dərsliyə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 21 aprel 2003-cü il tarixli 305 saylı əmri ilə qrif verilmişdir

1) gömrük nəzarəti altındakı malların daşınması gömrük daşıyıcısı  tərəfindən həyata keçirilə 
bilmədikdə;  
2)  əgər gömrük orqanı  tərəfindən sərhəd müvəqqəti saxlanc anbarlarında mallara baxış 
keçirilməsi barədə qərar qəbul edilmişsə;  

50 
 
3) gömrük qanunvericiliyinə riayət edilməsinin təmin edilməsi digər üsullarla mümkün olmursa.  
Gömrük müşayiəti, malların gömrük nəzarəti altında daşınması qaydaları  nəzərə alınmaqla həyata 
keçirilməlidir.  
 
 

51 
 
Mövzu 7.  
Gömrük rejimləri 
 
7.1. Malların istifadəsini nəzərdə tutan rejimlər  
Mal və  nəqliyyat vasitələrinin Azərbaycan Respublikasının gömrük sərhədindən keçirilməsi bəyan 
edilən gömrük rejiminin tələblərinə uyğun olaraq icra edilməlidir.  
Gömrük rejimi - xarici iqtisadi əlaqələrin inkişafına dövlət təsirinin həyata keçirildiyi gömrük 
tənzimlənməsi vasitələrinin kompleks şəkildə kömək edən xüsusi tədbirlər sistemi və metodlarının 
məcmusudur. Deməli, gömrük rejimi gömrük məqsədləri üçün gömrük sərhədindən keçirilən mal və 
nəqliyyat vasitələrinin statusunu təyin edən qaydaların məcmusudur.  
 Gömrük rejimi gömrük qanunvericiliyinin əsas kateqoriyalarından biridir və  aşağıdakıları müəyyən 
edir:  
a) keçirilməsi məqsədindən asılı olmayaraq, malların konkret yerdəyişmə qaydasını;  
b) gömrük ərazisində  və ondan kənarda malların yerləşdirilməsi və onlardan istifadənin 
mümkünlüyü şərtlərini;  
c) gömrük qanunvericiliyinə görə mallardan istifadə  və onların üzərində  sərəncam vermək 
səlahiyyəti olan şəxslərin (belə şəxslərə «benefisiar» deyirlər) hüquq və vəzifələrini;  
ç) mal və nəqliyyat vasitələrinə və şəxslərin hüquqi statusuna tələbləri;  
Gömrük Məcəlləsinə görə, gömrük tənzimlənməsi məqsədi ilə aşağıdakı 15 gömrük rejimi növü tətbiq 
olunur;  
1. sərbəst dövriyyə üçün buraxılış; 
2. təkrar idxal;  
3. tranzit;  
4. gömrük anbarı;  
5. rüsumsuz ticarət mağazası;  
6. gömrük ərazisində emal;  
7. gömrük nəzarəti altında emal;  
8. müvəqqəti idxal (ixrac);  
9. sərbəst gömrük zonası;  
10. gömrük ərazisindən kənarda emal;  
12. ixrac;  
13. təkrar ixrac; 
14. məhv etmə;  
15. dövlətin xeyrinə maldan imtina.  
Ümumi təsərrüfat fəaliyyətində gömrük rejimlərinin roluna və yerinə görə,  şərti olaraq onları iki əsas 
qrupa bölmək olar:  
1. tənzimləmə üsulları  və gömrük vasitələrinin tam həcmdə  tətbiq edildiyi ümumi xarakterli 
rejimlər;  
2. tənzimlənmənin gömrük-hüquq normalarından daha çevik istifadə edilməsi ilə fərqlənən və bir 
növ onların xarici iqtisadi fəaliyyət iştirakçılarının tələblərinə uyğunlaşdırılmasının nəticəsi kimi 
səciyyələnən gömrük rejimləri.  
Birinci qrupa daxil olan rejimlər iqtisadiyyat baxımından nisbətən müstəqil və bitmiş kommersiya 
əməliyyatları kimi fəaliyyət göstərir (sərbəst dövriyyə üçün buraxılış, ixrac və təkrar ixrac).  
İkinci qrupa daxil olan gömrük rejimləri (rüsumsuz ticarət mağazası, sərbəst anbar, sərbəst gömrük 
zonası, tranzit, gömrük anbarı  və yerdə qalan digər gömrük rejimləri) lazımi iqtisadi mənfəət 
müəyyənləşdirməklə malların yalnız ciddi müəyyən edilmiş məqsədlərlə istifadəsinə yol verir. Belə rejimlərin 
tətbiqinə yalnız nəzərdə tutulmuş əməliyyatların keçirilməsinin iqtisadi əsasları olduqda icazə verilir. Beləliklə, 
gömrük rejimlərinin tətbiqinə icazə verilməsi məqsədli və fərdiləşdirilmiş xarakter daşıyır.  
Gömrük rejimlərinin istifadəsinin hüquqi mexanizmi gömrük orqanlarına obyektiv olaraq kifayət qədər 
səlahiyyət verilməsini nəzərdə tutur. Bu ilk növbədə öz əksini gömrük orqanı tərəfindən konkret malın müəyyən 
edilmiş gömrük rejimi altında yerləşdirilməsi barədə  qərar verilməsində tapır. Yəni gömrük orqanı  hər bir 
konkret halda xarici iqtisadi fəaliyyətin dövlət tənzimlənməsinin ümumi konsepsiyası baxımından bu 
əməliyyatın mümkünlüyü və  məqsədəuyğunluğu nəzərə alınmaqla arzu edilən gömrük rejiminə icazə 
verilməsinə və ya icazə verilməsindən imtina edilməsinə qərar verir.  
İqtisadi gömrük rejimləri, onların benifisiarlarına qabaqcadan müəyyən edilmiş, gömrük rüsum və 
vergilərindən tam və ya qismən azad edilməsi (və ya əvvəl ödənilmişlərin qaytarılması), iqtisadi siyasət 
tədbirlərinin tətbiqi (miqdar məhdudiyyətləri və  XİF-in digər qeyri-tarif tənzimləmə vasitələri) kimi iqtisadi 
güzəşt və üstünlüklər verir. 

52 
 
İqtisadi gömrük rejimlərini şərti olaraq 3 qrupda birləşdirmək olar: 
1) bilavasitə ticarət məqsədi daşıyan rejimlər (gömrük anbarı, rüsumsuz ticarət mağazası); 
2) sənaye məqsədli gömrük rejimlər (emal rejimləri); 
3) beynəlxalq daşımalar məqsədi daşıyan rejimlər (tranzit).  
İqtisadi gömrük rejimləri altında yerləşdirilən mallardan istifadənin məqsədləri və  təyinatından asılı 
olaraq, aşağıdakı qruplara ayırmaq olar: 
a) malların istifadəsini nəzərdə tutan rejimlər (müvəqqəti idxal və ixrac) - bu rejimdə  məhdud 
nomenklaturalı mallar öz təyinatı üzrə istifadə edilə bilər, bu zaman müvəqqəti aparılan və ya gətirilən 
malların istifadəsi onların işlənməsini və emalını istisna edir və  təbii itgilərdən başqa malların mövcud 
halının digər formalarda dəyişdirilməsinə gətirib çıxarmamalıdır.  
b) anbarlaşma rejimləri (gömrük anbarı, sərbəst anbar) - bu rejimlərdə mallar istifadə edilmədən 
(saxlanmanı  təmin edir əməliyyatlardan - yenidən qablaşdırma, növlərə ayırma və s.), başqa gömrük 
təyinatı alana qədər dəyişilməz halda saxlanılır;  
c) emal rejimləri (gömrük ərazisində emal, gömrük nəzarəti altında emal, gömrük ərazisindən 
kənarda emal) - bu rejimlərdə mallardan əvvəlcədən müəyyən edilmiş  şərtlər və  tələblər daxilində o, 
malların mövcud halının tam və ya qismən dəyişdirilməsi məqsədilə  işlənilməsi və emal edilməsi üçün 
bəzi əməliyyatlardan istifadə oluna bilər.  
Gömrük rejimlərinin belə  təsnifatf ilk öncə gömrük tənzimlənmə mexanizmində  və onların hüquqi 
reqlamentləşdirilməsindəki müxtəlif aspektlərində - gömrük rejimlərinin seçilməsi və  dəyişdirilməsi, gömrük 
nəzarətinin və gömrük rəsmiləşdirilməsinin xüsusiyyətləri, mallar və  nəqliyyat vasitələrinin gömrük 
sərhədindən keçirilmə yeri və vaxtı, gömrük sərhədindən keçirilən mal və  nəqliyyat vasitələrindən istifadə 
edilməsi və onlar üzərində sərəncam verilməsi aspektlərində rolunun aydınlaşdırılması üçün təcrübi əhəmiyyət 
daşıyır. 
 
7.1.1. Müvəqqəti idxal (ixrac) rejimi  
 
Müvəqqəti idxal (ixrac) rejimi elə tələblər müəyyən edir ki, onlara riayət edilməsi xarici malların 
Azərbaycan gömrük ərazisində, Azərbaycan mallarının isə ondan kənarda müvəqqəti istifadəsinə, 
iqtisadi siyasət tədbirləri tətbiq etmədən və gömrük rüsum və vergiləri ödəmədən yol verilmiş olsun.  
Müvəqqəti idxalın (ixracın) müstəqil gömrük rejimi kimi əhəmiyyəti beynəlxalq əməkdaşlığın ticarət və 
digər formalarının inkişafına olan tələblərlə müəyyən edilir.  
Bu gömrük rejimi altında yerləşdirilmiş malların statusu və eləcə də rejimin məzmunu, malların gömrük 
ərazisində və kənarda yerləşməsi və istifadəsinin müvəqqəti xarakteri ilə müəyyən edilir. Həmçinin müvəqqəti 
idxal (ixrac) edilən malların gömrük rüsum və vergilərindən tamamilə və ya qismən azad edilməsi də mühüm 
əhəmiyyət kəsb edir.  
Gömrük Məcəlləsinə görə, malların müvəqqəti idxalı (ixracı) ölkənin gömrük ərazisində  və ya ondan 
kənarda gömrük rüsumlarından tamamilə  və ya qismən azad olunmaqla, həmçinin iqtisadi siyasət tədbirləri 
tətbiq edilmədən mallardan istifadə edilməsinə yol verilməsindən ibarət gömrük rejimidir.  
Müvəqqəti idxal (ixrac) rejiminin tələblərini həyata keçirmək üçün Azərbaycan Respublikası Nazirlər 
Kabineti qanun qüvvəli aşağıdakı aktları qəbul edirlər:  
1) müvəqqəti idxalına (ixracına) icazə verilməyən malların kateqoriyaları barədə:  
2) müvəqqəti idxal (ixrac) edilən malların gömrük rüsum və vergilərinin ödənilməsindən tamamilə 
və qismən azad edilməsi qaydaları barədə. 
Dövlət Gömrük Komitəsi bu rejim üzrə aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirir:  
- geri aparılma barədə öhdəliklər verilməsi və gömrük ödənclərinin ödənilməsinin təmin edilməsi 
hallarını müəyyən edir; 
- müvəqqəti idxal (ixrac) əməliyyatlarına icazə verilməsi qaydalarını müəyyən edir;  
- bəzi kateqoriyalı mallar üçün müvəqqəti idxalın (ixracın) hüquq müddətlərini dəyişdirir. 
Bu rejim altında yerləşdirilən mallar elə istifadə edilməlidir ki, rejim bitdikdə onlar, qeyd edildiyi kimi, 
təbii aşınma və itkilər nəzərə alınmaqla, dəyişilməmiş halda olsun. Bu tələb müvəqqəti gətirilən (aparılan) 
mallardan istifadəni məhdudlaşdırır, onların işlənilməsi və emal edilməsi əməliyyatlarını istisna edir.  
Müvəqqəti idxal (ixrac) rejimi altında yerləşdirilən mallar rejimin benefisiarının sərəncamında qalır.  
Rejimin benefisiarına onun hüquqları ilə  bərabər, statusunu təyin edən, gömrük rejimi ilə müəyyən 
edilən əlavə öhdəliklərdə nəzərdə tutulur. Müvəqqəti gətirilən (aparılan) mallardan istifadə edilməsinə onların 
müvəqqəti idxalına (ixracına) verilmiş icazədə  nəzərdə tutulmuş qaydada yol verilir. Benefisiar, bir qayda 
olaraq, bu mallardan mənfəət götürmək üçün istifadə edə bilməz. Bu məhdudiyyət müvəqqəti idxalına (ixracına) 
icazə verilən malların bütün nomenklaturasına aid edilir.  

53 
 
Gömrük orqanlarının icazəsi olmadan bu mallar ödənc və özgələşdirmə predmeti ola bilməz. Mallar bu 
rejim altında yalnız müəyyən edilmiş müddətdə qala bilər. Bu müddətin uzadılmasına müstəsna hal kimi baxılır. 
Müddət qurtardıqdan sonra, malları müvəqqəti idxal (ixrac) edən rejimin bitməsi üzrə müəyyən edilmiş 
proseduraları yerinə yetirməlidir.  
YGB-də göstərilmiş müvəqqəti idxal (ixrac) müddətinin uzadılmasına, deklarantın yazılı müraciəti ilə 
baxılır. Adətən bu halda yeni YGB tərtib edilmir. Qəbul edilmiş  qərar gömrük orqanlarının səlahiyyətli şəxsi 
tərəfindən deklarantın  ərizəsində qeyd edilir. Müsbət qərar qəbul edildikdən sonra müvafiq qeydlər YGB-yə 
daxil edilir.  
Gömrük Məcəlləsi müvəqqəti idxal (ixrac) rejiminin tətbiqinin icazəvermə qaydasını müəyyən edir. 
Həmçinin mühüm əhəmiyyət kəsb edən məhdudlaşdırma tədbiri müəyyən edilir: malların eyniləşdirilməsini 
(identifikasiyasını) təmin etmək mümkün olmadıqda, bu rejimin tətbiqinə icazə verilmir. Yük gömrük 
bəyannaməsinin gömrük orqanı tərəfindən qəbul edilməsi, müvəqqəti idxal rejiminə icazə verilməsi kimi başa 
düşülür.  
Bəzi hallarda, məsələn, gömrük ərazisinə müvəqqəti gələn (gedən) şəxslər (turistlər, ezam olunanlar və 
s.) tərəfindən  şəxsi istifadə üçün gətirilən (aparılan)  əşyalar üçün YGB doldurulması  nəzərdə tutulmur. Bu 
hallarda müəyyən edilmiş digər sənəd formaları istifadə edilir. Belə  sənədlər bir tərəfdən gömrük nəzarətinin 
həyata keçirilməsini təmin edir, digər tərəfdən malları keçirən şəxsin məqsədlərini əks etdirir.  
Müvəqqəti idxal (ixrac) edilən malların gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün qanunvericilikdə gömrük yığımı 
alınması nəzərdə tutulmuşdur.  
Müvəqqəti idxal (ixrac) rejiminə icazə verilməsinin başlıca şərti - əvvəllər ixrac (idxal) edilmiş malların 
geri qaytarılmasıdır. Bu mallar təbii aşınma, daşınma və saxlanılmanın normal şəraitində təbii itki nəticəsində 
baş vermiş  bəzi cüzi dəyişikliklər nəzərə alınmaqla, dəyişilməz  şəkildə geri qaytarılmalıdır. Gömrük orqanı 
müəyyən edilmiş qaydalara riayət edilməsinin zəmanəti kimi müvəqqəti idxal (ixrac) rejiminə icazəni geri 
aparılma (gətirilmə) və gömrük ödənclərinin ödəniləcəyi barədə öhdəliklərlə bağlaya bilər.  
Dövlət Gömrük Komitəsi müvəqqəti idxalına (ixracına) icazə verilməyən malların kateqoriyalarını 
müəyyən edir. Belə kateqoriyalı mallarla, adətən kvotalaşdırılan mallar, sənaye tullantıları,  ərzaq malları, 
içkilər, tütün məmulatı və s. aid edilir.  
Müvəqqəti idxalına (ixracına) icazə verilən malları  şərti olaraq, verilən güzəştlərin miqdarı  və bu 
gömrük rejimi altında yerləşdirilməsi qaydasından asılı olaraq, iki qrupa ayırmaq olar:  
1.  Əgər malların müvəqqəti idxalı (ixracı) hər hansı neqativ nəticələrə  gətirib çıxarmırsa və 
gömrük orqanları tərəfindən icazə verilməyən məqsədlərlə istifadə edilməsi istisna edilirsə, onda həmin 
mallara minimal tələblər qoyulur və gömrük rüsum və vergilərindən tam azad edilir.  
2. Digər hallarda rejimin şərtləri bir qədər ağırlaşdıraraq müvəqqəti idxala (ixraca) gömrük 
ödənişlərindən qismən azad edilməklə icazə verilir.  
Gömrük Məcəlləsinə görə müvəqqəti idxalın (ixracın) müddəti iki ildən artıq olmamalıdır . Gömrük 
orqanları malların bu gömrük rejimi altında yerləşdirilməsinə icazə verərkən, konkret müddət məyyən edir. Bu 
müddət ərzində mallar onların daşınmasında məqsədləri və şəraiti nəzərə alınmaqla, müvəqqəti olaraq gömrük 
ərazisində (və ya ondan kənarda) qala bilərlər. Bununla birlikdə  məcəllədə müvəqqəti idxal (ixrac) üçün 
müddətin uzadılması imkanı nəzərdə tutulur. Müddətin uzadılması qaydası Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən 
müəyyən olunur.  
DGK ayrı-ayrı mal kateqoriyaları üçün daha az və daha çox müddət müəyyən edə bilər. Gömrük 
Məcəlləsi müvəqqəti idxal (ixrac) rejiminin iki tipini müəyyən edir: 1) gömrük rüsum və vergilərindən tam 
azad edilən;  
2) qismən azad edilən. 
İqtisadiyyat nöqteyi-nəzərindən baxıldıqda, müvəqqəti idxal (ixrac) edilən malların gömrük rüsum və 
vergilərindən tam azad edilməsi, bəzi hallarda belə mallardan istifadə edənlər üçün analoji mallardan ümumi 
əsaslarla istifadə edən  şəxslərlə müqayisədə,  əsassız olaraq, daha güzəştli  şərait yaradır. Belə ziddiyyətlərin, 
baxılan gömrük rejiminin tətbiq sahəsini məhdudlaşdırmadan, aradan qaldırılması üçün qanunvericilikdə 
gömrük rüsum və vergilərindən qismən azad edilməklə müvəqqəti idxal (ixrac) rejimindən istifadə edilməsi 
nəzərdə tutulmuşdur.  
Müvəqqəti idxal (ixrac) rejiminin bu tipi aşağıdakı hallarda tətbiq edilir:  
a) müvəqqəti idxal (ixrac) edilən mallara gömrük rüsum və vergilərindən tam azad etmə tətbiq 
oluna bilmədikdə;  
b) müvəqqəti idxal (ixrac) gömrük rejiminin benefisiarı  tərəfindən gömrük rüsum və 
vergilərindən tam azad edilmənin şərtlərinə riayət edilmədikdə;  
c) gömrük rüsum və vergilərindən tam azad edilməklə müvəqqəti idxal müəyyən edilmiş müddət 
həddinin uzadılması barədə məsələ qaldırıldıqda;  

54 
 
ç) başqa əsaslarla müvəqqəti idxal (ixrac) rejimində yerləşdirilmiş mallar üçün verilmiş, gömrük 
rüsum və vergilərindən azad edilmə kimi güzəştlərin təsir müddəti bitdikdə.  
Gömrük rüsum və vergilərindən qismən azad edilməni nəzərdə tutan ikinci tip müvəqqəti idxal (ixrac) 
gömrük rejimi milli iqtisadiyyatın maraqlarının qorunması üçün müəyyən təminatlar yaratmağa imkan verir. O, 
həmçinin rejimdən istifadənin özünəməxsus iqtisadi məhdudiyyətlərini müəyyən edir. Belə ki, bu halda gömrük 
vergiqoyma həcmi malların gömrük ərazisində (ondan kənarda) müvəqqəti istifadə müddətinin davamiyyəti ilə 
mütənasibdir.  
Müvəqqəti idxal (ixrac) rejimi müəyyən edilmiş müddətlər qur- tardıqda və rejimdə yerləşdirilmiş 
mallar geri aparıldıqda (gətirildikdə), yaxud müddətləri bitməmiş mallar gömrük rejimləri altında 
yerləşdirildikdə bitmiş olur. Rejimin bitməsi üzrə proseduralar müəyyən edilmiş qaydada yerinə yetirildikdən 
sonra, malları müvəqqəti idxal (ixrac) edən şəxs rejimin benefisiarı kimi onun üzərinə qoyulmuş vəzifələrdən 
azad olur. Əks halda, o, gömrük rejimindən istifadə edilməsi qaydalarının pozulmasına görə məsuliyyət daşıyır. 
Əgər müvəqqəti idxal (ixrac)  edilmiş mallar müddətin bitməsinə  qədər geri qaytarılmışsa, onlar gömrük 
orqanlarına məxsus müvəqqəti saxlanc anbarlarına və ya gömrük orqanları  tərəfindən müəyyən edilən digər 
yerlərə yerləşdirilməlidirlər (GM maddə 72). 
Rejimin bitməsinin rəsmiləşdirilməsini, bir qayda olaraq, müvəqqəti idxala (ixraca) icazə vermiş 
gömrük orqanı həyata keçirir. 
Rejimdən istifadə edilməsinin qayda və  şərtlərini pozmaqla müvəqqəti idxal (ixrac) etmiş  şəxs 
pozuntunun xarakterinə görə inzibati hüquqi və ya cinayət-hüquqi məsuliyyətə cəlb edilə bilər.  
Müvəqqəti idxal (ixrac) edilmiş malların məhv edilməsi, qaytarılması mümkün olmayan itirilməsi, 
qarşısıalınmaz qüvvənin təsiri altında və ya aşınma nəticəsində çatışmazlıq və digər hallar rejimin müəyyən 
olunmuş qaydada başa çatdırılmasını qeyri-mümkün edir. Müvəqqəti idxal (ixrac) etmiş şəxs bu halda o şərtlə 
məsuliyyətdən azad edilir ki, hadisələr qarşısı alınması mümkün olmayan (təbii fəlakət, müharibə  və s.) 
faktorların təsiri altında baş vermiş olsun. Bu zaman rejimin benefisiarı rejimə icazə vermiş gömrük orqanına 
lazım olan müəyyən olunmuş qaydada sənədləşdirilmiş fors-major faktını  təsdiq edən bütün sənədləri təqdim 
etməlidir (Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrdəki konsulluq idarələrinin təsdiqedici sənədi, Ticarət-
Sənaye Palatasının şəhadətnaməsi və i.a.). bu məqsədlə fors-major şəraitinin baş verməsi üzrə sübutların təmin 
edilməsi üçün notarial hərəkətlər icra oluna bilər (şahidlərin dindirilməsi, ekspertizaya göndəriş və s.). 
Müvəqqəti idxalın (ixracın) hüquqi tənzimlənməsində beynəlxalq müqavilə  və sazişlərin normaları 
mühüm yer tutur. Bu aktlarda şərh edilən rejimin tətbiqinin müxtəlif məsələlərinin kompleks reqlamentasiyası 
öz  əksini tapır. Müvəqqəti idxalın (ixracın) beynəlxalq hüquqi tənzimlənməsinin  əsas forması dövlətlərarası 
ticarət-iqtisadi, elmi-texniki əməkdaşlıq və s. münasibətlərdir. Gömrük qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi 
işində toplanmış beynəlxalq gömrük tənzimlənməsi təcrübəsindən tam istifadə edilməsi, tətbiq edilən gömrük 
rəsmiləşdirilməsi sənədlərinin beynəlxalq praktikaya uyğunlaşdırılması  və tanıdılması üçün Azərbaycan 
Respublikasının mühüm beynəlxalq gömrük sazişlərinin iştirakçısı olması müasir mərhələdə aktual məsələ kimi 
qarşıda durur.  
 
 
7.2. Anbarlaşma rejimləri  
 
7.2.1. Gömrük anbarı rejimi 
 
Gömrük Məcəlləsinə görə, gömrük anbarı gətirilən malların saxlanc dövründə gömrük rüsumları, 
vergilər alınmadan və mallara iqtisadi siyasət tədbirləri tətbiq edilmədən onların gömrük nəzarəti altında 
saxlancından, ixrac gömrük rejiminə uyğunlaşdırılması  nəzərdə tutulan malların isə bu məcəllədə 
nəzərdə tutulan güzəştlər verilməklə gömrük nəzarəti altında saxlanılmasından ibarət gömrük rejimidir. 
Diqqət etmək lazımdır ki, “gömrük anbarı” və “gömrük anbarı rejimi anlayışları qatışdırılmasın. 
Gömrük anbarı - müəyyən gömrük rejimi altında və müəyyənləşdirilmiş qaydada malların yığılmasına 
imkan verən yerdir. Hərçənd ki, çox zaman bu elə gömrük anbarlaşdırılması rejiminin özü olur. Bununla belə, 
bəzi hallarda bu cür anbarda başqa gömrük rejimləri altında yerləşdirilmiş mallar və ümumiyyətlə gömrük 
rejimi tətbiq edilməyən mallar da saxlana bilər (məsələn, gömrük orqanları tərəfindən təsis edilmiş anbarlarda 
xarici ticarət obyekti olmayan mallar saxlanıla bilər). 
Sahibkarlıq və xarici ticarət fəaliyyəti üçün gömrük anbarının  əhəmiyyəti ondadır ki, bir tərəfdən bu 
rejimdə yerləşdirilmiş mallar tamamilə gömrük və vergi tənzimləmələrinin təsiri altına düşmüş olur, digər 
tərəfdən xüsusi gömrük əməliyyatları ilə gömrük rüsumunun tutulması və ya qeyri-tarif tənzimlənməsi tədbirləri 
(kvotalaşdırma, lisenziyalaşdırma, icazələr) yalnız konkret sövdələşmə faktı üzrə mümkün olur. Xarici ticarət 
təcrübəsində bəzi hallarda malların idxalı anında hələ məlum olmur ki, gətirilən mallarla necə rəftar ediləcəkdir. 
Malların gömrük anbarına yerləşdirilməsi xarici ticarət  əməliyyatlarının aparılmasını asanlaşdırır. Çünki iş 

55 
 
adamına imkan verir ki, uyğun mal bazarı konyukturası ilə digər faktorlar arasında seçim imkanı əldə etməklə, 
xarici malın sərhəddən kənara göndərilməsi və ya milli bazarda satılması şərtlərini araşdırsın.  
Gömrük anbarı rejimindən istifadə edilməsi imkan verir ki, xarici bazardakı təklif daha çox mənfəət vəd 
etdiyi zaman irihəcmli alqı (tədarük) əməliyyatı aparılsın, xarici bazarlarda satışı isə, tələbatın yüksək olduğu 
zaman həyata keçirilsin. Bu mənfəət qanunvericiliyin malın son təyinatını müəyyən etmək üçün sahibkara qərar 
qəbul etməyə imkan verən möhlət ilə müəyyən edilir.  
Gömrük anbar rejiminin həm idxalatçı, həm də ixracatçı üçün öz üstünlükləri var. İxrac zamanı mal 
sahibi malın ölkədən çıxarılması ilə əlaqədar olan gömrük əməliyyatlarını, xarici bazarın tələbatı və nəqliyyat 
vasitələri imkanı nəzərə alınmaqla, qabaqcadan aparmaq imkanı əldə edir.  
İdxal zamanı gömrük anbarlaşdırılması rejimi mal sahibinə imkan verir ki, mal sahibi iri partiyalar 
gətirərkən gömrük ödənişlərinin tam həcmdə birdəfəlik verilməsindən azad ola bilsin. Bu rejimdə  gətirilmiş 
mallar üçün gömrük ödənişlərinin nəzərdə tutulmaması imkan verir ki, sahibkar, az müddətdə satışa zəmanət 
olmadan, bəzi hallarda kifayət qədər böyük məbləğdə vəsaiti (gömrük rüsum və yığımları üçün) dondurulmuş 
vəziyyətdə saxlamaqdan canını qurtarsın.  
Gömrük anbarı rejiminin tətbiqi gömrük anbarı haqqında  əsasnamə  və gömrük anbarlarının təsis 
edilməsi qaydaları hazırlanmaqla həyata keçirilir.  
“Gömrük anbarları haqqında” Əsasnamə Dövlət Gömrük Komitəsi sədrinin 11.XI.1998-ci il tarixli 
64 saylı əmri ilə təsdiq edilmiş və 24 noyabr 1998-ci ildə AR Ədliyyə Nazirliyində qeydə alınmışdır (Qeydiyyat 
№ 135). 
Azərbaycan Respublikasının prezidenti H.Ə.Əliyevin 11.IX.2002-ci il tarixli “Azərbaycan 
Respublikasında sahibkarlığın inkişafına dövlət himayəsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” Fərmanı ilə 
gömrük anbarının yaradılması sahəsindəki çətinliklər aradan qaldırılmış  və gömrük anbarının yaradılması 
zamanı olan bürokratik əngəllər demək olar ki, tamamilə ləğv edilmişdir. 
İstənilən mallar gömrük anbarı rejimi altında yerləşdirilə bilər. Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi 
və Azərbaycan Respublikasından aparılması qadağan olunmuş mallar, həmçinin siyahısı Azərbaycan 
Respublikasının gömrük işini aparan icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilən mallar istisna edilir.  
Başqa mallara ziyan vura bilən və ya xüsusi saxlanc şəraiti tələb edən mallar xüsusi təchiz edilmiş 
yerlərdə saxlanılmalıdır.  
Gömrük anbarına mallar gömrük orqanlarının səlahiyyətli vəzifəli  şəxslərinin iştirakı  və icazəsi ilə 
yerləşdirilə bilər. Bu zaman gömrük orqanına aşağıdakı sənədlər təqdim edilir:  
1) gömrük yük bəyannaməsi;