Dərsliyə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 21 aprel 2003-cü il tarixli 305 saylı əmri ilə qrif verilmişdir

xarici siyasətinin tərkib hissəsi olan vahid gömrük siyasəti həyata keçirilir. Bu siyasətin tələb və vəzifələri 
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi, Azərbaycan Respublikasının prezidenti və Nazirlər Kabineti 
tərəfindən Gömrük Məcəlləsi və gömrük hüququnun digər mənbələri əsasında müəyyən edilir və respublikanın 
gömrük  ərazisində mal mübadiləsinin tənzimlənməsi və gömrük nəzarəti vasitələrindən effektiv istifadə 
edilməsi ilə daxili bazarın müdafiəsi üçün ticarət-siyasi məsələlərin həlli, milli iqtisadiyyatın inkişafının 
stimullaşdırılması, dövlətin iqtisadi siyasətinin əsas məsələlərinin həllinə təkan vermək məqsədi güdür. Gömrük 
siyasəti, ölkənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin vacib bir sahəsidir. Tarixən bu siyasət, xarici ticarətin dövlət 

30 
 
tənzimlənməsinin ilkin forması olmuşdur.  Gömrük siyasətinin mahiyyəti – gömrük tarif qanunvericiliyində, 
müxtəlif istiqamətli beynəlxalq gömrük birlikləri ilə münasibətlərin yaradılmasında, sərbəst gömrük və ticarət 
zonalarının təşkil edilməsində öz əksini tapır. Gömrük siyasəti dövlətin iqtisadi və xarici ticarət siyasətinin 
ayrılmaz hissəsi olduğu üçün, hökumətin ümumi iqtisadi strategiyasının məqsəd və vəzifələrindən asılıdır.  
Daxili bazarın qorunması  və milli iqtisadiyyatın inkişafına  əlverişli  şəraitin yaradılması üçün gömrük 
siyasətinin aşağıdakı formalarından daha çox istifadə olunu:  
1. Himayədarlıq - (proteksionizm);  
2. Sərbəst ticarət  - (fritredizm)  
Himayədarlıq (proteksionist) gömrük siyasəti yerli istehsalın inkişafı üçün daha əlverişli  şərait 
yaradılmasına yönəldilib. Bu siyasət idxal edilən mallara gömrük vergi və rüsumların qoyulmasının daha 
yüksək səviyyəsini tətbiq etməklə əldə edilir.  
Sərbəst ticarət siyasəti isə gömrük rüsumlarının minimum səviyyəsini nəzərdə tutur və daxili bazara 
xarici malların daha çox cəlb edilməsinə təhrik edir.  
Gömrük siyasətinin həyata keçirilməsinin əsas vasitələri - gömrük rüsumları və yığımları (tarif və ya 
iqtisadi tənzimləmə), gömrük rəsmiləşdirilməsi və gömrük nəzarəti  əməliyyatları, xarici ticarətin 
icazələşdirilməsi (xüsusi icazə) və kvotalaşdırılması (qeyri-tarif və  ya  inzibati  tənzimləmə) təcrübəsi ilə bağlı 
olan müxtəlif gömrük məhdudiyyətləridir. 
Gömrük hüququ. Gömrük siyasəti gömrük hüquqi normaları  əsasında həyata keçirilir. Gömrük 
siyasətinin dəqiq hüquq əsaslandırılmaları ona görə vacibdir ki, onun həyata keçirilməsi zamanı bilavasitə və ya 
dolayısı ilə sahibkarlıq fəaliyyətinin bu və ya digər istiqamətlərini imperativ tənzimləyərkən istər-istəməz 
mülkiyyət münasibətləri sahəsinə müdaxilə edilir. Eyni zamanda, gömrük siyasətinin xarici münasibətlərə təsiri, 
dövlət üçün beynəlxalq-hüquqi xarakterli öhdəliklər yaratdığından onun normalaşdırılması zərurətini doğurur.  
Gömrük-hüquq normaları – gömrük sərhədindən mal və  nəqliyyat vasitələrinin keçirilməsi 
prinsiplərini nizama salan və rəsmiləşdirilmə əməliyyatlarının yerinə yetirilməsi üçün mövcud qanunvericiliyə 
əməl olunmasını  təmin edəcək, dövlət tərəfindən müəyyənləşdirilən davranış qaydalarıdır. Bu qaydaların 
məcmusu Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin mühüm tərkib hissələrindən biri olan gömrük hüququnu 
əmələ gətirir.  
Bu və ya digər gömrük qaydaları yalnız müəyyən hüquqi formaya düşdükdən sonra hüquqi norma sayıla 
bilər.  
Gömrük hüququnun mənbələri dedikdə, dövlət idarəetmə orqanları  tərəfindən verilən hüquqi 
normalar toplusu başa düşülür. 
Gömrük hüququnun mənbəyini ixtiyarı hüquqi akt deyil, yalnız gömrük işinin ümumi qaydalarını əks 
etdirə bilən aktlar təşkil edə bilər. Deməli, gömrük hüququnun mənbəyi normativ xarakter daşımalıdır. Ona görə 
də, gömrük orqanlarının rəhbərlərinin vəzifəyə  təyinatı, vəsaitlərin köçürülməsi, intizam cəzasının elan 
olunması, tabeçilikdə olan orqanların qeyri-qanuni verdiyi əmrlərin ləğv olunması və s. barədə verdiyi əmrlər, 
ümumi qaydaları özündə əks etdirmədiyinə görə, hüquqi norma sayılmır və gömrük hüququnun mənbəyi hesab 
edilə bilməz. Ayrı-ayrı məsələlər üzrə verilən bu aktlar fərdi (individual) xarakterə malik olduğu üçün  hüquqi 
fakt qismində  çıxış edir. Daha doğrusu, bu cür aktlar gömrük sferasında konkret hüquq münasibətlərini ya 
dəyişdirir, ya da dayandırır.  
Gömrük - hüquq aktlarında, həm normativ tapşırıqlar, həm də operativ-icra və ya hüquq-mühafizə 
(hüquqqoruyucu) xarakterli tapşırıqlar da ola bilər. Bu cür aktların icraçıları, onların hansının normativ, 
hansınınsa fərdi xarakterli aktlar olmasını hər dəfə müəyyənləşdirməlidirlər.  
Gömrük hüququnun mənbələri – tərkib hissələri (elementləri) gömrük işinin hüquqi tənzimlənməsi 
məntiqinə uyğun olaraq, subordinasiya və ierarxiya (pilləvari) tabeçiliyi münasibətlərində olan vahid, bütöv bir 
sistem təşkil edir.  
Gömrük hüququ mənbələrinin yaradılması sisteminin əsas prinsipləri konstitusiyaya əsaslanması  və 
qanuni olmasıdır. Konstitusiyaya əsaslanma dedikdə, gömrük işinin tənzimlənməsinin əsas prinsiplərinin hüquqi 
mənbələrinin çox ciddi şəkildə konstitusiya maddələrinə uyğunluğu başa düşülür. Qanunilik isə, qəbul edilmiş 
fərman, qərar və  sərəncamların tamamilə qanunda nəzərdə tutulmuş hüquqi normalara uyğunluğudur.  Əks 
halda, qəbul edilmiş qanunaltı hüquqi aktlar etibarsız sayılır.  
Gömrük hüququnun mənbələri sisteminin əsas elementlərinə aşağıdakılar daxildir:  
1) ölkədaxili gömrük qanunvericiliyi;  
2) gömrük işi ilə bağlı ölkənin qoşulduğu beynəlxalq hüquqi müqavilələr və sazişlər.  
Gömrük işi barədə qanunvericiliyə Gömrük Məcəlləsi, “Gömrük tarifi haqqında” Azərbaycan 
Respublikasının Qanunu, habelə Gömrük Məcəlləsinə uyğun olaraq qəbul edilmiş digər qanunvericilik aktları 
daxildir.  
Gömrük Məcəlləsi və “Gömrük tarifi haqqında” qanun, Azərbaycan Respublikasının gömrük 
təcrübəsində yaranan bütün hüquqi məsələlərə münasibət bildirir və gömrük münasibətlərinin hüquqi 

31 
 
tənzimlənməsi mexanizmində əsas yeri tutur. Hüquqi gücünə görə bu qanunlar yalnız Konstitusiyadan geri qalır 
və bütün gömrük qanunvericiliyinin hüquqi bazası hesab edilir.  
Bu gömrük qanunlarının ayrı-ayrı hüquqi normaları, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi tərəfindən 
qəbul olunan qanunlar Milli Məclisin qərarı ilə  və ya Azərbaycan Respublikasının prezidenti tərəfindən 
fərmanla təsdiq olunduqdan sonra tətbiq olunmağa başlayır. Belə ki, Milli Məclis tərəfindən 20 iyun 1995-ci 
ildə  qəbul olunmuş “Gömrük tarifi haqqında” Qanun Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1064 saylı 
qərarı ilə, 10 iyun 1997-ci ildə Milli Məclisdə qəbul olunmuş Gömrük Məcəlləsi isə Azərbaycan Respublikası 
prezidentinin 25 iyul 1997-ci il 616 saylı Fərmanı ilə təsdiq olunduqdan sonra hüquqi qüvvəyə malik olmuşdur.  
Bəzi gömrük-hüquq normaları digər qanunvericilik aktlarında da öz əksini tapa bilər. Məsələn, 
“Əməliyyat-axtarış  fəaliyyəti haqqında” (1999-cu ildə  qəbul olunub) Qanunun 5-ci maddəsində  nəzərdə 
tutulmuş “müvafiq icra hakimiyyəti orqanları”nın siyahısına, həmin qanunun tətbiq edilməsi haqqında 
Azərbaycan Respublikası prezidenti H.Ə.Əliyevin 11.XI.1999-cu il tarixli 206 saylı Fərmanının ikinci bəndinin 
üçüncü hissəsinə görə, Dövlət Gömrük Komitəsi də daxil edilmişdir. Bu qanuna və Gömrük Məcəlləsinə əsasən 
gömrük orqanları müxtəlif əməliyyat-axtarış fəaliyyəti ilə məşğul olurlar.  
Gömrük qanunvericiliyi çoxşaxəli və kompleks xarakterli olduğuna görə, hüququn digər sahələrinin 
ayrı-ayrı normalarından da istifadə edir. Belə ki, qaçaqmalçılıq, Azərbaycan Respublikasının və xarici ölkələrin 
incəsənət, tarixi, arxeoloji sərvəti olan əşyaları Azərbaycan Respublikasına qaytarmamaq, gömrük 
ödənişlərindən yayınmaq kimi hallar Cinayət Məcəlləsinin, gömrük daşıyıcının xidmətindən istifadə edərkən 
tərəflərin hüquq və  vəzifələri, malın gömrük anbarında və müvəqqəti saxlanc yerlərində saxlanması ilə bağlı 
məsələlər Mülki Məcəllənin, gömrük qaydalarının pozulması ilə bağlı  məsələlər  İnzibati Xətalar və Mülki- 
Prosessual Məcəlləsinin və hüquqi normaları ilə tənzimlənir.  
Gömrük-hüquq tənzimlənməsinin mexanizmində qanunaltı aktlar mühüm rol oynayır. Qanunaltı aktlar, 
qanunlardan yararlanmaq və onları inkişaf etdirmək üçün istifadə olunur və bu aktlar qanunlardan kənara 
çıxmamalıdır. Bu cür aktlar Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçib, qeydiyyat 
nömrəsi almaqla təşkilati-hüquqi cəhətdən zəmanət qazanır. Əks halda həmin aktların hüquqi gücü olmur.  
Öz kəmiyyət parametrlərinə görə qanunaltı aktlar gömrük hüququnun daha çoxnövlü mənbələri hesab 
olunur. Bunun əsas səbəbi gömrük qanunlarının mətnlərində daha çox anonim (adsız) istinadların olmasıdır. 
Məsələn, “vicdanlı deklarant”, “həyatı vacib maraqlar” və s.  
Gömrük münasibətlərini tənzimləyən qanunaltı aktlar aşağıdakılardır:  
1. Azərbaycan Respublikası prezidentinin fərmanları. Ölkə başçısının normayaradıcı fəaliyyətinin 
aktivliyi  əsasən Gömrük Məcəlləsi qəbul edilən vaxtadək təsadüf edir. Həmin vaxtlarda prezident 
fərmanları gömrük münasibətlərinin əsas hüquqi tənzimləyicisi kimi yerinə yetirilirdi.  
2. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları. Bu qərarlarla daha çox gömrük 
siyasətinin və gömrük hüququnun əsas məsələləri tənzimlənir. Məsələn, “Azərbaycan Respublikası 
ərazisinə  gətirilən,  əlavə  dəyər vergisindən azad olunan malların siyahısı haqqında” Azərbaycan 
Respublikası Nazirlər Kabinetinin 13.VII.2000-ci il tarixli 124 saylı  qərarı; “Azərbaycan Respublikası 
idxal-ixrac əməliyyatları üzrə gömrük rüsumlarının dərəcələri, gömrük rəsmiləşdirilməsinə görə alınan 
yığımların miqdarı haqqında” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 12.IV.2001-ci il tarixli 80 
saylı qərarı və s.  
3. Dövlət Gömrük Komitəsinin normativ aktları.  
Gömrük Məcəlləsinə görə DGK öz səlahiyyətləri daxilində Azərbaycan Respublikasının bütün başqa 
dövlət orqanları, tabeçiliyindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq idarələr, müəssisələr və  təşkilatlar, 
habelə vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar üçün icrası məcburi olan normativ aktlar qəbul edir. Bu normativ aktlar 
qanunvericiliyə uyğun olaraq həyata keçirilir.  
Ümumi xarakterli normativ aktlar isə, onların özlərində ayrı müddət nəzərdə tutulmamışdırsa, dərc 
olunandan on gün sonra qüvvəyə minir.  
DGK-nin verdiyi normativ təlimatlar və əmrlər də gömrük hüququnun mənbələrinə aid edilir. Bundan 
başqa, komitənin rəhbərliyi gömrük orqanlarına göstəriş  və  məktublar da göndərə bilər. Bu sənədlərin 
əvvəlkilərdən fərqi isə ondan ibarətdir ki, onlarda bu və ya digər normativ aktın tətbiqi qaydaları haqqında 
izahat verilir və heç bir yeni gömrük hüquq norması nəzərdə tutulmur.  
Dövlət suverenliyi, hər bir dövlətə öz gömrük məsələlərini birtərəfli qaydada daxili qanunvericiliklə 
tənzimləməyə imkan verir. Eyni zamanda gömrük siyasətinin beynəlxalq mahiyyəti, gömrük məsələlərini 
müqavilələrlə  tənzimləmənin predmeti edir. Əgər dövlət gömrük məsələlərinin həllində digər ölkələrin 
maraqlarını  nəzərə almırsa və ya yürütdüyü gömrük siyasəti bu ölkələrə ziyan vurursa, bu bütünlükdə xarici 
iqtisadi əlaqələri və beynəlxalq münasibətləri gərginləşdirər, nəticədə isə “gömrük müharibəsi” yarana bilər. 
Gömrük işi sahəsində beynəlxalq-hüquqi  əməkdaşlığı vacib edən  əsas məsələlər müasir gömrük tariflərinin 
mürəkkəbliyi və beynəlxalq ticarətin inkişafına maneçilik törədən çoxsaylı yozucu gömrük formalizmidir.  

32 
 
Beynəlxalq ticarət dövriyyəsinin inkişafı, turist mübadiləsi, humanitar əlaqələr gömrük siyasətinin əsas 
istiqamətlərinin və müxtəlif dövlətlərin eyni tipli normativ aktlarının koordinasiyasını  nəzərdə tutan gömrük 
qanunvericiliyinin eyniləşdirilməsini vacib edir. Milli normaların unifikasiyası beynəlxalq hüquq prinsipləri və 
hökumətlərarası müqavilələrdən irəli gələn normalara əsaslanır. Milli gömrük-hüquq sisteminin eyniləşdirilməsi 
beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi və inteqrasiya proseslərinin dərinləşməsi üçün əlverişli şərait 
yaradır.  
Gömrük qaydalarının əsas eyniləşdirmə vasitələri beynəlxalq müqavilələrin və ixtisaslaşmış beynəlxalq 
təşkilatların tövsiyələridir. 
Gömrük sahəsində beynəlxalq-hüquqi  əməkdaşlıq ilk növbədə-poçt göndərişlərinə  nəzarəti; dəniz, 
dəmiryolu, hava, avtomobil yolları ilə  və qarışıq daşımalarda gömrük qaydalarının eyniləşdirilməsini; daimi 
yaşamaq üçün başqa ölkələrə gedən şəxslərin hüquqi statusunu; sərnişinlərdən ayrı gedən müşayiət olunmayan 
baqajın gömrük rejimini əhatə edir.  
Azərbaycan Respublikasının gömrük sahəsində beynəlxalq hüquqi əməkdaşlığı  əsasən 4 istiqamətdə 
inkişaf edir:  
1) Beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən Ümumdünya Gömrük Təşkilatı ilə əməkdaşlıq;  
2) Müstəqil Dövlətlər Birliyinin gömrük rəhbərləri şurası çərçivəsində əməkdaşlıq; 
3) İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində əməkdaşlıq;  
4) Ayrı-ayrı dövlətlərin gömrük orqanları ilə ikitərəfli münasibətlər əsasında əməkdaşlıq.  
Gömrük sahəsində  tətbiq edilən normativ aktlara ilkin nəzarət daxili qanunvericiliyin qüvvədə olan 
beynəlxalq müqavilələrin müddəalarına uyğunsuzluq hallarını istisna etməyə imkan verir.  
Gömrük Məcəlləsinin 6-cı maddəsinə görə Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrində 
müəyyən edilən qaydalar bu məcəllə və gömrük işi haqqında Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik 
aktlarında nəzərdə tutulmuş  qaydalardan fərqlənərsə, onda dövlətlərarası müqavilələrin qaydaları tətbiq edilir.  
Gömrük qanunvericiliyinin zaman və  məkana görə qüvvəsi. Gömrük işi sahəsində  tənzimləmə 
münasibətlərinin beynəlxalq təcrübədə  qəbul edilmiş qaydalarına görə, gömrük orqanı  tərəfindən gömrük 
bəyannaməsinin və digər sənədlərin qəbul edildiyi gün qüvvədə olan qanunvericilik aktları tətbiq edilir.  
Malların və  nəqliyyat vasitələrinin gömrük sərhədindən qeyri-qanuni keçirilməsi halları müəyyən 
edildikdə meydana çıxan münasibətlərin tənzimlənməsi üçün mal və nəqliyyat vasitələrinin gömrük sərhədindən 
faktiki keçirildiyi gün qüvvədə olan qanunvericilik aktları tətbiq edilir. 
Gömrük xidməti - ümumi halda, gömrük orqanlarında dövlət xidmətinin təşkil edilməsini ifadə edir. 
Bu barədə sonra ətraflı məlumat verdiyimizə görə, indi şərhə ehtiyac görmürük.  
Gömrük rəsmiləşdirilməsi - Gömrük Məcəlləsinin müddəalarına və tələblərinə uyğun olaraq malların 
və nəqliyyat vasitələrinin müəyyən gömrük rejimi altında yerləşdirilməsi ardıcıllığı və bu rejimin fəaliyyətinin 
başa çatmasıdır. Gömrük rəsmiləşdirilməsi barədə 8-ci mövzuda bütün məsələlərin şərhi verilmişdir.  
Gömrük ödənişləri - müəyyən olunmuş qaydada gömrük orqanları tərəfindən alınan gömrük rüsumları, 
vergilər, gömrük yığımları, haqqlar və digər ödənişlərdir (bax. 10-cu mövzu). 
Gömrük rüsumları - gömrük orqanları  tərəfindən gömrük ərazisinə malların idxalı  və ixracı zamanı 
alınan ödənişlərdir (bax. 10-cu mövzu). 
Gömrük nəzarəti - gömrük işi haqqında qanunvericiliyə  əməl etmək və icrasına nəzarət gömrük 
orqanlarına həvalə edilmiş  məsələləri təmin etmək məqsədi ilə  həyata keçirilən tədbirlər toplusudur (bax 6-cı 
mövzu). 
Gömrük rejimi - gömrük məqsədləri üçün gömrük sərhəddindən keçirilən malların və  nəqliyyat 
vasitələrinin statusunu müəyyən edən müddəaların məcmusudur (bax 7-ci mövzu). 
Gömrük orqanları - Azərbaycan Respublikasında gömrük işini bilavasitə  həyata keçirən icra 
hakimiyyəti – hüquq-mühafizə orqanıdır.  
Bütün gömrük tədbirlərinin (gömrük ödənişlərinin alınması, gömrük rəsmiləşdirilməsi, gömrük nəzarəti 
və s.) həyata keçirilməsi üçün xüsusi gömrük orqanları yaradılır.  
Gömrük orqanları hüquq-mühafizə orqanı olub vahid sistem təşkil edir. Bu sistemə  aşağıdakılar 
daxildir:  
- DGK 
- məhəlli, ixtisaslaşmış idarələr  
- gömrükxanalar 
- gömrük postları  
Gömrük orqanları digər dövlət orqanları, müəssisələr, qurumlar, təşkilatlar və  vətəndaşlarla qarşılıqlı 
münasibətlər qurur. Bəzi hallarda qanunvericiliyə uyğun olaraq gömrük orqanlarının səlahiyyətlərinə aid edilmiş 
məsələlərin digər orqanlar və müəssisələr tərəfindən yerinə yetirilməsinə yol verilir. Bu zaman gömrük orqanları 
həmin fəaliyyətə nəzarət etmək hüququna malikdir (məsələn, şəxsi (fərdi) müvəqqəti saxlanc anbarının sahibi, 
gömrük daşıyıcısı və s.). 

33 
 
Dövlət orqanları  və  vəzifəli  şəxslər Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanlarına, onlara həvalə 
edilmiş vəzifə və funksiyaların yerinə yetirilməsinə kömək etməyə borcludurlar.  
Azərbaycan Respublikası Gömrük Məcəlləsinə görə gömrük orqanlarının  əsas funksiyaları 
aşağıdakılardır: 
1) ölkənin gömrük siyasətinin işlənib hazırlanmasında iştirak edir və bu siyasəti həyata keçirir;  
2) icrasına nəzarət Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanlarına həvalə olunmuş qanunvericilik 
aktlarına riayət edilməsini təmin edirlər, gömrük işini həyata keçirərkən idarələrin, müəssisələrin, təşkilatların 
və fiziki şəxslərin, həmçinin sahibkarların hüquq və mənafelərinin müdafiəsi üzrə tədbirlər görür;  
3) az səlahiyyətləri daxilində respublikanın, iqtisadi təhlükəsizliyini təmin edirlər;  
4) Azərbaycan Respublikasının iqtisadi mənafeyini qoruyurlar;  
5) ticarət - iqtisadi münasibətlərdə gömrük tənzimlənməsi vasitələrini tətbiq edirlər;  
6) gömrük rüsumları, vergilər və digər gömrük ödənişlərini alırlar;  
7) Azərbaycan Respublikasının gömrük sərhədindən keçirilən mallar barədə iqtisadi siyasət tədbirlərinin 
işlənib hazırlanmasında iştirak edir və bu tədbirləri həyata keçirirlər;  
8) Azərbaycan Respublikasının gömrük sərhədindən malların və  nəqliyyat vasitələrinin keçirilməsi 
qaydalarına riayət olunmasını təmin edirlər;  
9) gömrük işi sahəsində cinayətlərə, həmçinin gömrük qaydalarının və vergi qanunvericiliyinin 
pozulmasına qarşı mübarizə aparırlar, narkotik vasitələrin, silahın, Azərbaycan xalqının və xarici ölkə 
xalqlarının bədii, tarixi və arxeoloji sərvətləri olan əşyaların, intellektual mülkiyyət obyektlərinin, yox olmaq 
təhlükəsi altında olan heyvanların və bitki növlərinin, digər malların Azərbaycan Respublikası gömrük 
sərhədindən qanunsuz keçirilməsinin qarşısını alırlar; beynəlxalq terrorçuluqla mübarizəyə  və Azərbaycan 
Respublikasının təyyarə limanlarında beynəlxalq mülki aviasiyanın fəaliyyətinə qanunsuz müdaxilənin 
qarşısının alınmasına köməklik göstərirlər;  
10) gömrük nəzarətini və gömrük rəsmiləşdirilməsini həyata keçirir və  təkmilləşdirir, Azərbaycan 
Respublikasının gömrük sərhədindən mal dövriyyəsinin surətləndirilməsi üçün şərait yaradırlar;  
11) xarici iqtisadi fəaliyyətin gömrük statistikasını  və Azərbaycan Respublikasının xüsusi gömrük 
statistikasını aparırlar;  
12) xarici iqtisadi fəaliyyətin mal nomenklaturasını aparırlar;  
13) idarələrin, müəssisələrin, təşkilatların və fiziki şəxslərin xarici iqtisadi əlaqələrinin inkişafına kömək 
edirlər; 
14) dövlət təhlükəsizliyinin, ictimai asayişin, əhalinin mənəviyyatının, insanların həyat və sağlamlığının 
heyvan və bitkilərin,  ətraf mühitin qorunması, gətirilən malların Azərbaycan istehlakçılarının mənafeyinin 
müdafiəsi sahəsində tədbirlər həyata keçirilməsinə kömək edirlər;  
15) öz nəzarətləri daxilində valyuta nəzarətini həyata keçirirlər; 
16) Azərbaycan Respublikasının gömrük işinə aid beynəlxalq öhdəliklərin yerinə yetirilməsini təmin 
edir; Azərbaycan Respublikasının gömrük işi ilə  əlaqədar beynəlxalq müqavilələrin işlənib hazırlanmasında 
iştirak edir; xarici dövlətlərin gömrük işinə aid məsələlərlə məşğul olan gömrük və başqa səlahiyyətli orqanlar 
ilə beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edirlər;  
17) gömrük işi sahəsində elmi - tədqiqat işləri aparır və məsləhətlər verirlər; dövlət orqanları, idarələr, 
müəssisələr və  təşkilatlar üçün bu sahədə mütəxəssislərin hazırlanmasını  və onların ixtisaslarının artırılmasını 
həyata keçirirlər;  
18) müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə, Azərbaycan Respublikasının 
prezidentinə, başqa dövlət orqanlarına, idarə, müəssisə  və  təşkilatlara, vətəndaşlara gömrük məsələləri üzrə 
məlumatlar verilməsini təmin edirlər;  
19) vahid maliyyə - təsərrüfat siyasətinin həyata keçirilməsində iştirak edir, gömrük orqanlarının maddi-
texniki bazasını inkişaf etdirir, bu orqanların işçiləri üçün lazımı əmək və sosial şərait yaradırlar.  
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin  11 noyabr  2008-ci il tarixli 12 saylı  
«Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən malların və nəqliyyat 
vasitələrinin yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipinin tətbiqi haqqında»  Fərmanına görə, . Azərbaycan 
Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış  məntəqələrindən keçirilən malların və  nəqliyyat vasitələrinin 
yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipi üzrə vahid dövlət orqanının səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikasının 
Dövlət Gömrük Komitəsinə  həvalə olunmuşdur. Bu fərman 2009-cu ilin yanvar ayının 1-dən qüvvəyə 
minmişdir. 
Gömrük sisteminə daxil olmayan, lakin DGK-nın tabeçiliyində olan qurumlar aşağıdakılardır:  
- gömrük məqsədləri üçün malların ekspertizasını  və  tədqiqini aparmaqdan ötrü yaradılan gömrük 
laboratoriyaları;  

34 
 
- gömrük işi sahəsində elmi-tədqiqat işlərinin aparılması, kadr hazırlığı və onların ixtisasının artırılması 
məqsədi ilə yaradılan elmi-tədqiqat müəssisələri, peşəyönümlü təhsil-tədris müəssisələri (məsələn, tədris 
mərkəzi);  
- gömrük fəaliyyətinin yerinə yetirilməsinə kömək edən hesablama mərkəzləri, poliqrafiya, tikinti-
istismar idarələri və digərləri (məsələn, gömrük anbarları və ya müvəqqəti saxlanc anbarları).  
Gömrük orqanlarının, gömrük laboratoriyalarının, elmi-tədqiqat və  tədris müəssisələrinin, idarə  və 
təşkilatların mülkiyyəti dövlət mülkiyyətidir.  
Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi hüquqi şəxsdir, onun üzərində Azərbaycan 
Respublikasının dövlət gerbi təsvir olunmuş  və öz adı yazılmış girdə möhürü, müvafiq möhür və  ştampları, 
banklarda və kredit təşkilatlarında manatla və valyuta ilə hesabları vardır.  
Gömrükxanalar öz fəaliyyətlərini DGK-nin ümumi rəhbərliyi altında həyata keçirirlər. DGK 
gömrükxanaların fəaliyyət zonasının hüdudlarını müəyyən edir. Gömrükxananın tabeçiliyində, işin xarakteri və 
həcmindən asılı olaraq, gömrük postları yaradılır. Gömrükxanaların fəaliyyət zonalarının sərhədləri 
respublikanın ərazi bölgü prinsipi ilə müəyyən edilmiş bölgələrin inzibati sərhədləri ilə üst-üstə düşməyə bilər. 
Ehtiyac olduğu halda ixtisaslaşmış gömrükxanalar yaradıla bilər.  
Onlara həvalə edilmiş vəzifə və funksiyaların yerinə yetitirilməsini təmin etmək üçün gömrükxanalara 
aşağıdakı hüquqlar verilmişdir:  
- mal və  nəqliyyat vasitələrinin müəyyən edilmiş gömrük rejimi altında yerləşdirilməsinə icazə