Dərsliyə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 21 aprel 2003-cü il tarixli 305 saylı əmri ilə qrif verilmişdir

2) yük və malların - müşayiət sənədləri (qaimələr, konosamentlər, spesifikasiyalar, hesab-
fakturalar və s.); 
3) gömrük sənədləşmələri və gömrük nəzarəti üçün vacib olan digər sənədlər. 
Gömrük anbarına yerləşdirilən mallara sertifikat tələb olunmur.  
Gömrük anbarında bəzi spesifik, digər mallara təsir edə biləcək və ya xüsusi anbarlaşdırma şəraiti tələb 
edən mallar üçün bəzi bölmələr və ya sahələr təşkil edilə bilər. Anbarın təsisçisindən və təsis məqsədindən asılı 
olaraq gömrük anbarları açıq və qapalı tipli ola bilərlər.  
Açıq tipli gömrük anbarı istənilən şəxslərin istifadəsi üçün imkan yaradır. 
Qapalı tipli gömrük anbarları yalnız müəyyən şəxslərin mallarının saxlanılması üçün nəzərdə tutulur.  
Anbarın sahibi qapalı tipli gömrük anbarı təsis edilməsinin məqsədəuyğunluğunu əsaslandırmalıdır.  
Gömrük orqanlarının razılığını aldığı  təqdirdə, anbarın sahibi gömrük anbarlaşdırılması rejimi altında 
saxlanılması nəzərdə tutulan malların siyahısını müəyyən edir və tələb olunduqda gömrük orqanının müəyyən 
etdiyi həcmdə bank zəmanəti təqdim edir. 
Gömrük anbarının  ərazisi gömrük nəzarət zonasıdır və bu rejimin də pozulmasına görə qüvvədə olan 
gömrük qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş cəza tədbirləri nəzərdə tutulur.  
Gömrük anbarının quruluşu və təchizatı malların gömrük nəzarətindən kənar gətirilməsi və çıxarılması 
imkanlarını istisna etməlidir. Anbarın  ərazisi elə qapanmalıdır (əhatə edilməlidir) ki, kənar  şəxslərin gömrük 
nəzarəti altında olan mallara yaxınlaşmasını istisna etsin.  
Anbar sahibi:  
1) saxlanmağa verilmiş malların gömrük nəzarətindən kənar götürülməsi imkanını istisna etməlidir;  
2) gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsini çətinləşdirməməlidir; 
3) gömrük anbarının təsis edilməsi üçün verilən icazənin şərtlərini yerinə yetirməlidir;  
4) gömrük anbarından istifadə proseduralarındakı tələblərə riayət etməlidir;  
5) gömrük orqanının bütün qanuni tələblərini, o cümlədən bu orqan əməkdaşlarının malların saxlandığı 
yerə buraxılmasını təmin etməlidir; 
6) anbarda saxlanılan malların uçotunu aparmalı və hesabat təqdim etməlidir.  
Gömrük anbarının sahibinin aşağıdakı hüquqları vardır: 

56 
 
1) gömrük anbarlaşdırılması üzrə göstərdiyi xidmətin qarşılığını tələb edə bilər;  
2) anbarda saxlanılan mallarda qanunvericiliklə müəyyən edilmiş əməliyyatlar apara bilər.  
Gömrük anbarı sahibi və malını saxlanmağa verən  şəxs arasındakı münasibətlər müqavilə  əsasında 
qurulur. Saxlanma müqaviləsinin real xarakteri malın saxlanmağa verilməsi anından qüvvəyə minməsini 
nəzərdə tutur. Bu əməliyyat gömrük anbarında saxlanan kitabda gömrük əməkdaşının təsdiqi ilə qeydiyyata 
salınır.  
Mal sahibinin seçdiyi gömrük rejimi üzrə gömrük ödəncləri ödənildikdən sonra malın sahibinə verilmə 
anından müqavilə üzrə öhdəlikləri yerinə yetirilmiş sayılır. Malın verilməsi gömrük əməkdaşı  tərəfindən 
şəhadətləndirilməlidir.  
Açıq tipli gömrük anbarında saxlanma müqaviləsi anbar şəhadətanaməsi şəklində rəsmiləşdirilir: birinci 
nüsxə gömrük anbarında saxlanılır və malın geri verilməsi üçün əsas rolu oynayır; ikinci nüsxə malı saxlanmağa 
verən şəxsə təqdim edilir; üçüncü nüsxə maliyyə hesabatları üçün istifadə edilir. Gömrük orqanı adından anbar 
şəhadətnaməsi gömrük anbarının müdiri tərəfindən, gömrük orqanının baş mühasibinin müavini tərəfindən, 
həmçinin maddi-məsul vəzifə tutan və bilavasitə malı anbara yerləşdirən vəzifəli  şəxs tərəfindən imzalanır. 
Anbar  şəhadətnaməsində digər vacib informasiya ilə yanaşı saxlanmağa verilmiş malların sərbəst bazar 
qiymətləri ilə müəyyən edilən dəyəri göstərilməlidir. Bu xüsusiyyət anbar sahibinin günahı ucbatından 
saxlanmağa verilmiş malın itirilməsi, çatışmamazlığı və zədələnməsi və ya zay olması zamanı vurulmuş zərərin 
miqdarını müəyyən etmək üçün istifadə olunur.  
Gömrük anbarında saxlanılan malların olduğu kimi qalmasını təmin etmək üçün həmin mallar üzərində 
aşağıdakı əməliyyatlar aparıla bilər:  
1) təmizləmə və malların mühafizəsinin təmin edilməsi üzrə tədbirlər;  
2) havasının dəyişdirilməsi;  
3) qurudulma;  
4) ən münasib saxlama temperaturunun yaradılması;  
5) qoruyucu qablaşdırmaya yerləşdirilməsi;  
6) qoruyucu sürtgü və konservantlar çəkilməsi;  
7) daşınmadan əvvəl korroziya əleyhinə örtüklə örtülməsi.  
Gömrük anbarında yerləşdirilmiş malların satışının və daşınmasının hazırlanması  və digər məqsədlər 
üçün (məsələn prob və nümunələr götürülməsi) də bir sıra  əməliyyatlar aparıla bilər (məsələn, çeşidləmə, 
nömrələmə və s.). Mallar üzərində aparılan bütün əməliyyatlar, həmin malların XİF-in mal nomenklaturası üzrə 
təsnifatının rəqəm kodunun 9-cu işarəsi səviyyəsində dəyişməsi ilə əlaqədar keyfiyyətini dəyişməməlidir.  
Malların satışa və daşınmağa hazırlanması  əməliyyatları yalnız gömrük orqanının icazəsi ilə 
mümkündür.  
Gömrük anbarı sahibinin hüquqi statusunun təyin edilməsində xüsusi yeri gömrük ödənişlərinin 
ödənməsi ilə bağlı məsələlər tutur.  
Gömrük rüsumlarının, vergilərinin və digər gömrük yığımlarının ödənməsi üçün məsuliyyəti:  
a) malların açıq tipli gömrük anbarlarında yerləşdirilməsi zamanı malı anbara yerləşdirən şəxs; 
b) malların qapalı tipli gömrük anbarlarında yerləşdirilməsi zamanı gömrük anbarının sahibi daşıyır. 
Gömrük orqanı anbar sahibi ilə birgə gömrük nəzarətinin təşkili zamanı gömrük anbarına daxil olmağa 
icazəsi olan işçilərin siyahısını hazırlayır. Gömrük nəzarətinin təmin edilməsi məqsədi ilə gömrük orqanı tikilini 
iki bağlama qurğusu (qıfıl və ya digər) ilə təchiz edilməsini tələb edə bilər. Bu zaman bir qurğunun istifadəsi 
gömrük orqanının sərəncamında qalır.  
Anbarın sahibi gömrük orqanının  əməkdaşları üçün təmənnasız  əsnada gömrük nəzarəti zonasında 
(gömrük anbarının  ərazisində) iş yeri təşkil etməli, onlar üçün tam təchiz edilmiş xüsusi iş otağı ayırmalı, 
nəqliyyat və rabitə ilə təmin etməlidir.  
Gömrük nəzarətinin təşkili anbar zonasının təchiz edilməsi, tikililərin və onları  əhatə edən  ərazinin 
qorunması, buraxılış rejiminin təşkili anbar sahibinin vəsaiti hesabına həyata keçirilir.  
 
7.2.2. Sərbəst anbar rejimi 
 
Sərbəst anbar gömrük rejiminin əsas məqsədi, xarici malları müəyyən edilmiş  ərazi sərhədləri 
daxilində  və ya binalarda gömrük rüsum və vergiləri alınmadan, həmçinin bu mallara iqtisadi siyasət 
tədbirləri tətbiq edilmədən yerləşdirilməsindən ibarətdir. 
Bu gömrük rejimi altında ərazisinə gətirilməsi və aparılması qadağan olunan mallar da yerləşdirilə bilər.  
Sərbəst anbar Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsindən icazə alındıqdan sonra təsis 
edilə bilər. 

57 
 
Azərbaycan Respublikasıın Nazirlər Kabinetinin müəyyən etdiyi qaydalarla Azərbaycan 
Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsi sərbəst anbar təsis etmək üçün icazə verir və onun fəaliyyət 
müddətini müəyyən edir.  
Sərbəst anbarı təsis etmək üçün icazə verilməsinə görə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 
müəyyən etdiyi miqdarda yığım alınır.  
Sərbəst anbarı  təsis etmək üçün icazəni verən DGK onu ləğv edə, geri ala, habelə onun fəaliyyətini 
dayandıra bilər.  
Sərbəst anbar sahibi Gömrük Məcəlləsinin tələblərinə riayət etmədikdə  və ya anbarın qalması daha 
Azərbaycan Respublikasının iqtisadi siyasətinə uyğun gəlmədikdə icazə geri alınır.  
Sərbəst anbar sahibinin öz hüquqlarından sui-istifadə etməsi haqqında kifayət qədər  əsaslar olduqda, 
icazənin fəaliyyəti üç aya qədər müddətdə dayandırıla və ya ləğv edilə bilər.  İcazənin ləğv edilməsi, geri 
alınması  və ya fəaliyyətinin müvəqqəti olaraq dayandırılması haqqında qərar qəbul edildiyi tarixdən qüvvəyə 
minir.  
İcazə ləğv edildikdə və ya geri alındıqda onun verilməsinə görə alınmış yığımlar qaytarılmır.  
Sərbəst anbar təsis edilməsi üçün nəzərdə tutulan bina və ya başqa yer, gömrük nəzarətini təmin etmək 
məqsədilə lazım olan qaydada qurğu emalı, zəruri olduqda onlar iki bağlayıcı qurğu ilə təchiz edilməli və həmin 
qurğulardan biri Azərbaycan Respublikası gömrük orqanının sərəncamında olmalıdır.  
Sərbəst anbar sahibinin vəzifələri:  
1) anbarda olan malların gömrük nəzarətindən kənar götürülməsinə yol verməmək 
2) gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsini çətinləşdirməmək;  
3) sərbəst anbar təsis edilməsi üçün verilən icazənin  şərtlərinə riayət etmək, gömrük nəzarətinin və 
gömrük rəsmiləşdirilməsinin həyata keçirilməsi üçün Azərbaycan Respublikası gömrük orqanlarının vəzifəli 
şəxslərinin sərbəst anbarlara daxil olmalarına  şərait yaratmaq, Azərbaycan Respublikası gömrük orqanlarının 
qanuni tələblərini yerinə yetirmək.  
Gömrük Məcəlləsinə görə anbar sahibi: 
a) sərbəst anbar təsis edilməsi üçün verilən icazənin şərtlərini yerinə yetirməlidir;  
b) gömrük orqanlarının tələblərini yerinə yetirməli, gömrük orqanının vəzifəli  şəxslərinin saxlanan 
malları  təmas və müayinə edə bilməsini təmin etməli, bu şəxslərə gömrük rəsmiləşdirilməsi və gömrük 
nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün təmannasız otaq, avadanlıq və rabitə vasitələri verməlidir;  
c) gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsini çətinləşdirməməlidir; 
ç) anbardakı malların gömrük nəzarətindən kənar götürülməsi imkanını istisna edilməlidir. 
Bu məqsədlə sərbəst gömrük anbarı üçün nəzərdə tutulmuş tikili və ya başqa bir yer gömrük nəzarətini 
təmin etmək üçün düzəldilməli, lazım olduqda ikiqat bağlayıcı vasitələr (qıfıl və s.) ilə  təchiz etməlidir. 
Bağlayıcı vasitələrdən biri gömrük orqanlarında qalmalıdır.  
Gömrük Məcəlləsinə görə, bu gömrük rejimi altında yerləşdirilmiş mallardan pərakəndə satış istisna 
edilməklə, istehsal və digər kommersiya əməliyyatlarında istifadə etmək olar. Bu rejim altında yerləşdirilmiş 
malların xarakterindən asılı olaraq, ayrı-ayrı qadağan və məhdudiyyətlər tətbiq edilə bilər. Bu cür qadağan və 
məhdudiyyətləri sərbəst anbar barədə DGK müəyyən edir.  
Bu rejimin təyinatına görə, xarici və yerli malların yerləşdirilməsi üçün gömrük rüsum və vergiləri 
tutulmur.  Əgər mallar sərbəst anbardan ölkənin gömrük ərazisinə  gətirilirsə  və ya kənara aparılarsa, onda 
nəzərdə tutulmuş yığım və rüsumlar ödənilməlidir.  
Sərbəst anbarlarda yerləşdirilmiş mallar ixrac üçün nəzərdə tutulmuşsa, gömrük rüsumları  və 
vergilərindən azad edilir. Əgər maldan 6 ay ərzində ölkədən faktiki çıxarılarsa, onda ödənilmiş vergi və 
rüsumlar geri qaytarılır. 
Sərbəst anbar aşağıdakı hallarda ləğv edilə bilər:  
1) sərbəst anbarın təsis edilməsi üçün verilmiş icazənin vaxtı qurtardıqda;  
2) anbar sahibinin istəyi ilə;  
3) icazə ləğv edildikdə;  
4) icazə geri alındıqda. 
Sərbəst anbarın ləğv edilməsi haqqında qərar qəbul edildiyi andan, o qanuna əsasən müvəqqəti saxlanc 
anbarına çevrilir. Belə anbarda mallar maksimum yarım il saxlanıla bilər.  
 
7.3. Emal rejimləri 
 
Mallar, beynəlxalq mübadilə obyekti olduğundan, bəzən xarici ticarət əməliyyatının bitməsindən əvvəl, 
ya da sonra müəyyən işlənmə (emal) tələb edir. Bu zaman bir sıra səbəblər üzündən (iqtisadi, texnoloji və s.) 
istehsal və ya sənaye xarakterli belə əməliyyatlar bir dövlətin gömrük ərazisində həyata keçirilə bilmir. Məhz bu 

58 
 
məqsədlər üçün “emal rejimləri” nəzərdə tutulur. Bu rejimlər çərçivəsində xüsusi hüquqi mexanizmin tətbiq 
edilməsi aşağıdakılara imkan verir:  
- gömrük tənzimlənməsinin adi vasitə  və  tədbirləri tətbiq edilmədən xarici mallar gətirilsin və 
emal edilsin;  
- Azərbaycan malları respublikanın gömrük ərazisindən emal məqsədi ilə çıxarılsın və dəyişilmiş 
(emal edilmiş) halda geriyə gətirilsin;  
- xarici mallar Azərbaycanın gömrük ərazisinə  gətirilsin,  emal (yenidən emal) edilsin və emal 
məhsulları geriyə qaytarılsın və ya Azərbaycan ərazisində istifadə edilmək üçün saxlanılsın.  
Gömrük Məcəlləsi malların emalı üzrə  əməliyyatların keçirilmə qaydalarına xarici iqtisadi fəaliyyətin 
gömrük-hüquqi tənzimləmə sisteminin nisbətən müstəqil elementi kimi baxır. Məcəllə bunun üçün üç növ 
gömrük rejimi müəyyən edir:  
1) gömrük ərazisində malların emalı;  
2) gömrük nəzarəti altında malların emalı; 
3) gömrük ərazisindən kənarda malların emalı.  
Gömrük Məcəlləsi ilə müəyyən edilən emal rejimlərinin reqlamentləşdirilməsinin mühüm elementi, 
onların benefisiarlarına yönəlmiş tələblərdir. Bu rejimlərin tətbiq spesifikasını və qüvvədə olan normativ-hüquqi 
bazanın  əsaslarını  nəzərə alaraq, qeyd etmək lazımdır ki, “benefisiar” anlayışı bu halda kifayət qədər  şərti 
xarakter daşıyır. Bu məfhumla emal üçün icazə almış  şəxslər və  həmçinin malların emalında maraqlı olan, 
ölkəyə  gətirilən və  çıxarılan malların, məhsulların və s. sahibləri başa düşülür. Bu rejimlər üzrə benefisiar 
statusunun alınmasını şərtləndirən əsas tələblər - benefisiarın Azərbaycan vətəndaşı olması və müəyyən edilmiş 
qaydada Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisində qeydiyyatdan keçməsidir.  
 
7.3.1. Gömrük ərazisində emal rejimi  
 
AR Gömrük Məcəlləsinə görə, Gömrük ərazisində malların emalı - ixrac gömrük rejiminə uyğun 
olaraq emal məhsullarının Azərbaycan Respublikası gömrük ərazisinin hüdudlarından kənara 
aparılması  şərtilə, iqtisadi siyasət tədbirləri tətbiq edilmədən və idxal gömrük rüsumları  və vergilər 
qaytarılmaqla, xarici malların Azərbaycan Respublikası gömrük ərazisində müəyyən qaydada emal üçün 
istifadə edilməsindən ibarət gömrük rejimidir. Qanunvericiliyə görə, gömrük ərazisində malların emalı üçün 
icazə qaydasını AR-ın Nazirlər Kabineti müəyyən edir.  
Dövlət Gömrük Komitəsi  İqtisadi inkişaf Nazirliyi ilə razılaşdırılmaqla, malların emalı üzrə ayrı-ayrı 
əməliyyatlara Azərbaycan mallarının aktiv emal rejimləri çərçivəsində istifadə edilməsi imkanı və qaydaları da 
daxil olmaqla emal əməliyyatları aparılması şərtlərinə məhdudiyyətlər müəyyən edir.  
Dövlət Gömrük Komitəsi  İqtisadi  İnkişaf Nazirliyi ilə razılaşdıraraq gömrük məqsədləri üçün emal 
məhsullarının məcburi hasilat miqdarının müəyyən edilməsi qaydalarını təsdiq edir.  
Dövlət Gömrük Komitəsi malların emalı üçün müddətin təyini qaydalarını, gətirilən xarici malların və 
onların emalından sonra alınan məhsulların identifikasiyası  tələb olunmayan halları, Azərbaycan 
qanunvericiliyinə riayət olunmasını təmin etmək məqsədi ilə Gömrük Məcəlləsində əks olunmamış digər əlavə 
tələbləri müəyyən edir.  
Rejimin istifadə sahəsi dedikdə onun reqlamentasiyasının iki mühüm aspekti nəzərdə tutulur:  
1) rejim çərçivəsində yerinə yetirilə biləcək əməliyyatlar; 
 2)  rejimdə istifadəsi nəzərdə tutulan mallar, daha doğrusu bu rejim altında yerləşdirilməsinə icazə 
verilən mallar.  
Emal rejimlərinin iqtisadi xarakterini və onların istifadəsi zamanı  əlverişsiz iqtisadi nəticələr verə 
biləcəyini nəzərə almaqla, onların tətbiq sahəsinə qanunvericiliklə müəyyən edilən bəzi məhdudiyyətlər 
qoyulur. Bu məsələ aşağıdakı neqativ amillərlə şərtlənir:  
a) təbii ehtiyatların çıxarılması sənayesinin inkişafı zərərinə xarici xammalın ölkəyə gətirilməsi;  
b) rejimin benefisiarları üçün ümumi əsaslarla fəaliyyət göstərən analoji və ya oxşar malların 
istehsalçıları ilə müqayisədə, özünü doğrultmayan daha güzəştli şəraitin yaradılması;  
c) ölkə daxilində yüksək texnologiyalı istehsal sahələrinin inkişaf etdirilməsi və onların məhsullarının 
ixracı  əvəzinə tez başa gələn, xammal və yarımfabrikatların istehsalına istiqamətlənmiş “yarımsənayelərin” 
genişlənməsi.  
Gömrük Məcəlləsi ilə müəyyən edilən hər üç emal gömrük rejimi çərçivəsində aşağıdakı əməliyyatların 
aparılmasına icazə verilir;  
- quraşdırılma, yığılma və başqa mallara uyğunlaşdırılma da daxil olmaqla malın hazırlanması 
(düzəldilməsi);  
- malın emalı və təkrar emalı;  
- bərpa olunma və qaydaya salınma da daxil olmaqla malın təmiri;  

59 
 
- emal məhsullarının istehsalına xidmət edən və ya istehsalı asanlaşdıran bəzi mallardan tamamilə və ya 
qismən istifadə edilməsi.  
Ümumi qaydaya görə, gömrük ərazisində malların emalı rejimi altında yerləşdirilməsi qadağan edilən 
mallara, digər gömrük rejimlərində olduğu kimi, Azərbaycan Respublikasının gömrük sərhədindən keçirilməsi 
qadağan olunan mallar aid edilir.  
Gömrük  ərazisində malların emalı gömrük rejimi (və digər emal rejimləri) çərçivəsində aparılan 
əməliyyatların xarakterini və milli təsərrüfatın bitişik sektorlarındakı iqtisadi fəallığa onların təsirinə daimi 
nəzarətin vacibliyini nəzərə alaraq, rejimin reqlamentləşdirilməsi ilə rejimdən istifadənin sərt tələbləri və onun 
əsas mərhələlərinin ardıcıllığı müəyyən edilir. Məcəllə rejimdən istifadənin icazəvermə qaydasını müəyyən edir. 
Mallar bu rejim altında o zaman yerləşdirilə bilər ki, benefisiarın müvafiq icazəsi olsun.  
İcazə almaq üçün Dövlət Gömrük Komitəsinə yazılı  ərizə ilə müraciət edilməlidir.  Ərizədə rejimin 
istifadə edilməsinin mümkünlüyü barədə qərar qəbul edilməsi üçün vacib olan məlumatlar (ərizəçi, gətirilən və 
kompensasiya malları, emal müddəti, emalın yeri, emal edən müəssisə və s. barədə) öz əksini tapmalıdır.  
Gömrük  ərazisində malların emalı üçün icazə verilməsi  şərtlərinin  əsasını  təşkil edən meyarlar üç 
qrupda birləşdirilə bilər:  
1) iqtisadi meyarlar (milli istehsalçıların maraqlarının qorunması, hazır məhsulların ixracının artırılması 
və i.a.);  
2) texniki meyarlar (emal edilmiş malların emal məhsullarında identifikasiyasının mümkünlüyü, 
aparılan əməliyyatlara gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsini təmin edən emalın texnoloji prosesinə tələblər);  
3) inzibati meyarlar (benifisiarın hüquqi statusu, gömrük rejiminin reqlamentasiyasına riayət edilməsi);  
Bu rejim çərçivəsində əməliyyatların aparılmasına icazə aşağıdakı şərtlərə riayət edilməklə verilə bilər:  
- gətirilən mallar emal məhsullarında identifikasiya edilə (eyniləşdirilə) bilməlidir (Bu qaydadan 
istisnaları DGK müəyyən edir);  
- emal-kompensasiya mallarının çıxarılmasına (ixracına) və ya Azərbaycan Respublikasının istehsal 
gücündən istifadəyə xidmət etməlidir; 
- DGK-nin müəyyən etdiyi, gömrük işi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunvericiliyinə riayət 
edilməsi tələbləri yerinə yetirilməlidir.  
Emal üçün verilmiş icazə DGK tərəfindən ləğv edilə və ya geri alına bilər. Müəyyən edilmiş qaydalar 
əsasında  ərizəçiyə  icazə verilə bilmədikdə  və  qərarın qəbul edilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən 
natamam və ya qeyri-müfəssəl məlumatlar əsasında verildikdə ləğv edilir.  
Əgər icazə sahibi rejimin tələblərinə riayət etmirsə və ya icazə dövlətin iqtisadi siyasətinə daha uyğun 
gəlmirsə, bu  halda DGK icazəni geri ala bilər.  
Gömrük  ərazisində malların emalı gömrük rejiminin tətbiqi prosedurasında  şərti olaraq üç mərhələni 
ayırmaq olar - rejimə icazə verilməsi, bilavasitə istifadəsi və onun fəaliyyətinin bitməsi. Malların baxılan rejim 
altında yerləşdirilməsi zamanı bir sıra şərt və tələblər yerinə yetirilməlidir. Bununla bağlı olaraq hər bir konkret 
situasiyada rejimə icazə verilməsinin mümkünlüyü məsələsi həll edilir.  
Rejimin fəaliyyətinin bitməsini reqlamentləşdirən müddəalar, bir tərəfdən meyar kimi çıxış edərək, 
rejimdən qanunauyğun istifadə edilməsinin hüdudlarını təyin etməyə imkan verən tələbləri özündə cəmləşdirir. 
Digər tərəfdən, bu müddəalar o şərtləri müəyyən edir ki, onlara riayət edildikdə benefisiar malların gömrük 
ərazisinə emal üçün gətirilməsi ilə bağlı götürdüyü öhdəliklərdən azad olur və qanunvericilikdə  nəzərdə 
tutulmuş güzəştləri almağa öz hüququnu reallaşdırır.  
Məcəllə emal rejimlərindən istifadə edilməsinin mümkün müddətini təyin etmə prinsipini aydınlaşdırır: 
müddətin müəyyən edilməsi, malların emal prosesinin iqtisadi cəhətdən özünü doğrulda bilən davamiyyətinə, 
həmçinin, xarici malların emal məhsulları üzərində sərəncam verməyə əsaslanmalıdır.  
 
7.3.2. Gömrük nəzarəti altında emal rejimi  
 
Gömrük nəzarəti altında malların emalı gömrük rejimi - xarici malların müəyyən edilmiş 
qaydada Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisində, onlara iqtisadi siyasət tədbirləri tətbiq 
edilmədən istifadə olunması imkanını nəzərdə tutur.  
Gömrük ərazisində malların emalı rejimindən fərqli olaraq bu halda:  
- gətirilən mallardan gömrük rüsum və vergiləri tutulmur; 
- gətirilən malların emalı gömrük nəzarəti altında məhsulların sonradan sərbəst dövriyyə, buraxılma və 
ya digər gömrük rejimləri altında yerləşdirilməsi şərti ilə həyata keçirilir.  
Gömrük nəzarəti altında malların emalı rejimi də gömrük ərazisində malların emalı rejimi kimi xarici 
malların emal məqsədi ilə milli gömrük ərazisinə müvəqqəti buraxılmasını  nəzərdə tutan aktiv emal tipinə 
aiddir.  

60 
 
Gömrük  ərazisində malların emalı rejimində ödənmə (qaytarılma) prinsipindən istifadə edilir: xarici 
mallar gətirilərkən ödənilmiş gömrük rüsum və vergiləri, emal məhsulları çıxarılarkən qaytarılmalıdır.  
Gömrük nəzarəti altında malların emalı rejiminin tətbiq edilməsinin əsasında azadetmə prinsipi durur, 
çünki bu halda xarici mallar emal üçün gətirilərkən gömrük rüsum və vergiləri tutulmur.  
Gömrük ərazisində malların emalı rejimi, tutulmuş gömrük rüsum və vergilərinin qaytarılmasını rejimin 
fəaliyyəti bitdikdən və emal məhsullarının ixrac rejimi üzrə  çıxarılmasından sonra nəzərdə tutulduğu halda, 
gömrük nəzarəti altında malların emalı rejimi vergi güzəştlərinin xarici malların bu rejim altında yerləşdirilməsi 
ilə eyni vaxta verilməsini nəzərdə tutur. Bunun əvəzində isə gömrük nəzarəti altında emal rejimi müəyyən edir 
ki, gömrük orqanları rejimin benefisiarı tərəfindən qanunvericiliyə riayət edilməsini təmin etmək məqsədi ilə: 
malların gömrük müayinəsini və uçotunu həyata keçirə, eyniləşdirilmə vasitələrindən istifadə edə, 
inventarizasiya apara, emal üzrə  əməliyyatların konkret şərtlərini və onların aparılma qaydasını müəyyən edə 
bilərlər.  
Gömrük nəzarəti altında malların emalı gömrük rejiminin istifadə sahəsi, yəni malların bu rejim altında 
yerləşdirilə bilməsi üçün aparılan  əməliyyatların siyahısı, faktiki olaraq gömrük ərazisində malların emalı 
gömrük rejiminin müəyyən etdiyi əməliyyatlarla eynidir. Bundan başqa hər iki emal gömrük rejimi - onların 
tətbiqinin çox hallarda ümumi hüquqi əsasına malikdirlər. Bu oxşarlığı onların reqlamentləşdirilməsi aşağıdakı 
şərtləri müəyyən edir:  
- bu rejimlərdə malların emalına icazənin alınması;  
- verilmiş icazənin ləğv edilməsi və ya geri alınması;  
- rejimə icazə verilməsində  və bitməsində gömrük rəsmiləşdirilməsinin və gömrük nəzarətinin həyata 
keçirilməsinin ümumi qaydası;  
- rejimlərin benefisiarlarına tələblər;  
- bu rejimlər altında yerləşdirilmiş mallar üzərində sərəncam verilməsi;  
- malların emal müddətlərinin müəyyən edilməsi və uzadılması qaydaları;  
- kompensasiya mallarının məcburi hasilat miqdarının müəyyənləşdirilməsi qaydaları;  
- bu rejimlər altında yerləşdirilmiş malların və onların emal məhsullarının itirilməsi hallarında 
məsuliyyətdən azad edilməsi şərtləri. 
Gömrük Məcəlləsində gömrük nəzarəti altında malların emalı rejiminin istifadə sahələrinə aid olan 
xüsusi məhdudiyyətlərə yol verilməsi nəzərdə tutulur. Bu rejimdən  “iqtisadi siyasət tədbirlərinə riayət