Dinshunoslikka



Yüklə 4,86 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə97/106
tarix05.09.2023
ölçüsü4,86 Mb.
#141570
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   106
Dinshunoslikka kirish

«Terrorizm — siyosiy, diniy, mafkuraviy va boshqa maqsadlar­
ga erishish uchun shasening hayoti, sog‘lig‘iga xavf tug‘diruvchi, 
mol­mulk va boshqa moddiy obyektlarning yo‘q qilinishi (shikast­
lantirilishi) xavfini keltirib chiqaruvchi hamda davlatni, xalqaro 
tashkilotni, jismoniy va yuridik shaxsni biron­bir harakatlar so­
dir etishga yoki sodir etishdan tiyilishga majbur etishga, xalqa­
ro munosabatlarni murakkablashtirishga, davlatning suvereniteti­
ni, hududiy yaxlitligini buzishga, xavfsizligiga putur yetkazishga, 
qurolli mojarolar chiqarishni ko‘zlab ig‘vogarliklar qilishga, aholini 
qo‘rqitishga, ijtimoiy siyosiy vaziyatni beqarorlashtirishga qaratil­


278
gan, O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksida javobgarlik 
nazarda tutilgan zo‘rlik ishlatish bilan qo‘rqitish yoki boshqa jinoiy 
qilmishlar; terrorchi — terrorchilik faoliyatini amalga oshirishda 
ishtirok etayotgan shaxs, terrorchilik guruhi — oldindan til birik­
tirib terrorchilik harakatini sodir etgan, bunday harakatga tayyor­
garlik ko‘rgan yoki uni sodir etishga suiqasd qilgan shaxslar guru­
hi; terrorchilik tashkiloti — ikki yoki undan ortiq shaxsning yoki 
terrorchilik guruhlarining terrorchilik faoliyatini amalga oshirish 
uchun barqaror birlashuvi». 
O‘zbekistan Respublikasining 2000­yil 15­dekabrda qabul qilin­
gan «Terrorizmga qarshi kurash to‘g‘risida»gi qonuni
Yuqorida keltirilgan ta’riflarda terrorizmning nihoyatda mu­
him bir xususiyati – uning muayyan siyosiy maqsad yoki amaliy 
natijalariga emas, balki u yoki bu xuruj natijasida odamlar orasi­
da, ijtimoiy fikrda yuzaga keladigan xavotirli aks­sado, shov­shuv­
ga erishishga qaratilgani ta’kidlangan. XX asrning 60­yillaridan 
boshlab, terrorizmning mojarolarni keltirib chiqaruvchi hodisa 
sifatidagi salohiyati, butun­butun mintaqalar yo‘na lishi turlicha 
bo‘lgan terrorchi tashkilotlar va guruhlar faoliyat ko‘rsatgan joy­
larga aylanib qoldi. Buning natijasida, terrorchilik hara katining 
ko‘lamigina emas, balki metodlari ham o‘zgardi.
Uning eng 
dahshatli ko‘rinishlaridan biri — o‘zini avvaldan o‘limga tayyor­
lagan terrorchi­kamikadzelar tomonidan amalga oshirilayot gan 
harakatlarni keltirish mumkin.
Qayd etilgan fikrlardan kelib chiqib, terrorizm tushunchasini 
quyidagicha tahlil qilish mumkin: Terrorizm — siyosiy maqsadda 
amalga oshirilayotgan terrorning nazariyasi va amaliyoti bo‘lib, u 
ikki qismdan iborat:
Birinchisi, terrorning ma’naviy­mafkuraviy jihati. U terrorchi­
larning his­tuyg‘uga asoslangan g‘oyalari, mavhum tushunchalar 
(«dinning sofligi», «xalq baxti», «xalq manfaati»)ga tayanadi. Ular 
real voqelikdan emas, o‘z shaxsiy tasavvurlari dunyosidan kelib 
chiqib harakat qiladilar. 


279
Ikkinchisi, terrorning amaliy tomoni bo‘lib, u terrorchilar, ter­
rorchi guruhlar va tashkilotlar tomonidan yuqoridagi talablarni 
bajarish (terrorchilik aktlariga tayyorgarlik ko‘rish va uni amalga 
oshirish) natijasida o‘z maqsadlariga erishishdan iborat.
Musulmon mamlakatlarida terrorchi uyushmalar ommaviy 
bo‘la olmagani uchun aholining keng qatlamlari nomidan hara­
kat qilish taassurotini uyg‘otish maqsadida diniy shiorlardan 
niqob sifatida foydalanadilar.
Demak, terror, terrorchilik faoliyati, terrorchi birgalikda bir 
butun hodisa sifatida terrorizmni tashkil etadi. Hozirgi davrda u 
global miqyos kasb etib, xalqaro terrorizm shaklini oldi.
«Xalqaro terrorizm» tushunchasi davlatlar, xalqaro tash­
kilotlar, siyosiy partiya va harakatlarni beqarorlashtirishga qa­
ratilgan siyosiy qo‘poruvchilik faoliyatini ifodalaydi. U og‘ir 
jinoyatlardan bo‘lib, uzoq davom etgan jarayonlarning hosila­
si hisoblanadi.
Xalqaro terrorizm fenomeni ayniqsa, XX asr boshlarida avj ola 
boshladi, ya’ni xalqaro terrorizmga qarshi kurashda davlatlararo 
hamkorlikni yo‘lga qo‘yilishi o‘tgan asrning 30­yillaridan bosh­
langan. Masalan, 1934­yilda Madridda bo‘lib o‘tgan jinoyatchilik­
ka oid qonunlarni unifikatsiyalashtirish muammolariga bag‘ishlan­
gan konferensiyada terrorizmning «Aholini dahshatga solish va har 
qan day ijtimoiy tashkillashuvni yo‘q qilish maqsadida biror­bir vo­
sitani qo‘llash» degan ma’nodagi ta’rifi qabul qilinishiga erishilgan. 
1937­yilda 20dan ortiq davlat terrorizmning oldini olish va bunday 
harakatlar uchun jazolash haqidagi Konvensiyani imzoladi.
Bugungi kunda terrorchilik uslublari ancha kengayganini 
ta’kidlash zarur. 1970­yillarda biror shaxs yoki siyosiy arbob­
ga qarshi uyushtirilgan terror amaliyoti ko‘proq uchragan bo‘lsa, 
hozirda jamoat joylarida, samolyot, avtobus va poyezdlarda port­
lashlarni sodir etish orqali ko‘plab tasodifiy kishilarning qurbon 
bo‘lishiga olib keladigan qo‘poruvchilikni amalga oshirishga e’tibor 
berilmoq da. Eks pertlarning fikricha, bunday harakatlar birinchi 
navbatda nobud bo‘lganlardan ko‘ra, uning guvohlariga qaratilgan.


280
Xalqaro terrorchilik harakatlarining asosiy belgilari: 
xalqaro huquq himoyasidagi obyekt yoki subyektlarga qarshi qa­
ratilgani;
• davlatlar chegaralarini buzish orqali amalga oshirilishi;
• a’zolari ikki yoki undan ortiq davlat fuqarolari, shu jum
­
ladan, yollanma shaxslar bo‘lgan ekstremistik guruhlar tomo­
nidan sodir etilishi;
• ekstremistik guruhlar tarkibida qo‘poruvchilik harakatlari 
bo‘yicha xorijlik yo‘riqchilarning qatnashishi;
• ekstremistik guruh a’zolarining boshqa davlatlar hududida 
tashkil etilgan maxsus lagerlarda tayyorgarlik ko‘rishi;
• tayyorgarlik ko‘rish va qo‘poruvchilikni sodir etishda xo
­
rijiy davlatlar va ekstremistik uyushmalar yordamidan, xalqaro 
tus olgan noqonuniy qurol­yarog‘ savdosi va narkobiznesdan ke­
ladigan moliyaviy manbalardan foydalanilishi.
Hozirda diniy­ekstremistik va terrorchi tashkilotlar o‘z 
maqsadlarini amalga oshirish uchun xalqlar o‘rtasida birinchi 
navbatda millatchilik va diniy ayirmachilikni keltirib chiqa­
rish va shu yo‘l bilan bir davlatda yashayotgan turli millat vakil­
lari o‘rtasida milliy, diniy ixtilof va nizolarni vujudga keltirish­
ga urinmoqda. Shu bois, O‘zbekiston Respublikasining Birinchi 
Prezidenti Islom Karimov yer yuzida sodir bo‘layotgan bunday 
ofatlarning qanday kutilmagan oqibatlarga olib kelishi mumkin­
ligi haqida shunday deydi: «Taassufki, ba’zan islom dini va diniy 
aqidaparastlik tushunchalarini bir­biridan farqlay olmaslik yoki 
g‘arazli maqsadda ularni teng qo‘yish kabi holatlar ham ko‘zga 
tashlanmoqda. Shu bilan birga, islom dinini niqob qilib, manfur 
ishlarni amalga oshirayotgan mutaassib kuchlar hali ongi shakl­
lanib ulgurmagan, tajribasiz, g‘o‘r yoshlarni o‘z tuzog‘iga ilintirib, 
bosh­ko‘zini aylantirib, ulardan o‘zining nopok maqsadlari yo‘li­
da foydalanmoqda. Bunday nojo‘ya harakatlar avvalo muqaddas 
dinimizning sha’niga dog‘ bo‘lishini, oxir­oqibatda esa ma’naviy 
hayotimizga salbiy ta’sir ko‘rsatishini barchamiz chuqur anglab 
olishimiz va shundan xulosa chiqarishimiz zarur».


281

Yüklə 4,86 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   106




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin