Dərsliyə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 21 aprel 2003-cü il tarixli 305 saylı əmri ilə qrif verilmişdir
vermək; - gömrük müayinəsi və gömrük nəzarətinin müxtəlif fərmanlarını həyata keçirmək
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
vermək; - gömrük müayinəsi və gömrük nəzarətinin müxtəlif fərmanlarını həyata keçirmək; - mal və nəqliyyat vasitələrinin gömrük nəzarəti altında eyniləşdirilməsini aparmaq; - gömrük nəzarəti və gömrük rəsmiləşdirilməsinin aparılması üçün nəqliyyat vasitələrinin dayanacaq yerinin və müddətinin müəyyən edilməsi, dayanacaq yerlərindən yola düşmələrinə icazə verilməsi; - Azəbaycan Respublikasının gömrük ərazisini gömrük orqanlrının icazəsi olmadan tərk etmiş nəqliyyat vasitələrini dayanmağa məcbur etmək, hava və dəniz gəmilərini geriyə qaytarmaq (xarici gəmilər və digər dövlətlərin ərazisində olan gəmilərdən başqa); - gömrük məqsədləri üçün prob və nümunələrin götürülməsi və ekspertizası; - deklarant və gömrük daşıyıcılarından gömrük rəsmiləşdirilməsi icraatında və gömrük nəzarətinin keçirilməsində köməklik göstərilməsini tələb etmək; - mal və nəqliyyat vasitələri buraxıldıqdan sonra gömrük nəzarəti keçirmək; - öz səlahiyyətləri daxilində gömrük ödənişləri müddətinin uzadılması barədə qərar qəbul etmək; - gömrük qaydalarını pozan şəxsləri məsuliyyətə cəlb etmək; - ödənilməmiş gömrük ödənişlərini almaq; - gömrükxananın struktur bölmələrinin fəaliyyət yerini, onların iş vaxtını müəyyən etmək. Gömrük postları öz fəaliyyətini bilavasitə gömrükxana rəhbərliyinin tabeçiliyi altında həyata keçirir. Ehtiyac olarsa birbaşa DGK-ya tabe olan gömrük postu da yaradıla bilər. Qəbul edilmiş ümumi qaydalara görə gömrük postları hüquqi şəxs statusuna malik olmur. Ancaq lazım olduqda DGK belə status müəyyən edə bilər. Bu halda gömrük postunun müstəqil balansı, banklarda hesablaşma və digər hesabları yaradılır və post dövlət mülkiyyəti olan, ona verilmiş mülkiyyət üzərində operativ idarəetmə hüququ alır. Mövcud qanunvericiliyin tələblərinin yerinə yetirilməsini təmin etmək üçün ixtisaslaşdırılmış gömrük postu fəaliyyət göstərə bilər. Belə ki, Komitə sədrinin 20.02.1998-ci il tarixli 002 saylı əmri ilə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 22.03.1997-ci il tarixli 24 saylı qərarının tələblərinə müvafiq olaraq, respublika ərazisinə idxal edilən aksizli malların mərkəzləşdirilmiş qaydada gömrük rəsmiləşdirilməsini təmin etmək, aksiz markalarının tətbiqinə nəzarəti gücləndirmək, aksiz vergilərinin qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada düzgün hesablanıb tutulmasını və vaxtında dövlət büdcəsinə köçürülməsini təmin etmək məqsədi ilə, DGK-ya bilavasitə tabe olmaqla, Bakı şəhərində, fəaliyyət zonası bütövlükdə Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisi olan - Aksiz gömrük postu yaradılmışdır. Gömrük postlarının əsas vəzifələri aşağıdakılardır: - nəzarətində olan ərazidə gömrük işinin təşkil edilməsi; - gömrük rəsmiləşdirilməsi və gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsi; - qaçaqmalçılıq və gömrük sahəsində digər hüquqpozmalara qarşı mübarizə aparılması. İxtisaslaşmış aksiz gömrük postunun isə əsas vəzifələri aşağıdakılardır: - xüsusi və aksiz yığımı markaları üçün idxal edənlərdən ərizələrin qəbul edilməsi; - markaların satışından əldə olunan vəsaitlərin daxil olmasına və onların DGK-nın hesablarına köçürülməsinə nəzarət edilməsi; - markaların qorunmasının təhlükəsizliyinin təmin olunması; 35 - markaların hazırlanması üçün ərizənin DGK-ya göndərilməsi; - markaların daşınmasının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi; - idxal olunan mallara aksiz markasının vurulması barədə idxalçılardan öhdəliyin alınması; - aksiz markası alınacaq malların uçot jurnalının aparılması; - markalanan malların gömrük rəsmiləşdirilməsinin həyata keçirilməsi və s. Gömrük orqanlarının bayrağı və tanınma nişanları. Gömrük Məcəlləsinin 11-ci maddəsinə görə gömrük orqanının bayrağı və tanınma nişanı vardır. Bayraq və tanınma nişanları Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi tərəfindən təsdiq olunur. Azərbaycan Respublikası gömrük orqanlarının bayrağı Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin 01 iyun 2001-ci il tarixli 135-II Q saylı qanunu, tanınma nişanı isə 01.06.2001-ci il tarixli 134-II Q qanun ilə təsdiq olunmuşdur. Bayrağın və tanınma nişanının təsvirləri və əsasnamələri də müvafiq qanunlarla təsdiq edilmişdir. Azərbaycan Respublikası DGK, onun yerli orqanları və təşkilatları, eləcə də gömrük orqanlarının sərəncamında olan dəniz və çay gəmiləri Azərbaycan Respublikası gömrük orqanlarının bayrağını daşıyırlar. Azərbaycan Respublikası gömrük orqanlarının bayrağı eninin uzunluğuna nisbəti 1:2 olan “Rənglərin standart nümunələri atlasının” 11/8 saylı rəng nümunəsinə uyğun açıq mavi (səma) rəngli düz dördbucaqlı ipək qumaşdan ibarətdir. Bayrağın sol yuxarı hissəsində gömrük orqanlarının tanınma nişanı vardır. Bayrağın aşağıdakı 1/3 hissəsində sol kənarından sağ kənarına istiqamətləndirilmiş ağ rəngli avtomobil, dəniz və hava yollarının təsvirləri əks edilmişdir. Gömrük orqanlarının tanınma nişanları respublika gömrük orqanlarının şərəf və şöhrət rəmzidir. Tanınma nişanından gömrük orqanlarının sərəncamında olan avtonəqliyyat vasitələrində, hava gəmilərində, gömrük orqanları əməkdaşlarının xüsusi geyim formasında, gömrük orqanlarının bütün növ blanklarında və inzibati binalarının girəcəyində, eləcə də digər yerlərdə istifadə olunur. Tanınma nişanı kənarları tünd yaşıl rəngli xətlə haşiyələnmiş, ortasında xüsusi kompozisiya təsvir olunmuş səkkizgüşəli qızılı rəngli ulduz şəklindədir. Nişanın ortasında elementləri mavi və boz rəngli olan qalxan, onun arasında elementləri qara və bürünc rəngli olan qılınc təsvir edilmişdir. Qalxanı əhatə edən ağ rəngli lentdə tünd yaşıl rəngdə “Azərbaycan Respublikası gömrük xidməti” sözləri əks etdirilmişdir. Ulduzun aşağı hissəsində sağ və sol istiqamətlərinə yönəldilmiş yaşıl rəngli dəfnə çələngləri təsvir edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanlarının və onların sərəncamında olan dəniz və çay gəmilərinin bayrağı, nəqliyyat vasitələrinin isə tanınma nişanları olur. Tanınma nişanı gömrük orqanlarının bina və digər tikililərində, nəqliyyat vasitələrində, kollegiyanın iclas zalında, gömrük orqanları rəhbərlərinin kabinetlərində yerləşdirilə bilər. Gömrük rəsmiləşdirilməsini gömrük orqanlarının yerləşdiyi ərazilərdən kənarda həyata keçirmək istəyən hüquqi və fiziki şəxslər, gömrük orqanlarına əvəzsiz istifadə üçün xidmət və məişət otaqları, habelə lazımi avandanlıq və rabitə vasitələri verilməlidirlər. Gömrük sistemi - ümumi anlayış olub, yalnız gömrük siyasətini həyata keçirən dövlət və digər icra strukturlarını deyil, habelə onların praktiki fəaliyyət formalarıdır. Təcrübi fəaliyyət formaları isə gömrük qanunvericiliyi normaları ilə tənzimlənir. Gömrük işinin təşkilində və idarəedilməsində istifadə olunan terminlərin açılışını verdikdən sonra Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında öz əksini tapmış sahibkarlıq və insan hüquqlarının qorunması haqqındakı maddələrlə tanış olaq: - Azərbaycan dövləti bazar münasibətləri əsasında iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaradır, azad sahibkarlığa təminat verir, iqtisadi münasibətlərdə inhisarçılığa və haqsız rəqabətə yol vermir (Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, 15-ci maddənin ikinci bəndi); - Qanuni surətdə Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan hər kəs sərbəst hərəkət edə bilər, özünə yaşayış yeri seçə bilər və Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənara gedə bilər. Azərbaycan Respublikası vətəndaşının hər zaman məneəsiz öz ölkəsinə qayıtmaq hüququ vardır (ARK, Maddə 28. bənd III və IV); - Hər kəsin mülkiyyətində daşınar və daşınmaz əmlak ola bilər. Mülkiyyət hüququ mülkiyyətçinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə əmlaka sahib olmaq, əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək hüquqlarından ibarətdir (ARK, maddə 29.6.III); - hər kəs qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada öz imkanlarından, qabiliyyətindən və əmlakından sərbəst istifadə edərək təkbaşına və başqaları ilə birlikdə azad sahibkarlıq fəaliyyəti və ya qanunla qadağan edilməmiş digər iqtisadi fəaliyyət növü ilə məşğul ola bilər (ARK, maddə 59); - Qanunla müəyyən edilmiş vergiləri və başqa dövlət ödənişlərini tam həcmdə və vaxtında ödəmək hər kəsin borcudur (ARK, maddə 73, b. I). Ana Yasanın bu maddələrini bir daha sizlərin nəzərinə çatdırmaqla əsas məqsədimiz gömrük işinin təşkilində mühüm prinsiplərdən biri sayılan qanunçuluğun ilkin hüquqi bazasının nə qədər əsaslı olmasını 36 göstərməkdir. Eyni zamanda Konstitusiyanın 72-ci maddəsinə görə, hər bir şəxs Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlara əməl etməlidir. Qanunu bilməmək heç kəsi məsuliyyətdən azad etmir. 37 Mövzu 6. Gömrük nəzarəti 6.1. Gömrük nəzarətinin formaları və xüsusiyyətləri Mövcud qanunvericiliyə görə mallar və nəqliyyat vasitələri bəyan ediləndən, gömrük rejimi altında yerləşdirilənə qədər gömrük nəzarəti altında olurlar. Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsinə görə, gömrük nəzarəti-gömrük işi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə, həmçinin icrasına nəzarət Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanlarına həvalə edilmiş, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericiliyinə və Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrinə riayət edilməsini təmin etmək məqsədilə həyata keçirilən tədbirlər toplusudur. №12/11.11.2008 Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev cənablarının 11 noyabr 2008-ci il tarixli «Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipinin tətbiqi haqqında» olan 12 Saylı Fərmanı ilə dövlət sərhədindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılması zamanı süni maneələrin aradan qaldırılması, idxal-ixrac əməliyyatlarının müasir tələblərə uyğun aparılması üçün münbit şəraitin yaradılması üçün Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipi 2009-cu il yanvarın 1-dən tətbiq edilmişdir. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipi üzrə vahid dövlət orqanının səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinə həvalə olunmuşdur. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin sənədlərinin, o cümlədən malların baytarlıq, fitosanitar, gigiyenik və digər sertifikatlarının (şəhadətnamələrinin) yoxlanılmasını, sərhəddə həmin mallar üzərində baytarlıq, fitosanitar, sanitariya nəzarətini Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanlarının həyata keçirməsi müəyyənləşdirilmişdir. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipi üzrə vahid dövlət orqanı kimi aşağıdakı vəzifələrin yerinə yetirilməsi Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinə həvalə olunmuşdur: 1. ərazisində heyvanların xüsusi təhlükəli xəstəliklərinin baş verməsi qeydə alınan qonşu ölkələrdən Azərbaycan Respublikasının ərazisinə keçən nəqliyyat vasitələrinin baytarlıq qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada və müddətdə məcburi dezinfeksiya edilməsi; 2. başqa ölkələrdən gətirilən heyvanların sağlamlığını müəyyənləşdirmək üçün onların təcrid olunmuş halda saxlanılmasının təmin edilməsi məqsədi ilə müvafiq ərazi dövlət baytarlıq müfəttişinə məlumat verilməsi; 3. beynəlxalq avtomobil daşımalarını yerinə yetirən nəqliyyat vasitələrinə sərhəddə «İcazə» blanklarının verilməsi və buna görə «Dövlət rüsumu haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilmiş məbləğlərdə dövlət rüsumunun tutulması. Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin yanında Dövlət Baytarlıq və Dövlət Fitosanitar Nəzarəti xidmətləri orqanlarının baytarlıq, fitosanitar, sanitariya nəzarətinin həyata keçirilməsi, həmçinin beynəlxalq avtomobil daşımalarını yerinə yetirən nəqliyyat vasitələrinə «İcazə» blanklarının verilməsi üçün sərhəddə yaradılmış məntəqələri ləğv edilmişdir. Mal və nəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarəti bir-birindən seçilir. Mallara gömrük nəzarəti dedikdə, idxal (gətirilən), ixrac (aparılan) və tranzit mallarına gömrük nəzarəti növləri nəzərdə tutulur. Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsində malların ayrı-ayrı mühüm xassələri böyük əhəmiyyət kəsb etdiyindən gömrük nəzarətinin yarımnövləri kimi əl yükünə, müşaiyət olunan və olunmayan baqaja gömrük nəzarətini göstərmək olar. Nəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarəti onların növündən asılı olaraq aşağıdakı kimi təsnifatlandırılır: a) dəniz gəmilərinə gömrük nəzarəti; b) çay gəmilərinə gömrük nəzarəti; c) dəmiryol qatarlarına gömrük nəzarəti; ç) hava gəmilərinə gömrük nəzarəti; d) avtonəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarəti. Əməkdaşlıq edən ölkələrin gömrük orqanlarının gömrük nəzarətində iştirakının xarakterindən asılı olaraq aşağıdakı nəzarət nvöləri seçilə bilər: 1) ikitərəfli gömrük nəzarəti (hər ölkənin gömrük orqanı ayrılıqda gömrük müayinəsi həyata keçirir); 38 2) birtərəfli gömrük nəzarəti (ölkələrdən birinin gömrük orqanı gömrük nəzarəti (müayinəsi) həyata keçirir); 3) birgə gömrük nəzarəti (hər iki dövlətin gömrük orqanlarının birgə gömrük nəzarəti (müayinəsi) həyata keçirilir). Gömrük nəzarəti birdəfəlik və təkrar ola bilər. Birdəfəlik gömrük nəzarəti o vaxt nəzərdə tutulur ki, gömrük sərhəddi ancaq bir istiqamətdə keçilir və gömrük nəzarəti (müayinəsi) bir dəfə keçirilir. Əgər mal və nəqliyyat vasitələri nisbətən qısa müddət ərzində gömrük sərhəddini iki dəfə keçirsə, onlar təkrar gömrük nəzarəti altına düşür. Təkrar gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün gömrük sərhəddinin bir neçə dəfə keçilməsi həmişə tələb olunmur. Belə ki, xaricə üzən dəniz gəmisi təyinat limanına gələndə gömrük məntəqəsini keçərkən gömrük müayinəsinə cəlb edilmişsə, bir qayda olaraq təkrar gömrük nəzarəti həyata keçirilmir. Lakin qaçaqmalçılıq barədə məlumat olduqda gömrük orqanlarının gəmini liman suları hüdudunda və limanda dayanarkən təkrar gömrük müayinəsini təşkil etmək hüququ vardır. Analoji qaydalar digər nəqliyyat vasitələrinə də şamil edilir. Gömrük nəzarətinin həyata keçirilmə formalarına görə aşağıdakı növləri var: 1) mal və nəqliyyat vasitələrinin sənədlərinin yoxlanılması; 2) mal və nəqliyyat vasitələrinə gömrük baxışı; 3) mal və nəqliyyat vasitələrinin gömrük müayinəsi. Gömrük nəzarətinin birinci forması sənədli, ikinci və üçüncü formaları faktiki nəzarət kimi xarakterizə edilir. Gömrük nəzarəti, onun həyata keçirilməsinin qayda və metodlarının məcmusudur. Bu metodlardan aşağıdakıları göstərmək olar: - mal və nəqliyyat vasitələri gömrük məntəqəsinə gətirilərkən həyata keçirilən adi gömrük nəzarəti; - nəqliyyat vasitəsinin hərəkəti zamanı həyata keçirilən gömrük nəzarəti; - gömrük nəzarətinin müəyyən formalarından azad etmə halları istisna olmaqla, nəzarətin bütün formalarının istifadə olunduğu tam nəzarət; - seçmə gömrük nəzarəti . Gömrük nəzarətinin növ, forma və metodları onların praktiki tətbiqində bir-biri ilə sıxı bağlıdır. Gömrük nəzarətini gömrük orqanlarının vəzifəli şəxsləri həyata keçirir. Gömrük Məcəlləsinə görə gömrük nəzarətinin formaları aşağıdakılardır: a) gömrük məqsədləri üçün lazım olan sənəd və məlumatların yoxlanılması; b) gömrük müayinəsi (yoxlanması) (mal və nəqliyyat vasitələrinin müayinəsi, şəxsi müayinə - gömrük nəzarətinin xüsusi forması); c) mal və nəqliyyat vasitələrinin uçotu; ç) fiziki və vəzifəli şəxslərin şifahi sorğusu; d) uçot və hesabat sisteminin yoxlanılması; e) müvəqqəti saxlanc anbarlarına, gömrük anbarlarına, sərbəst anbarlara, sərbəst gömrük zonalarına, rüsumsuz ticarət mağazalarına, mal və nəqliyyat vasitələri yerləşən digər ərazilərə, tikililərə gömrük baxışı. Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsinin əsası yük gömrük bəyannaməsidir (YGB). Gömrük nəzarətinin həyata keçirilmə prosedurası bütövlükdə şərti olaraq beş mərhələyə bölünür. Birinci mərhələdə YGB-də göstərilən məlumatlara formal-məntiqi nəzarət həyata keçirilir. Bunun üçün yük şöbəsi tərəfindən bəyannamənin bütün qrafalarının doldurulmasının düzgünlüyü yoxlanılır, bəyan edilmiş gömrük rejimi və malların adına müvafiq olaraq gömrük nəzarəti üçün tələb olunan sənədlərin mövcudluğu müəyyən edilir. YGB yoxlanıldıqdan sonra ona nömrə verilir və aşkar edilmiş səhvlərin düzəldilməsi üçün deklaranta qaytarılır. İkinci mərhələdə YGB-də göstərilən xarici valyutada ödənc-hesablaşma əməliyyatları nəzarət predmeti olur. Eyni zamanda xarici-iqtisadi fəaliyyət iştirakçısı tərəfindən valyuta nəzarəti qanunvericiliyinə riayət olunması yoxlanılır. Üçüncü mərhələdə gömrük ödənclərinin hesablanma dəqiqliyi, gömrük güzəştləri verilməsinin qanunamüvafiqliyi yoxlanılır, ödənclərin gömrük orqanlarının hesabına daxil olmasına nəzarət edilir. Dördüncü mərhələdə statistika şöbəsi gömrük statistikası üçün mühüm olan qrafaların doldurulmasını yoxlayır. Nəhayət, beşinci mərhələdə yük şöbəsinin səlahiyyətli vəzifəli şəxsi malın gömrük müayinəsi (yoxlaması) barədə qərar qəbul edir. Gömrük nəzarətinin bütün mərhələləri bitdikdən sonra yük sənədinə “Buraxılışa icazə verilir” ştampı vurulur. Bu ştamp və YGB-nin nömrəsi (yük sənədinin yuxarı sağ küncündə) şəxsi nömrəli möhürlə təsdiqlənir. Gömrük nəzarəti gedişində insan əzalarının istifadəsinə əsaslanan (görmə, eşitmə, qoxulama, lamisə) orqanoleptik metoddan istifadə oluna bilər. Müxtəlif ölçü cihazları və digər vasitələr də tətbiq edilə bilər. 39 Lazım gəldikdə müxtəlif kimyəvi cihazlar və reaktivlər vasitəsi ilə götürülmüş prob və nümunələrin xassə və xarakteristikaları təsdiq oluna bilər. Gömrük Məcəlləsi gömrük nəzarəti zamanı xüsusi texniki vasitələrdən istifadə olunmasını da nəzərdə tutur. Texniki vasitələrdən istifadə əmək sərfinin azaldılmasına, sərnişin və yük axınına gömrük nəzarəti müddətinin qısaldılmasına, mal və nəqliyyat vasitələrinin əlçatmaz yerlərinin müayinəsinə, gömrük rəsmiləşdirilməsi əməliyyatlarının və gömrük nəzarətinin sadələşdirilməsinə xidmət edir. Bu texniki vasitələr qaçaqmalçılıqla mübarizədə xüsusilə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan Respublikası gömrük orqanları gömrük nəzarətini həyata keçirərkən, bir qayda olaraq, icrasına nəzarət Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanlarına həvalə edilmiş Azərbaycan Respublikasının gömrük işi haqqında qanunvericiliyinə və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericiliyinə beynəlxalq müqavilələrinə riayət edilməsini təmin etmək üçün kifayət edən gömrük nəzarəti formalarından istifadə edə bilər. Hər bir operativ məsələnin həlli gömrük nəzarəti zamanı aşağıdakı xüsusi texniki vasitələrindən istifadə olunmasını tələb edir: a) gömrük sənədlərinin və gömrük təminatlarının yoxlanması üçün optik böyüdücü cihazlar (işıqlandırılan lupa, mikroskop) ultrabənovşəyi və infraqırmızı dalğalı cihazlar; b) gömrük nəzarəti obyektinin daxilindəkilər barədə uzaq məsafədən məlumat alınması, qaçaqmaqçılıq obyektlərinin axtarışı və aşkar edilməsi üçün – rentgenetelevizor konveyer müayinə aparatları, birbaşa müşahidə flüoroskopları, müayinə endoskopları dəsti, müayinə milləri dəsti, metalaxtaran və metallodetektorlar (silah, döyüş sursatı, qiymətli metallar və s. aşkar edilməsi üçün) və i.a.; c) gömrük nəzarəti obyektinin tərkibinin identifikasiya (eyniləşdirmə) ekspres-analizi üçün - müxtəlif analizatorlar, ekspers-identifikatorlar və s.; ç) gömrük zonalarında operativ şəraitin vizual müşahidəsi üçün - optik və optik-televizion müşahidə- texniki vasitələrlə uyğunlaşdırılmış radiolokasiya tipli avadanlıq, optik uzaqdanölçmə aparatları (mono -, və stereo-borular, dəniz binoklları, infraqırmızı müşahidə cihazları, telekameralar və s.); d) audio-video məlumat daşıyıcılarına nəzarət üçün - müxtəlif növlü diktafon, audiopleer, maqnitofon, fotokinoplyonkaların aşkarlanması üçün qurğular, slayd və mikrofilmlər, videopleer və vidiomaqnitofonlar və s.; e) gömrük müayinəsi zamanı texnoloji əməliyyatların yerinə yetirilməsi üçün - əl yükünün, baqajın, poçt göndərişlərinin, həmçinin irihəcmli yüklərin tarasının açılması zamanı fərdi və qrup üçün xüsusi alətlər dəsti; ə) gömrük təminatları qoymaq üçün - plombiratorlar, marka işarəli yapışdırıcı lent rulonları, müxtəlif işarəqoyucular və s. Bunlardan başqa gömrük nəzarəti gedişində müxtəlif köməkçi texniki vasitələrdən (qidalanma mənbələri, gərginlik doldurucu qurğular, çəki cihazları, ölçü cihazları, dozimetrik nəzarət cihazları və s.) istifadə olunur. Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanları lazım olduqda bu Məcəllədə nəzərdə tutulan gömrük nəzarətinin bütün formalarından istifadə edə bilərlər. Bu Məcəllə gömrük orqanlarının gömrük nəzarəti formalarının verilmiş hal üçün daha məqsədəuyğun olanını seçmək və istifadə etmək hüququnu müəyyən edir. Gömrük nəzarəti formasının seçilməsi, gömrük sərhədindən keçirilən mal və nəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarətinin müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsinin yetərliliyi (kifayət etməsi) prinsipi ilə aparılır. Ayrı-ayrı formaların kifayət edib-etməməsi qanunvericiliklə və ya Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələri ilə nəzərdə tutula bilər. Konkret hal üçün kifayət etmə prinsipi normativ aktlarda öz əksini tapmırsa, yetərli gömrük nəzarəti forması gömrük orqanının vəzifəli şəxsləri tərəfindən seçilir. Gömrük orqanları əməkdaşlarına belə səlahiyyətlərin verilməsi Dövlət Gömrük Komitəsinin normativ aktları ilə reallaşdırılır. Gömrük nəzarəti formalarının seçilməsinə dövlət təhlükəsizliyinə və ictimaiyyətin maraqlarına zərər vurmadan yol verilə bilər. Bununla əlaqədar, gömrük orqanlarının səlahiyyətli şəxsləri gömrük sərhədindən silah, narkotik maddə, əntiq əşyalar və s-nin qanunsuz keçirilməsi cəhdlərinin qarşısının alınması üçün tədbirlər görülməsinə xüsusi diqqət yetirməlidirlər. Digər tərəfdən gömrük nəzarətinin kifayət etmə prinsipi insan hüquq və azadlığı normalarını pozmamalıdır. Elə buna görə də şəxsi müayinə qanunvericilikdə “Gömrük nəzarətinin müstəsna forması” kimi nəzərdə tutulur. Amma bununla belə, gömrük nəzarətinin digər formalarının tətbiq edilməməsi və ya onlardan azad etmə heç də şəxsləri bu Məcəllənin müddəalarına, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarına və beynəlxalq müqavilələrinə riayət etmək vəzifəsindən azad etmir. Gömrük Məcəlləsinin bu müddəası vəzifəli şəxsin gömrük nəzarətinin bu və ya digər formasının tətbiqinin yetərli olub-olmayacağı məsələsini həll etdiyi zaman gömrük sahəsində qanunilik prinsipinin reallaşdırılmasının hüquqi təminatıdır. 40 Qeyd edildiyi kimi, gömrük xidmətinin vəzifə və funksiyalarının yerinə yetirilməsini təmin edərkən gömrük orqanları, lazım gəldikdə gömrük nəzarətinin bütün formalarından istifadə edə bilərlər. Gömrük orqanları gömrük məqsədləri üçün təkrar gömrük baxışı keçirə, sənədlərdə göstərilən məlumatları yenidən yoxlaya bilərlər. Şəxsi əşyaları gömrük baxışından azad edilən şəxslərin gömrük sərhədindən buraxılması zamanı gömrük nəzarəti sadəcə olaraq belə güzəşt verilmiş şəxslərin sənədlərinin yoxlanılmasından ibarət olur. Bəzi hallarda gömrük nəzarəti mal və nəqliyyat vasitələrinin sərhəddən keçirilməsinin qanuniliyini müəyyən etmək üçün gömrük təminatları pozulmadan həyata keçirilən gömrük baxışından ibarət ola bilər. Gömrük baxışından fərqli olaraq, gömrük müayinəsi tikililərin, nəqliyyat vasitələrinin, tara və qablaşdırılmaların açılması ilə müşayiət olunur. Gömrük müayinəsi zamanı malların adı və keyfiyyəti, həmçinin miqdarı müəyyən edilir. Malların gizli keçirilməsinin müəyyən olunması üçün də gömrük müayinəsindən istifadə edilir. Baxış mərhələsində gömrük müayinəsinin tətbiq edilməsinin məqsədəmüvafiqliyi - mal və nəqliyyat vasitələrinin yük bölmələrinin, malın tarası və qablamalarının açılıb-açılmaması məsələsi həll edilir. Qanun və ya beynəlxalq müqavilələrlə mal və nəqliyyat vasitələrinin ayrı-ayrı növlərinin gömrük nəzarəti sferasından çıxarılmasının konkret halları müəyyən edilə bilər. Məsələn, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və onunla birlikdə gedən ailə üzvlərinin şəxsi baqajı, xidməti vəzifələrinin icrası ilə əlaqədar gömrük sərhədindən keçən Milli Məclis deputatlarının və Nazirlər Kabineti üzvlərinin şəxsi baqajları gömrük yoxlamasından azaddır (yəni azad etmə şərtləndirilir). Öz yoluna davam edən xarici hərbi gəmilərin, hərbi və hərbi nəqliyyat hava gəmilərinin, eləcə də hərbi texnikanın gömrük yoxlamasından azad edilməsi dövlətlərarası müqavilələrlə tənzimlənir. Şəxsi yoxlama (müayinə) barədə qərar gömrük orqanının rəisi və ya onu əvəz edən şəxs tərəfindən qəbul olunur. Müayinədən əvvəl gömrük orqanının vəzifəli şəxsi qəbul edilmiş qərarı fiziki şəxsə elan edir, ona hüquq və vəzifələrini başa salır və həmçinin gizlədilmiş malların könüllü olaraq verilməsini təklif edir. Şəxsi müayinə gömrük orqanının müayinə edilən şəxslə eynicinsli səlahiyyətli şəxsi tərəfindən sanitar- gigiyena tələblərinə cavab verən otaqda aparılır. Digər fiziki şəxslərin həmin otağa girməsi və müayinə prosesinin onlar tərəfindən müşahidə oluna bilmə ehtimalı istisna edilməlidir. Nəzarətə götürülən şəxsin bədən üzvlərinin müayinəsi tibb işçisi tərəfindən aparılmalıdır. Şəxsi müayinənin aparılması barədə protokol tərtib edilir. Həmin protokol gömrük orqanının vəzifəli şəxsi, hal şahidləri, müayinə edilən şəxs və bədən üzvləri müayinə edildikdə isə həmçinin tibb əməkdaşı tərəfindən imzalanır. Müayinə edilən şəxs öz rəyini protokola qeyd edə bilər. Gömrük nəzarətinin predmeti gömrük sərhədindən keçirilən mal və nəqliyyat vasitələrinin (qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hallardan başqa) istənilən növü ola bilər. Gömrük Məcəlləsinin 17-ci maddəsinin 1-ci bəndinə görə, mallar - istənilən daşınan əmlak, o Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|