Dünya İqtisadi Forumu bütün hüquqları qorunur. İngilis dilində orjinal adı və naşiri

İnnovasiyanı asanlaşdıran tənzimləmələr
Bu suallara cavab verməyə çalışarkən bir məsələ açıq və əhə-
miyyətlidir: yeni rəqəmsal iqtisadiyyatın əsas kateqoriyalarında və 
sahələrində (5G rabitə, kommersiya məqsədli dronların istifadəsi, 
əşyaların interneti, rəqəmsal tibb, qabaqcıl emal və s.) sabahın üs-
tün tutulacaq beynəlxalq normalarını yaratmağı bacaran ölkə və 
bölgələr əhəmiyyətli dərəcədə iqtisadi və maliyyə qazancları əldə 
edəcəkdir. Əksinə, yerli istehsalçılarına üstünlük yaratmaq naminə 
öz norma və qaydalarını dəstəkləyən və ya xarici rəqabətin qarşısını 
alan və yerli şirkətlərin xarici texnologiyalar üçün zəruri lisenziya 
ödənişlərini aşağı salan ölkələr, qlobal normalardan təcrid olma, 
başqa sözlə, yeni rəqəmsal iqtisadiyyatın gecikmə risqini daşıyan 
ölkələr olacaqdır.
42
Daha əvvəl də qeyd edildiyi kimi, beynəlxalq və regional səviy-
yədə hüquqi və uyğunlaşma məsələsi inqilabi dəyişiklər doğuran 

---

 T
Ə
S
İ
RL
Ə
R
89
şirkətlərin daxilində fəaliyyət göstərəcəyi ekosistemi formalaşdır-
maq yolunda müəyyənedici rol oynayacaqdır. Bu, bəzən ölkələrin 
bir-biri ilə mübahisəyə girməsinə gətirib çıxaracaqdır. ABŞ ilə Av-
ropa İttifaqı arasında şəxsi məlumatların hərəkətini tənzimləyən 
təhlükəsiz liman razılaşmasını ləğv edən Avropa Ədalət Məhkəmə-
sinin 2015-ci ilin oktyabr ayındakı qərarı buna yaxşı bir nümunədir. 
Bu qərar Avropada fəaliyyət göstərən şirkətlərin ödəməli olduqları 
uyğunlaşma xərclərini yüksəldəcək və transatlantik bir mübahisə 
mövzusuna çevriləcəkdir.
Bu nümunə rəqabət gücünün əsas hərəkətverici qüvvəsi kimi in-
novasiya ekosistemlərinin artan əhəmiyyətini göstərir. Perspektiv-
də yüksək və aşağı xərclərə sahib olan ölkələr və ya inkişaf etməkdə 
olan və yetkin bazarlar arasındakı fərq getdikcə daha az əhəmiyyət 
daşıyacaqdır. Bunun yerinə əsas məsələ, hər hansı bir iqtisadiyyatın 
innovasiya doğurub-doğurmaması məsələsidir.
Məsələn, hazırda Şimali Amerika şirkətləri dünyadakı ən inno-
vativ şirkətlər olmaqda davam edirlər, bütün ölçülərə görə ən yük-
sək talantları özlərinə cəlb edirlər, ən çox sayda patentə sahibdirlər, 
dünyanın risk kapitalının böyük hissəsini idarə edirlər və birjadakı 
şirkətlər arasında ən yüksək bazar qiymətləndirmələri onlara aid-
dir. Şimali Amerikanın dörd sinergetik texnologiya inqilabının – 
enerji istehsalında texnologiyaya əsaslanan innovasiya, qabaqcıl və 
rəqəmsal istehsal, bioloji elmlər və informasiya texnologiyası – kə-
sişmə nöqtəsində qalmağa davam etməsi bunu daha da gücləndirir.
Şimali Amerika və dünyanın bəzi ən innovativ iqtisadiyyat-
larının daxil olduğu Avropa İttifaqı, bu yolda liderlik etdiyi hal-
da, dünyanın digər hissələri də sürətlə onlara çatmağa çalışırlar. 
Məsələn, Çin iqtisadi modelinin innovasiyaya və xidmətlərə diq-
qətini artırmaqda davam etməsi nəticəsində bu ölkənin innovasiya 
performansı ilə bağlı proqnozlar 2015-ci ildə Avropa İttifaqındakı 
səviyyənin 49%-ə yüksəldi (halbuki, 2006-cı ildə bu 35% idi).
43
Çi-
nin inkişafının nisbi aşağı səviyyədən yüksəlişə doğru hərəkət etdi-
yi nəzərə alınsa belə, ölkə fasiləsiz bir şəkildə qlobal istehsalın əlavə 

---

DÖRDÜNCÜ S
Ə
NAYE 
İ
NQ
İ
LABI
90
dəyər seqementlərinə daxil olmaqda və qlobal səviyyədə daha yaxşı 
rəqabət edə bilmək üçün əhəmiyyətli miqyas iqtisadiyyatlarından 
istifadə etməkdə davam edir.
44
Ümumi olaraq, bu onu göstərir ki, müəyyən bir ölkənin və ya 
bölgənin texnoloji inqilabın təmin etdiyi fürsətlərdən tam faydala-
nıb-faydalanmayacağını təyin edəcək əsas faktor siyasət seçimləridir.