Digital parenting attitude scale: validity and reliability study
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Anahtar sözcükler: Dijital ebeveynlik, dijital
ebeveynlik tutumu, geçerlik, güvenirlik Abstract: Digital parenting is defined as parents’ attitudes and practices in regulating their children’s digital media use. This study aimed to evaluate the psychometric properties of a scale that was developed to measure parents’ digital parenting attitudes. The participants of the study were 355 volunteer parents, whose children aged between 6 and 18 and living in Istanbul. The mean age of the participants was 40.9. Additionally, 34 volunteers participated in test-retest reliability analysis that was repeated in three weeks period. The results of explanatory factor analysis revealed a two-dimensional structure that explained the 46.109 % of the total variance. The confirmatory factor analysis results demonstrated an acceptable fit of the model (χ2/sd= 3,305, GFI= .92, AGFI=.89, CFI=.87, RMSEA=.08 ve RMR=.05). Internal consistency coefficients of the scale were between .724 and .776 and split-half reliability coefficients were between .631 and 764. The test-retest analysis revealed reliability of the measure in time. According to these results, Digital Parenting Attitude Scale was assumed to be a valid and reliable measure for assessing parents’ attitudes in regulating their children’s use of digital media devices. Keywords: Digital parenting, digital parenting attitudes, validity, reliability 1 Dr. Öğretim Üyesi, İstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, gamze.inan@istanbul.edu.tr, https://orcid.org/0000-0002-6658-506X 2 Dr., İstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, dmutlu@istanbul.edu.tr, https://orcid.org/0000-0002-1026-5606 3 Dr. Öğretim Üyesi, İstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, oyilmaz@istanbul.edu.tr, https://orcid.org/0000-0002-1122-4558 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ISSN:1302-8944 Yıl: 2018 Sayı: 46 Sayfa: 149-173 150 Giriş Dijital teknolojilerdeki ilerlemeler, toplumsal hayatı doğrudan ve hızlı bir biçimde etkilemektedir. Ebeveynler ve çocukları arasındaki ilişki, dijital teknolojilerdeki ilerlemeler ile bu ilerlemelerin günlük hayatta yarattığı etkilerden bağımsız değildir. Zira, günümüzde çocuklar ve ebeveynler iletişim, eğlence ve eğitim için artan fırsatlar sunan pek çok yeni teknolojik araca sahip durumdadırlar. Örneğin 2013 yılında ABD’de ailelerin % 96’sının en az bir televizyona sahip olduğu ve 8 yaş altı çocukların % 36’sının da yatak odasında bir televizyon olduğu rapor edilmektedir (Rideout, 2013). Televizyonun ötesinde, çocuklar evlerinde oyun oynayabilmelerini, internette arama yapabilmelerini ve ekrana dayalı diğer etkinlik türlerini kullanabilmelerini sağlayan birçok dijital medyaya erişebilmektedirler (Lauricella, Wartella & Rideout, 2015). 2017 Yılında 238 ülkeden toplanan verilerle hazırlanan “2017 Yılında Dijital Küresele Bakış Raporu”na göre dünyanın yarısından fazlasında en az bir adet akıllı telefon bulunmakta ve yine aynı raporun Türkiye’ye ait sonuçlarına göre, Türkiye’de mobil cihaz kullananların %95’i cep telefonu sahibiyken, bu telefonların %75’i akıllı telefon niteliği taşımaktadır. Ayrıca, 2017 yılı itibariyle dizüstü ve masaüstü bilgisayar kullanımı %51’lik, televizyon ise %98’lik bir orana sahip olarak görünmektedir. Buna göre, Türkiye’de dijital teknoloji tüketicileri, günlük ortalama 7 saati bilgisayar, 3 saati telefon aracılığıyla internete bağlanarak ve 2 saati televizyon seyrederek geçirdiklerini bildirmektedirler. Özetle, dünyada ve Türkiye’de dijital teknolojilere ulaşma ve dijital medya kullanımı artarak devam etmektedir. Dijital medyanın günlük hayatın bir parçası olmaya başlaması ile, özellikle çocukların bu yolla ulaşılan eğitim, öğrenme ve eğlence gibi olanaklardan yararlanırken (Higgins, Xiao & Katsipataki, 2012), dijital medya aracılığıyla karşılaşılan risklerden korunmaları önemli bir konu olarak gündeme gelmektedir (Hamer, Stamatakis & Mistras, 2009; Livingstone, Mascheroni, & Staksrud, 2015). Erken yaşlardan itibaren dijital medya ile tanışan çocuklar, özellikle online erişim olanakları sağlayan dijital medya aracılığıyla, şiddet, pornografi, nefret söylemi ve içeriğe gömülü ticari pazarlama mesajları gibi içerik riskleri ile; hakaret, istismar, ideolojik beyin yıkama, kişisel verilerin kötüye kullanımı gibi ilişki (temas) riskleri ile; kendilerinin faili ya da mağduru oldukları siberzorbalık, kumar, siber suçlar gibi edim riskleri ile karşı karşıya kalabilmektediler (Livingstone & Haddon, 2009). Çocukların dijital medya araçlarını kullanma sürelerinin uzunluğu ve kullanım sıklıkları da riskler ile karşılaşma açısından belirleyici bir role sahiptir. Buna bağlı olarak uzayan kullanım sürelerinin beden kitle indeksindeki bozulmalar (Canan, Yıldırım, Üstünel, Sinani, Kaleli & Güneş, 2014; Park & Lee, 2017) ve iştahsızlık, uykusuzluk yaşama, mutsuz, umutsuz hissetme gibi olumsuz belirtiler ile ilişkili olduğu bildirilmektedir (Yang, Helgason, Sigfusdottir & Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ISSN:1302-8944 Yıl: 2018 Sayı: 46 Sayfa: 149-173 151 Kristjansson, 2013). Diğer yandan, dijital medya araçları, materyalleri ve kaynakları etkili olarak kullanıldıklarında, özellikle ilkokul yıllarında temel sayma becerilerinin ve okuma-yazma becerilerinin gelişmesinde hem daha hızlı hem de daha derin öğrenme sağlanmasını tetiklemektedir (İskoçya Hükümeti Raporu, 2015). Okul öncesi dönemde tablet bilgisayarları kullanan 3-5 yaş arası çocuklar harf tanıma ve yazma becerilerinde artış göstermektedir; ancak bu artış ebeveynlerle kurulan etkileşimin kalitesine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır (Neumann, 2014). Benzer şekilde, gerçek sosyal etkileşim koşullarına benzer deneyimler sunan dijital uygulamalar aracılığıyla 24-30 aylık çocukların sözcük öğrenmeleri artırılabilmektedir (Roseberry, Hirsh-Pasek & Golinkoff, 2014). Çeşitli konularda öğrenme deneyimlerini zenginleştirmek için geliştirilen bilgisayar oyunlarının ise, bu amacı gerçekleştirebildikleri ifade edilirken; çocuklar bu araçları sadece eğlenceli oldukları için değil, aksine öğretici ve meraklandırıcı oldukları için tercih ettiklerini söylemektedirler (Iten & Petko, 2016). Özetle, dijital medyanın çocuklar için olumlu ve olumsuz yaşantıları bir arada sunabildiği görülmektedir. Bu noktada, çocukların dijital medyayı etkili kullanımlarının düzenlenmesinde ebeveynlerin tutum ve yaklaşımlarının önemi ortaya çıkmaktadır. Ebeveynlerin, dijital teknolojilerin çocukları tarafından kullanımına ilişkin görüşlerini inceleyen çalışmalarda ebeveynlerin endişe duydukları noktalar ortaya konmaktadır. Buna göre ebeveynler, genel olarak çocukları tarafından dijital ortamlarda karşılaşılabilecek riskler konusunda (Lampard, Jurkowski & Davison, 2013; Padilla-Walker, 2006); özellikle fiziksel hareketliliği kısıtladığını düşündükleri için video oyunları hakkında (Wartella, Rideout, Lauricella & Connell, 2014) kaygılanmaktadır. Bununla beraber, anne babalar, kendilerini çocuklarını internet ve video oyunlarının risklerinden koruyabilmek konusunda yeterli deneyim ve bilgiye sahip olarak değerlendirmedikleri için endişelendiklerini (Byron, 2008) söylemektedir. Ancak, ebeveynler, çocuklarının mevcut teknolojileri kullanabilme becerisinin gelişmesini, onların akademik başarısına ve gelecekteki iş başarısına etkisi olacağını düşündükleri için önemli görmektedirler (Ortiz, Green & Lim, 2011). Ebeveynler dijital teknolojilerin, özelikle bilgisayar ve internetin, ev içinde bir tüketim aracı olarak yer almaya başlamasını nasıl değerlendirdikleri sorulduğunda, çocuklarını dijital okuryazarlık konusunda geliştirmek, onları bilgi çağına hazırlamak için bu teknolojileri evlerine aldıklarını söylemişlerdir. Diğer yandan verdikleri bu karar onları iki boyuttta kaygılandırmaktadır. Ebeveynler bir yandan evlerine aldıkları bu teknolojilerin riskleri konusunda endişe yaşarken, diğer yandan bu teknolojileri kullanmama kararı alırlarsa çocuklarının öğrenme olanaklarını kısıtlanmış olacaklarını düşündükleri için kaygılanmaktadırlar (Subrahmanyam, Kraut, Greenfield & Gross, 2000). Türkiye’de yapılan bir çalışmada ebeveynler, dijital riskler ve risklere karşı alınabilecek tedbirler konusunda bilgi sahibi olduklarını; ancak bu konuda daha fazla bilgi edinmeye ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir (İnan-Kaya, Mutlu-Bayraktar & Yılmaz, baskıda). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ISSN:1302-8944 Yıl: 2018 Sayı: 46 Sayfa: 149-173 152 Çocukların dijital araçlarda geçirdikleri sürenin, ebeveynlerin bu araçlarda geçirdikleri süreler ve gösterdikleri ebeveynlik tutumları ile yakından ilişkili olduğu ortaya koyulmuştur (Lauricella ve diğ., 2015; Nikken & Schols, 2015). Valcke, Bonte, Dwever ve Rots’un (2010) çalışmasında, ebeveynlik stillerinin çocukların internet kullanım sıklıkları üzerinde belirleyici olduğunu belirtmektedir. Buna göre, özellikle baskın olarak izin verici yaklaşım gösteren ebeveynlerin çocuklarının, otoriter ebeveynleri olan çocuklara kıyasla daha denetimsiz ve sık olarak teknolojik araçları kullandıkları tespit edilmiştir. Bir başka araştırmada ebeveynlerini ilgisiz olarak algılayan ergenlerin internet bağımlılığı eğilimlerinin, ebeveynlerini koruyucu, otoriter ya da demokratik olarak algılayanlara kıyasla anlamlı düzeyde yüksek olduğu gözlenmiştir (Büyükşahin-Çevik & Çelikkaleli, 2010). Benzer şekilde, siber zorbalıkta bulunma, siber zorbalığa maruz kalma, çevrim içinde kendisini bir başkası olarak tanıtma gibi risk faktörlerinin ebeveyn tutumlarından nasıl etkilendiğini araştıran bir çalışmada ise, bu davranışların daha sık görülmesinde otoriter ebeveyn tutumunun yordayıcı rolü öne çıkarken, demokratik ebeveyn tutumunun ergenlerin daha gerçekçi davranmalarında rolü olduğu bildirilmiştir (Dilmaç & Aydoğan, 2010). Özellikle ebeveynleri ile kurdukları ilişkilerinde daha yaygın olarak problem yaşayan ve aile içi çatışmaların yaygın olduğu ailelerde ergenler, ebeveyn ilgisini sağlamak ya da saldırganlığı ifade edebilmek için dijital teknolojileri daha sıklıkla kullanmaktadır (Makri-Botsari & Karagianni, 2014). Ebeveynlerinden yeterli destek ve ilgiyi sağlayamayan ergenler, bu desteği ve ilgiyi alabilenlere kıyasla psikolojik olarak daha dengesiz olmakta, olumsuz ve antisosyal davranışları daha fazla gösterebilmekte, ayrıca olumsuz aile ortamından kaçınmak için dijital teknolojileri daha fazla kullanmakta ve buna bağlı olarak teknoloji bağımlılığı riskini daha fazla taşımaktadırlar (Park, Kim & Cho, 2008). Benzer şekilde mobil teknolojilerin ebeveyn tarafından yoğun kullanımı, çocukları ile ilgilenirken ebeveynlerin dikkatlerinin dağılması riskini artırmaktadır. Bu durumu sıkça yaşayan ebeveynlerin, çocuklarına yönelik duyarlılıklarında azalma olduğu gözlenmekte, ayrıca bu teknolojilerin ebeveyn tarafından yoğun kullanımı aile içi çatışmalarda artışa sebep olabilmektedir (Kildare & Middlemiss, 2017). Dijital teknolojilerdeki ilerlemeler, ebeveynlerin bu teknolojilere yönelik tutumlarınının araştırılması ihtiyacını beraberinde getirmiştir. Literatürde, ebeveynlerin çocuklarının teknolojik araçları (TV, video oyunlar, mobil medya) kullanma alışkanlıklarını düzenleme davranışları “ebeveyn aracılığı” olarak tanımlanmaktadır (Clark, 2011). Buna göre ebeveynlerin, çocuklarının teknoloji kullanımını düzenlerken ortaya koydukları farklı davranış stilleri sınıflandırılmıştır (Nathanson, 1999; Nikken & Jansz, 2006). Sınırlandırıcı (Kullanım yerini, kullanım süresi ve zamanını sınırlama ve kullanım biçimini teknik destek yardımı ile sınırlandırma), etkin (çocuğu teknolojik araçlar konusunda bilgilendirerek farkındalığını artırma), birlikte kullanım (eğlenme ya Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ISSN:1302-8944 Yıl: 2018 Sayı: 46 Sayfa: 149-173 153 da eğitim amaçlı olarak çocukla birlikte kullanma), izleme (çocuğun bu araçları kullanımı sırasında onu izleme) ve takip (çocuğun kullanım geçmişini sonrasında aracın kaydı üzerinden takip etme) olmak üzere farklı aracılık stratejilerinden bahsedilebilir (Livingstone & Helsper, 2008). Ebeveynlerin dijital medyaya yönelik aracılık davranışları, onların dijital medyaya yönelik tutumları ile ilişkilidir (Clark, 2011; Livingstone & Helsper, 2008; Nikken & Jansz, 2014). Dijital ebeveynlik stratejilerinin anlaşılması ve çocukların ebeveyn aracılığıyla teknolojinin olanaklarından faydalanırken aynı zamanda risklerinden korunabilmesi (Livingstone, Nandi, Banaji & Stoilova, 2017) amacıyla ebeveynlerin tutumlarının geçerli ve güvenilir bir biçimde değerlendirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Çünkü, tutumlar, iyi yapılanmış bilişsel ve yargısal çerçevelerdir; ve bu sebeple davranışın öngörülmesinde, kalıcı ve tutarlı belirleyiciler olarak kabul edilirler (Albarracin, Wang, Li & Noguchi, 2008). Bu amaçla, bu çalışmada, çocuklarının dijital medya araçlarını kullanımlarına yönelik ebeveyn tutumlarının değerlendirilmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracının geliştirilmesi amaçlanmıştır. Ebeveynlerin çocuklarının dijital medya araçlarını kullanımlarına yönelik tutumlarını değerlendiren birkaç ölçme aracına (Lauricella ve diğ., 2015; Nikken & Schols, 2015) rastlanmaktadır. Lauricella ve arkadaşları (2015), ebeveynlerin farklı dijital araçlara yönelik tutumlarını “ebeveyn tutum grubu” olarak veren Likert tipi bir ölçme aracı geliştirmiştir. Nikken ve Schols (2015) ise, ebeveynlerin, çocuklarının maruz kaldıkları dijital medya içeriklerine yönelik olumlu ve olumsuz değerlendirmelerine odaklanan, dört boyutlu bir ölçme aracı geliştirmiştir. Bununla beraber, çoğunlukla çalışmalarda ebeveynlerin tutumları teknolojiye yönelik genel tutum ölçekleri (Livingstone & Helsper, 2008) ya da bazı anket soruları (Livingstone ve diğ., 2011; Palaiologou, 2016) aracılığıyla incelenmiştir. Örneğin, bir araştırmada internete yönelik ebeveyn tutumları ölçülürken, 6-17 yaş arasında internetin çocuğun gelişimi ve öğrenmesinde yararlı olup olmadığı ve internetin günlük hayatın ayrılmaz bir parçası olup olmadığı araştırılmıştır. Buna göre, ebeveynlerin bilgi düzeyleri ve internetin sağladığı olanaklardan tatmini arttıkça, tutumlarının da olumlu yönde değiştiği belirlenmiştir (Wong, 2010). Benzer şekilde bir başka çalışmada, ebeveynlerin tutumları, dijital medyanın çocukları üzerindeki olumlu ya da olumsuz etkileri konusundaki inançlarını değerlendiren anket soruları ile incelenmiştir (Kostyrka‐ Allchorne, Cooper & Simpson, 2017). Dijital ebeveynlik, her yaştan çocuğun dijital medya araçlarından yararlanması ve diğer yandan dijital medya kullanımına bağlı risklerden korunabilmesi açısından önem taşımaktadır. Ancak özellikle, okul çağı ve ergenlik dönemindeki çocukların bu teknolojilere ulaşma olanakları artmakta ve ebeveynlerin çocuklarının bu teknolojileri kullanmaları konusundaki sorumlulukları karmaşıklaşmakta ve çeşitlenmektedir. Çünkü, okul dönemi ile birlikte çocukların bu teknolojileri Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ISSN:1302-8944 Yıl: 2018 Sayı: 46 Sayfa: 149-173 154 akademik ve öğrenme amaçları ile kullanma ihtiyaçları ortaya çıkmaktadır (İnan-Kaya ve diğ., baskıda). Benzer şekilde bu yaştan itibaren kullanım sırasında özellikle risklerin değerlendirilmesinde ebeveyn ve çocuk arasında görüş ayrılıkları gözlenmektedir (Staksrud & Livingstone, 2009). Bu nedenle, çalışmada 6-18 yaş arasında çocukları olan ebeveynlerin bu dijital medya araçlarının çocukları tarafından kullanımına yönelik tutumlarının değerlendirilmesine odaklanılmıştır. Ebeveynliğin temel amaçları, çocuğun sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, gelecekte üretken bir yetişkin olmak üzere hazırlanması ve kültürel değerlerin çocuğa aktarılması, bir başka ifade ile çocuğun sosyalizasyonudur. Ebeveyn olmak ise, çocukların yetiştirilmesi ve sosyal hayata kazandırılması amaçlarına yönelik tutumlar, algılar, beklentiler, değerler ve faaliyetler bütünü olarak anlam kazanan bir inanç sistemini ifade eder (Darling & Steinberg, 1993). Dijital teknolojilerdeki hızlı ilerlemeler çocuk ve ebeveyn ilişkisine yeni boyutlar eklemektedir. Çocukların dijital teknolojilerin risklerinden korunabilmeleri; aynı zamanda bu teknolojilerin sundukları öğrenme olanaklarından en iyi düzeyde yararlanabilmelerinde, ebeveynlerin yaklaşımlarının daha ayrıntılı anlaşılması gerekmektedir. Zira, çocuk ve ebeveyn arasında kurulan ilişki, çocuğun sosyal, duygusal, bilişsel, fiziksel ve moral gelişiminde belirleyici role sahiptir. Tutumlar, kişilerin bir konu hakkındaki bilişsel, duyuşsal değerlendirmeleri ile bu değerlendirmelere bağlı olarak ortaya koyabilecekleri davranış eğilimlerini ifade eder (Kağıtçıbaşı & Cemalcılar, 2016). Bu açıdan, ebeveynlerin çocuklarının öğrenme ihtiyaçlarına uygun, güvenli ortamları yaratabilme ve yönetmede uygun dijital aracılık davranışlarını işe koşabilmeleri, bu davranışların seçiminde etkili olan (Clark, 2011; Livingstone & Helsper, 2008; Nikken & Jansz, 2014) tutumlarının anlaşılabilmesini gerektirmektedir. Bu nedenle, çalışmada ebeveynlerin çocuklarının dijital medya kullanımındaki ebeveynlik tutumlarının araştırılmasına odaklanılmış, ebeveynlerin dijital medyanın sunduğu fırsatlar ve riskler karşısındaki tutumlarının incelenmesi için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracının geliştirilmesi amaçlanmıştır. Yöntem Bu çalışma, Dijital Ebeveynlik Tutum Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirliğini belirlemeye yönelik olarak hazırlanan ölçekleme temelli bir araştırmadır. Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|