Komvol Yun Parçaların Keyfiyyətinin ekspertizası . 26
burada, α – burulma əmsalıdır;
K
f
– partiyaya daxil olan 1m uzunluğuna düşən faktiki buruqların sayıdır;
T
f
– partiyaya daxil olan sapın faktiki yoğunluğudur, tekslə.
Saplarda liflərin yerləşməsi xarakterindən, onların qıvrımlıq və burulma
əmsalından asılı olaraq sapın məsaməliliyi də dəyişilə bilir. Liflər nə qədər yüksək
səviyyədə düzləndirilibsə, paralelləşdirilmiş olarsa, burulma əmsalı da bir o qədər
yüksək olacaqdır. Bu isə sapın gövdəsi boyunca liflərin biri-birlərinə daha yaxın
sıxlaşmasına şərait yaradacaq və bu zaman məsaməlilik də az olacaqdır.
Təcrübədə sapları burulma istiqamətinə görə sola və sağa burulma növlərinə
ayırırlar. Sola (S) burulma zamanı lif və yaxud monosap sağdan yuxarı sola doğru
yerləşmiş olur. Liflər və yaxud saplarda buruqlar əgər soldan yuxarı sağa doğru
yerləşirsə, bu sağa doğru (Z) burulma deyilir.
Toxuculuq saplarının əsas xassə göstəricilərinə qırılma davamlılığı uzanması
və buruqların sapda bərabər paylanması aiddir.
Sapın qırılma davamlılığı onun mexaniki xassələrdən əsası sayılır və
toxuculuq saplarının hər bir növü üçün ayrıca normalaşdırılaraq qırılma yükünün
səviyyəsi ilə xarakterizə olunur. Laboratoriya şəraitində toxuculuq saplarının
qırılmaya qarşı davamlılığını xüsusi təyinatlı dinamometrlərin köməyi ilə təyin
edərək standart üzrə müqayisə edirlər. Yoğunluğunu nəzərə almaqla toxuculuq
saplarının davamlılıq xarakteristikası üçün nisbi qırılma qüvvəsindən istifadə edilir
və aşağıdakı düsturla hesablanır:
,
T
P
P
f
f
0
burada, P
0
– qırılma qüvvəsidir;
P
f
– təkqat sapın faktiki qırılma yüküdür, H və yaxud cH-lə;
T
f
– partiyaya daxil olan sapın faktiki yoğunluğudur, tekslə.
Toxuculuq saplarının uzanması təkqat sapın qırılmaya qarşı davamlılığını
təyin edən məqamda qiymətləndirilir və tam uzanma (mm-lə), yaxud da nisbi
uzanma (%-lə) ilə ifadə olunur.
