Dilmurod quronov a d a b iy o t s h u n o s L ik k a k ir ish oliy va o ‘rta maxsus ta'lim vazirligi

vazni.
Aruzda yozilgan she’r vaznini aniqlash uchun, avvalo, bir baytni
vaznga muvofiq o'qish, uning taqti’sini chizish, asi va tarmoq
ruknlarini aniqlash kerak bo'ladi. Masalan, Navoiyning:
Furqat ichra qon yutub g'am birla chektik ohi sard,
Kim xazon avroqidek bo'ldi yuzim hajrida zard, —
baytining vaznini aniqlash quyidagicha amalga oshiriladi:
1) baytni vaznga muvofiq ifodali o'qiladi, ya’ni o'qish davomida
baytdagi qisqa, cho'ziq va o'ta cho'ziq hijolar his qilinishi, farqlanishi
kerak;
2) baytning taqtesi chiziladi:
- V - - / - V - - / - V - - / - V ~
- V - - / - V - - / - V - - / - V ~
3) asi va tarmoq ruknlar aniqlanadi. Taqti’dan ko'rinishicha,
ushbu baytda foilotun asli (- v - -) va uning maqsur tarmog'i (- v
~) mavjud. Endi ushbu vaznning nomlanish tartibi qanday yuzaga
kelishi tushunarli bo'ladi: foilotun ruknining takroridan ramal bahri
yuzaga keladi, demak, bayt ramal bahrida yozilgan; baytda sakkizta
rukn qatnashgan, demak, u musamman vaznida; baytning aruz va
zarbidagi asi qasr zihofiga uchragan (maqsur). Shulaiga ko'ra baytning
vazni ramali musammani maqsur deb nomlanadi.

---

aruz atamasi
hijo
qisqa hijo
cho'ziq hijo
о
‘ta cho lziq hijo
rukn
asllar
zihoflar
Savol va topshiriqlar:
1. “Aruz” atamasinihg ma’nosi turlicha izohlanishi sizga ma’lum. 
Sizningcha, bu izohlardan qaysi biri to‘g‘riroq? Nima uchun?
2. Aruzning o‘zbek she’riyatidagi o‘mi qanday? Sizningcha “Turkiy aruz”, 
o‘zbek aruzi” kabi tushunchalarning paydo bo‘lishiga nima sabab bo‘lgan?
3. Aruzdagi ritmik bo‘laklarga ta ’rif bering. Nima uchun “o‘zbek 
aruzshunosligida eng kichik ritmik ЬоЧак sifatida hijo olinadi?
4. Aruzda yozilgan she’r vaznini nomlash qay tartibda amalga oshiriladi? 
Buni konkret misol yordamida tushuntiring.
5. Navoiy g‘azallaridan 10 tasini tanlab oling-da, yuqorida taklif qilingan 
tartibda ularning vaznini aniqlang, daftaringizga yozing.