Dunyosi va ularni muhofaza qilish

Tuproq zararlanishi 
Hosildor yerlar o’simlik unib chiqishi uchun zarur hisoblanadi. Hosildor yerlar 
shakllanishiyuzming yillarga borib taqaladi. Yomg’ir yog’ib, yerni bo’shatib, uning ustki qismini 
oqizib ketadi, shamol ham uning ustki qismini ozi bilan uchirib ketadi.Tuproqning bir joydan 
ikkinchi joyga ko’chib harakatlanishi- Eroziya deb ataladi. Eroziyaga uchragan yerlar daryo va 
kichik daryolar tomonidan yuvilib turiladi va quyosh nuriga to’sqinlik qilib fotosintez 
jarayoniini sekinlashtiradi. Bu esa baliqlar, molyuskalarga va boshqa organizmlarga talofat 
keltiradi. Eroziya tabiiy jarayon, lekin u insoniyat tasiri ostida kuchayib boradi, ekinzorlar 
haydalib, o’rmonlar kesilishi oqibatida yerlar ochiq holga kelib qolmoqda. Ochiq holdagi 
yerlarni esa shamol va yomg’ir osonlik bilan yuvib oqizib ketadi.
 
Chiqindilar muammosi 
Atrof-muhitni ishlab chiqarish va iste’mol qilish chiqindilaridan muhofaza qilish, tabiiy 
resurslardan oqilona va kompleks foydalanish hamda ekologik toza texnologiyalarni amaliyotga 
tatbiq etish muammolari, ayni chog‘da, dolzarb hisoblanadi. Energetika, rangli va qora 
metallurgiya, kimyo sanoati va qurilish industriyasi obektlari chiqindilarni hosil qiluvchi, atrof-
muhitni ifloslantiruvchi asosiy manbalar hisoblanadi. 
 
MUHOFAZA QILISHNING UCHTA YО‘LI 
 
Chiqindilarni qayta ishlashning 3 ta yо‘li: tabiiy resurslardan kam foydalanish, qayta 
foydalanish va qayta ishlab chiqarish yо‘llari mavjud. Qazilma boyliklarni qidirib topish, qayta 
ishlash va tashish jarayonida yeryuzasi strukturasi buziladi xosildor maydonlar qiskaradi, 
o’simliklar nobud bo’ladi, tuproq eroziyasi tezlashadi, oqibatda yaroqsiz yerlar maydoni
oshadi. Shunday qilib yerlar hozir dunyoda 10 mln. gektarni tashkil qilsa, 2 000 yilga borib 5-6 
barobar oshadi. Masalan, 1 t. temir olish uchun 5-6 t. ruda, 1 t. qo’rgoshin olish uchun 60-90 t,
2