Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

Bitki və heyvan mənşəli gübrələr   
Üzvi gübrələr sırasına bitki və heyvan mənşəli gübrələr aid edilir. Heyvan 
mənşəli gübrələrə peyin, eləcə də sümük və qan unu, buynuz yonqarı aid edilir. At 
peyini və iribuynuzlu mal-qaranın peyini kaliumla, keçi, qoyun və dovşanların peyini 
isə azotla zəngindir. Donuz peyini torpağı kaliumla, müəyyən dərəcədə  də azotla 
zənginləşdirir. 
Qan unu və buynuz yonqarı yüksək keyfiyyətli üzvi gübrə növü sayılır. Sonun-
cunu torpağa bitkilər tərəfindən tədricən mənimsənilən azot verir. Və nəhayət, sümük 
ununun və sümük qırıntısının tərkibində, ilk növbədə, kalsium və fosfat vardır. 
Daha geniş yayılmış bitki mənşəli gübrələrdən - kompost, mulça, bitki cövhərini 
(ilk növbədə gicitkən cövhərini), odun külünü, eləcə  də özündə azotu toplayan və 
əlavə əkin qismində torpağa verilən sideral bitkiləri göstərmək olar. 
Komposta mineral maddələrin miqdarı onun tərkibindən asılıdır: tərkibi nə qədər 
müxtəlif olsa, qida maddələrinin rəngarəngliyi də bir o qədər müxtəlif olar. 
Torpağı mulçalama vasitəsilə  də qida maddələri ilə  zənginləşdirmək olar. 
Torpağın səthini örtən bitki qalıqları tədricən çürüyür. Əgər biçilmiş ota, samana və 
ya xırdalanmış  ağac qabığına kompost, tozvarı silisium oksidlərini, gil ununu və 

---

 
155
heyvan peyinini əlavə etsək, onda çürümə prosesi sürətlənər, mulçanın isə tərkibində 
qida maddələrinin miqdarı artar. Bu üsul torpağın örtük kompostlaşdırılması adlanır. 
Bitkilərin gücləndirilməsi üçün ən yararlı üzvi gübrə gicitkən cövhəridir ki, onun 
tərkibində olan azotun miqdarı kompost və peyinin tərkibindəki azotdan 
nəzərəçarpan dərəcədə çoxdur. 
Tozvarı silisium oksidləri torpağın strukturunu və su rejimini yaxşılaşdırır. 
Mikroelementlərlə yanaşı onun tərkibində  hələ antiseptik kimi təsir edərək bitkiləri 
göbələk və virus xəstəliklərinin təsirindən mühafizə edən maqnezium və silisium 
turşusu var. 
Azot 
Bitkilərin inkişafına yardım edir. torpaqda bakteriyaların, yosunların və göbə-
ləklərin təsiri ilə nitratlara çevrilir və bitkilərin kökləri vasitəsilə mənimsənilir.