E nuritdinov odam fiziologiyasi

Donor 
(qon beruvchi odam) qonining 
eritrotsitlari 
resipiyent 
(qon 
oluvchi 
odam)ning 
qon 
plazmasida 
agglutinatsiyalanganda qon qo'yishning og'ir oqibatlari ko'rinadi. Qo'yilgan qon 
eritrotsitlarida 
agglutinatsiyalanuvchi 
modda-agglutinogen, 
resipiyent 
plazmasida esa shunga mos keladigan agglutinatsiyalovchi modda-agglutinin 
bo'lganda shunday hodisa ro'y beradi. Eritrotsitlarning agglutinatsiyalanishi va 
so'ngra gemolizlanishi oqibatida organizmni o'limga olib keluvchi og'ir holat - 
gemotransfuzion shok 
paydo bo'ladi. 
Donorlik har bir odamning faxriy burchidir. 18 yoshga yetgan har bir sog'lom 
kishi donor bo'la oladi. 
Hozirgi vaqtda minglab donorlar ko'plab bemorlarni davolashga, ulafning 
hayotini saqlab qolishdek olijanob ishga hissalarini qo'shmoqdalar. 
Aksari odamlarning eritrotsitlarida (85%) yana bir omil bor, uni birinchi 
marta Landshteyner va Viner 1940 yilda makkak (Maccacus rhesus) degan 
maymun qonidan topgan va shuning uchun ham uni 
rezus-omil 
(ph-omil) deb 
atalgan. Shu omil bo'lgan odam qoni (rezus musbat qon) mazkur omil bo'lmagan 
(rezus manfiy omil) odamga quyilsa, rezus manfiy odam qonida maxsus va 
o'ziga xos agglutininlar va gemolizinlar hosil bo'ladi. 
Sunday odamga rezus-musbat qon qaytadan quyilsa agglutinatsiya va og'ir oqibatlar 
(gemotransfuzion shok) paydo bo'lishi mumkin. 
Rezus-manfiy onada rezus-musbat homila rivojlanishi alohida ahamiyatga 
ega. Bu holda homilaning rezus-omili plasenta orqali ona qoniga o'tadi. 
Natijada, ona qonida maxsus antirezus moddalar hosil bo'ladi, bu moddalar 
plasenta orqali qaytadan homila qoniga o'tadi-da, uning eritrotsitlarini 
agglutinatsiyalab va gemolizlab, og'ir oqibatlarga sabab bo'ladi. Ba'zan homilaning 
o'lik tug'ilishi shu bilan tushuntiriladi. 
Oxirgi yillarda yangi agglutinogenlar kashf etilgani rnunosabati bilan. qon 
guruhlari haqidagi ta'limot ancha murakkablashdi. Masalan, A guruhi bir qancha 
guruhlardan iborat ekan (A,, A
2
, A
3
, A
4
va hokazo). A
2 
agglutinogeni A, dan farq 
qilib, agglutinin 
a 
bo'lgan sust faol zardoblar bilan agglutinatsiyalanmaydi. 

---

25 
Shuning uchun bunday kishilarni qoni I guruhga yanglish kiritilishi natijasida qon 
quyish og'ir oqibatlarga olib kelishi mumkin. 
Rh-omilning uch varianti bor: Rh°, Rh
1
, Rh
n
, Rh-omil boMmagan eritrotsitlarda 
HCh (rezus-omilga teskari) omillar topilgan, ularning ham uch varianti bor; HCh°, 
HCh
1
, HCh
n
. Bundan tashqari, M, N, S, P, D, C, K, Ln, Le, Fy, Yk va boshqa 
agglutinogenlar topilgan. Bu omillarnmg kombinatsiyalari ko'p birikmalar beradi 
va shunday qilib, hozir bir necha yuz ming qon guruhi ajratiladi. Biroq, qon 
quyish uchun qonning faqat asosiy to'rt guruhini, Rh va HCh omillarni aniqlash 
kattaroq ahamiyatga ega.