E nuritdinov odam fiziologiyasi

 
Immunitet
Immunitet deb, organizmning atrofini o'rab turgan muhit turlarining /ararli 
ta'sirotlariga qarshilik ko'rsatish qobiliyatiga aytiladi. Odam organizmiga kasallik 
qo'zg'atuvchi turli (patogen) viruslar, bakteriyalar, /.amburug'lar va boshqalar kirishi 
(yuqishi) natijasida yuzaga keladigan xastaliklar 
yuqumli kasalliklar 
deyiladi. 
Yuqumli kasalliklarni mikroblar qo'zg'atishi Farangiston olimi Lui Paster (1822-
1895) tomonidan aniqlangan. Hozirgi kunda mikroblarning 1500 ga yaqin, 
viruslarning 100 dan ortiq turlari ma'lum. Ular tuproqda, suvda, havoda keng 
tarqalgan bo'lib, ko'p turlari ma'lum sharoitda odamda har xil yuqumli kasalliklarni 
qo'zg'atadi. 
Mikroblar va viruslar odam organizmiga turli yo'l bilan: havo-nafas a'zolari 
orqali,oziq-ovqat,suv,meva,sabzavotlar, yu-vilmagan idish-tovoq,qo'lni yuvmasdan 
ovqatlanganda 
hazm 
ti-zimiga 
kiradi;teri 
orqali,ya'ni 
teri 
qirilganda,kesilganda,kuygan-da jarohatlangan joyga mikroblar tushib,qon orqali 

---

27 
organism-ga tarqaladi.Bundan tashqari,mikrob va viruslar jinsiy aloqa orqali, 
kasal odamning qoni yoki qon plazmasi bemorga quyil-ganda, yaxshilab 
sterillanmagan nina-shprislar bilan ukol qilgan-da, kasal hayvon va parrandalar 
mahsuloti (go'sht, sut, tuxum)ni yaxshi pishirmasdan iste'mol qilganda,quturgan 
it,mushuk, sichqon, qoramollarning tishlashi, so'lagi orqali, kasallangan hashoratlar 
(burga, bit, kana, chivin kabilar) chaqqanda kirishi mumkin. 
Odam organizmi mikroblar, viruslar va kasallik qo'zg'atuv-chi boshqa 
parazitlardan o'zini himoya qilish xususiyatiga ega. O'zini himoya qilish usullari bir 
necha xil bo'lib,ular quyida-gilardan iborat. 
Organizm o'zini himoya qilishining 
birinchi bosqichi 
teri, burun, nafas yo'llari, 
ovqal hazm qilish a'zolarining ichki shil-liq pardasi hisoblanadi.Teri tashqi 
muhitning noqulay ta'sir-laridan, mikroblar, viruslar va parazitlarni organizmga 
kiri-shdan saqlaydi. Ammo, teri qirilsa, uning himoya funksiyasi buziladi.Bundan 
tashqari, shilinishi, timdalanishi, kesilishi kabi shikastlanishlar ham terining 
himoya funksiyasiga zarar yetkazadi.Shikastlangan joyda mikroblar yashashi va 
ko'pa-yishi uchun qulay sharoit vujudga keladi. Shuning uchun bu joy qizaradi, 
shishadi va yiringlaydi, Ba'zida esa jarohatda ko'pay-gan mikroblar qonga o'tib, 
butun tanaga tarqaladi va