Дипломна работа Холматов Нурулла " Smenada 1000kg yarim dudlangan kolbasa ishlab chiqarish txnologik liniyasini tashkil etish "

FUQARO MUHOFAZASI 
Fuqaro muhafazasining asosiy tushunchalari. 
Favqulodda vaziyatlarning keyingi vaqtlargacha qabul qilingan huquqiy – 
me’yoriy 
hujjatlarida 
o‘z 
o‘rnini 
topgan 
ayrim 
asosiy 
tushunchalari 
umumlashtirilgan holda yagona tizimga keltirildi. Bu tizim O‘zbekiston 
standartlashtirish, metereologiya va sertifikatlashtirish davlat markazining maxsus 
qaroriga muvofiq tasdiqlandi va amal qilish uchun joriy etildi. (O’zDat 981:2000) 
Bundan kutilgan asosiy maqsad, favqulodda vaziyatlarning asosiy tushunchalari, 
atamalari va ularning ta’riflarini turli hujjatlarda, ilmiy va ommabop hamda o‘quv 
adabiyotlarida bir xilda qo‘llanilishi va tushunilishini ta’minlashdan iboratdir. 
Mazkur yagona tizim uch qismdan iborat bo‘lib, favqulodda vaziyatlarni oldini 
olish, favqulodda vaziyatlar oqibatlarini tugatish hamda favqulodda vaziyatlarda 
ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi tashkiliy strukturasini atamalari 
va 
ta’riflarini 
mujassamlashtirilgan.  
Favqulodda vaziyat (FV) – odamlar qurbon bo‘lishiga, ularning sog‘lig‘i yoki 
atrof – tabiiy muhit zarar ko‘rishiga, anchagina moddiy talofotga va insonlarning 
hayot faoliyati izdan chiqishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan yoki olib kelgan 
avariya, xalokat, xavfli tabiat hodisasi, tabiiy va boshqa ofat oqibatida muayyan 
xududda yuzaga kelgan sharoit, albatta bunday sharoitni yuzaga kelishida tabiiy, 
texnogen, ekologik, xarbiy va ijtimoiy sabablar alohida o‘rin egallaydi. Shu bilan 
birga favqulodda vaziyat qamrab olgan xududning ko‘lami, yetkazilgan moddiy 
zararning miqdori ham turli xil bo‘ladi. Favqulodda vaziyatlarning oldini olish -
oldindan o‘tkaziladigan va favqulodda vaziyatlar yuzaga kelish xavfini iloji 
boricha maksimal darajada kamaytirishga, shuningdek bunday vaziyatlar yuzaga 
kelgan taqdirda odamlar sog‘lig‘ini saqlab qolishga, atrof tabiiy muhitga yetadigan 
zarar va moddiy talofat miqdorini kamaytirishga qaratilgan tadbirlar kompleksidir.
Bunday tadbirlar favqulodda vaziyatning turlariga muvofiq turli ilmiy va ishlab 
chiqarish tashkilotlari tomonidan amalga oshirib kelinmoqda. 
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, hozirgi vaqtda ko‘pgina davlatlarda 
favqulodda vaziyatlarning oldini olish, bashoratlash tadbirlariga katta –katta 

---

mablag‘lar sarf qilinmoqda. Bu esa yuz berishi mumkin bo‘lgan xavfni oldini 
olishga, eng muhimi insonlar salomatligini saqlashga, atrof muhitga jiddiy zarar 
yetishini oldi olinishiga olib keladi. Favqulodda vaziyatlar oqibatlarini tugatish – 
favqulodda vaziyatlar yuzaga kelganda o‘tkaziladigan hamda odamlar xayoti va 
sog‘lig‘ini saqlab qolishga, atrof tabiiy muxitga yetadigan zarar va moddiy
talofat miqdorini kamaytirishga, shuningdek favqulodda vaziyat zonalarini 
cheklash va xavfli omillar ta’sirini to‘xtatishga qaratilgan avariya – qutqaruv va 
boshqa shoshilinch ishlar kompleksidir. Insonning xayoti turli ofatu- 
falokatlardan to‘liq kafolatlanmaganligi hammaga ayondir. Shunday ekan, u yoki 
bu xususiyatga mansub bo‘lgan favqulodda vaziyat sodir bo‘lganda, uning 
oqibatida yuzaga kelgan talofatlarni albatta bartaraf etish lozim. Respublikamizda 
bunday vazifalarni ado etuvchi maxsus bo‘linmalar mavjud. Bu bo‘linmalar 
favqulodda vaziyatning turiga qarab doimiy shay xolatdadir. Sodir bo‘lgan 
favqulodda vaziyat o‘chog‘iga birinchi bo‘lib aynan shu bo‘linma mutaxassislari 
yetib kelishadi (bu haqida 4-chi mavzuda ma’lumot beriladi).